Reactie
Als-angst
P.C. Paardekoper - hoogleraar Taalkunde, Leuven
Op pagina 58 van deze jaargang geeft meneer G. Veldman een stel citaten van het type niet zo eenvoudig dan (i.p.v. als). ‘Is hier sprake van “als-angst”? Of heeft het te maken met dialect?’ vraagt hij aan het slot. Op allebei de vragen is het antwoord ja. Die als-angst bestaat waarschijnlijk al even lang als het ongerechtvaardigde voorschrift uit de redeneerspraakkunst, dat als verbood na een vergrotende trap, na anders enz. Een reeks citaten van dat foute als geeft F. van Lelyveld in Proeve van taal- en dichtkunde; in vrijmoedige aanmerkingen op Vondels vertaalde Herscheppingen van Ovidius; voorgesteld door B. Huydecoper. Zelfs de spraakkunstenaar Séwel bezondigt zich aan die hypercorrectie: ‘hoewel voor veertig jaaren ruym ZO veel DAN nu’ (Nederd. Spraakkonst pagina 16).
De als-angst is tot in de hoogste kringen aanwezig: op 7-9-68 zei bij voorbeeld de toenmalige voorzitter van de examencommissie Nederlands MO-A letterlijk in een officiële toespraak tot de collega's: ‘Hij was niet zo lang in bedrijf DAN ie tegenwoordig is’.
Omdat onderwijzers dat dan na vergrotende trap enz. al vanaf de laagste klassen propageren, is het hele probleem verbonden met een jeugdtrauma, en dus zwaar emotioneel. Zodra zij het oer-Nederlandse groter als goedkeuren, is de als-angst verdwenen. Wel moeten ook de zetters volgen.
Gelijkheid van voegwoord na stellende én vergrotende trap is eigen aan - waarschijnlijk - alle Nederlandse dialecten. (Daarmee kom ik op de tweede vraag van meneer Veldman). De ongelijkheid (zo groot als/groter dan) komt dus van buiten ons taalgebied, en is on-Nederlands. In sommige dialectgebieden zegt men of/of; in andere as/as, os/os of es/es. Van daaruit overschakelen op als/als is natuurlijk geen enkel probleem.
Auteursrechtelijk beschermd