Onze Taal. Jaargang 53

[p. 157]

Het Gezegde & Co

J.M. van der Horst

- Het Nos-radioprogramma ‘Wat een taal’ van Jan Roelands heeft vanaf 1 oktober een andere tijd gekregen. Het is verplaatst van de woensdagmiddag naar de zondagochtend. Het wordt dan uitgezonden van 12.00 tot 13.00 uur via Hilversum II (middengolf). Het is goed om te merken dat de NOS, die destijds het veel langere en omvattender programma ‘De Taalshow’, ook van Jan Roelands, heeft stopgezet en vervangen door een half uurtje op de woensdagmiddag, nu tenminste weer een heel uur besteden wil aan de Nederlandse taal. Wat er allemaal in dat programma geboden wordt, is te veel om op te noemen. Men moet er zelf maar eens naar luisteren.

- Bij uitgeverij Sijthoff in Amsterdam zijn twee boekjes uitgegeven met als titel De dagen en De tekens. Beide boekjes bevatten een bundeling van teksten die gemaakt zijn voor het zojuist genoemde programma ‘Wat een taal’. Een opsomming van de belangrijkste schrijvers lijkt me ruim voldoende aanbeveling voor deze twee alleraardigste boekjes: drs. P, Ivo de Wijs, Kees Stip, Theo Kurpershoek, Marlies Philippa, Pieter Uit den Boogaart, Herman Pleij, Huib Hogerheijde, Jan Roelands, Robert-Henk Zuidinga. De prijs ligt nog beneden het tientje.

Geen gedichten, geen letterkunde

Het is opmerkelijk dat in Onze Taal zo weinig poëzie voorkomt. Bijna nooit gedichten, bijna nooit iets over gedichten. En trouwens, in het algemeen komt literatuur er nauwelijks aan de orde. Dat is opmerkelijk, voor een genootschap, voor een lezerskring van in taal geïnteresseerden. Ik verbaas mij daarover. Goed, er is dan het Rijmschap geweest, met zijn aanhoudend en gerechtvaardigd pleidooi voor het rijm. Het Rijmschap was geestig, maar poëzie heeft het niet opgeleverd. Was misschien ook niet de bedoeling. Iets dergelijks kan gezegd worden van de staaltjes Opperlandse letterkunde. Waarom niet ook wat Nederlandse letterkunde?

De kwestie lijkt me van belang, als we het soort liefhebberij voor taal willen peilen waar we mee bezig zijn.

Liefhebbers in soorten

Meerdere soorten zijn er. Allereerst, en vroeger allermeest, de taalzorger. De bezorgdheid richt zich bij voorkeur op de krant, op radio en televisie, op het taalgebruik van de overheid en van de reclame. Zorgelijk is het. Overal worden fouten en tekortkomingen geconstateerd, ellende en verval, soms boos, soms ironisch, soms geestig, maar 't gaat om hetzelfde. En iedereen weet dat het allemaal niets baat, dat alleen de schrijver het gevoel nu heeft van tenminste iets gedaan te hebben. Een heel ander soort is de puzzelaar, de liefhebber van taalspelletjes, van rijmgrapjes en palindromen. Oneindig veel liever is mij de puzzelaar dan de zorger, al was het alleen al hierom dat de puzzelaar niet zeurt. Maar het blijft een oppervlakkige liefde. Men vit en schimpt op het voorwerp van zijn liefde, of men verdrijft er de tijd mee.

Er zijn meer soorten, maar deze twee, de zorger en de puzzelaar, komen het meest voor.

Waar blijft de angst voor taal? Waar is de ongeveinsde bewondering? Kan je gerieflijk wonen in je taal, of voel je je als in een gevangenis? Er zijn woorden die ik haat en andere die mij ‘vreemd beroeren’. Hoe komt het toch, dat zoveel ‘taalliefhebbers’ altijd weer met ‘taal op vakantie’ of taal-in-z'n-dagelijkse-kloffie bezig zijn, en niet met taal in feestkleding of naakt?