Onze Taal. Jaargang 56

Het haar
Nico Spilt - Utrecht

1. Het uitgeversconcern Elsevier heeft via haar Amerikaanse dochter de uitgeverij CDA Investment Technologies te Silver Spring (Maryland) in de Verenigde Staten gekocht.

2. Begin september verliet het Westduitse onderzoeksschip Polarstern Bremerhaven voor haar vierde expeditie in het Zuidpoolgebied.

3. Toen het bestuur van de Groningse stichting Blijf van m'n Lijf eind oktober bekendmaakte dat zij zich niet langer verantwoordelijk wenste te stellen voor de opvang van mishandelde vrouwen...

4. Het Simplisties Verbond dankt haar leden...

5. Dalurengezin, v. (m.)

Vijf citaten waar iets mee aan de hand is, voorbeelden van de niet uit te roeien haarziekte: onzijdige woorden die een vrouwelijk sausje overgoten krijgen.

De eerste twee citaten komen uit de Volkskrant van 11 januari 1986. Geen slechte krant, maar soms wel een beetje slordig in haar taalgebruik. Deze vrij opzichtige fout kom ik regelmatig tegen, al is het na het toezenden van enige knipsels wel wat minder aan het worden.

Voorbeeld 3 komt uit een artikel in Vrij Nederland over ‘Blijf-huizen’. Omdat de (vrouwelijke) redacteur het woord zij heeft laten cursiveren, kan hier geen sprake zijn van een onbewust gemaakte fout. Wellicht heeft zij geredeneerd dat het bestuur van een Blijf-huis een vrouwenaangelegenheid is, zodat het woordgeslacht dezelfde behandeling moet ondergaan als in ‘het meisje zocht haar moeder op in het Blijf-huis’.

Voorbeeld 4 is een citaat van Koot en Bie, uitgesproken in een nog niet zo lang geleden herhaalde TV-uitzending. Deze erkende woordkunstenaars mogen met de Nederlandse taal doen wat ze willen (‘ik heb griep en knoflook gegeten’), dus de feminisering van het Verbond zal ongetwijfeld een bedoeling hebben. Overigens hadden de heren het onlangs ook over het CDA en haar programma. De nummers 1 en 2 zijn voorbeelden van slordigheden, ontstaan onder tijdsdruk bij het maken van een dagblad.

De nummers 3 en 4 zijn twijfelgevallen: de auteurs zouden hierbij een speciale bedoeling gehad kunnen hebben. Blijft 5 over. Dit is een ernstig geval, omdat het een lemma uit de dikke Van Dale betreft. Zodra een gezin een dalurenkaart aanschaft, verandert plotseling het woordgeslacht van onzijdig in vrouwelijk (mag ook mannelijk). Dit lijkt me erg onwaarschijnlijk, en gelukkig is het ook niet de echte Van Dale, maar een pagina uit dat boek die door het reclamebureau van de NS is omgetoverd tot affiche. Een affiche dat kennelijk niet gelezen is door de heer Heestermans, redacteur van de Van Dale, toen hij op het perron poseerde voor de fotograaf van ‘Tussen de Rails’. Anders had hij vast wel om een zwart balkje voor zijn ogen gevraagd.

Op 24 februari 1986 luisterde ik naar het radioprogramma ‘Wat een taal’. Hierin werd een journalist aan de kaak gesteld die in de kop van een interview met de heer Renkema het woord ‘taal’ van zijn geslacht ontdeed: ‘taal... het blijft moeilijk’. Hoe die kop precies luidde, weet ik niet meer, want ik was met mijn gedachten nog steeds bij het vorige onderdeel van dat programma. Hierin mocht een mevrouw minutenlang praten over Frankrijk dat trots is op haar taal, en over het Frans en haar betekenis.

(‘Wat een taal’, elke maandag om 17.00 uur op Radio 5. Een aardig NOS-programma met soms verbijsteringwekkende praatjes.)