Onze Taal. Jaargang 57

Haintje
Derk Boonstra - Amstelveen

Toen mijn jongste zusje voor het eerst leerde schrijven, schreef ze piir in plaats van ‘peer’. Dat was eigenlijk wel consequent, want vergelijkt u de volgende woordparen: pit - peer; Piet - Pier.

In beide gevallen is de klinker rechts dezelfde als links, het verschil zit alleen in de lengte, die veroorzaakt wordt door de erop volgende r. Het lengteverschil van de klinkers in ‘Piet’ en ‘Pier’ geven we in de spelling niet weer, dat tussen ‘pit’ en ‘peer’ wel. Door het verschil in de schrijfwijze i/ee horen we niet meer wat we als kind hoorden: dat het afgezien van de lengte om dezelfde klank gaat.

De spelling van het Nederlands is dus (nog) onregelmatiger dan we denken. Dit leidt tot hiaten in de taalbeschrijving waardoor buitenlanders die onze taal leren onnodig veel problemen krijgen.

Neem bijvoorbeeld woorden als handje en hondje. De uitspraak hiervan is haintje en hointje. De korte ‘a’ en ‘o’ veranderen hier in een tweeklank ‘ai’ resp. ‘oi’. Probeert u deze woorden eens uit te spreken zonder de i-klank, u krijgt dan een prachtig - nou ja prachtig? - buitenlands accent.

Het is niet verwonderlijk dat buitenlanders, áls ze al Nederlands leren, vaak zo'n abominabele uitspraak hebben. We moeten ons daar niet bij neerleggen, maar het onderwijs verbeteren. Bovengenoemde klankwisseling a/ai en o/oi heb ik in geen enkel leerboek Nederlands voor buitenlanders kunnen vinden, evenmin als in een wetenschappelijk boek over fonologie of grammatica. Sterker nog: de geleerden beweren dat behalve in vreemde woorden, uitroepen e.d. de tweeklanken ‘ai’ en ‘oi’ in het Nederlands niet voorkomen!

Maar laten ze dan toch eens naar zichzelf gaan luisteren en, terwijl ze de woorden handje en hondje uitspreken, tevens letten op de stand van hun tong. Dan zullen ze niet alleen een ‘ai’ en een ‘oi’ moeten horen maar ook opmerken dat behalve de ‘t’ ook de ‘n’ gepalatiseerd is. Van dit laatste sandhiverschijnsel, dat ook in het Russisch en het Sanskriet voorkomt, heb ik voor het Nederlands evenmin ergens een beschrijving kunnen vinden. Ik kan me niet voorstellen dat aan deze onregelmatigheden in onze taal nog geen aandacht is besteed en zou daar graag van een ter zake kundige meer over horen.