Onze Taal. Jaargang 53

[p. 88]

De -aars en de -ors

M. Vader - Leiderdorp

Een van de eigenaardigheden van de Nederlandse taal is dat meervoudsvormen niet altijd volgens vaste regels tot stand komen.

-aar

Hoe zit het bij voorbeeld met de woorden die op -aar eindigen? Niet alle woordenboeken geven dezelfde aanwijzigingen; ik volg daarom het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal van Van Dale.

Bij tweelettergrepige woorden lijkt er nog eenheid te bestaan want -aar wordt in het meervoud -aren (altaar, gitaar, pilaar, sigaar, tartaar). Maar voor dienaar wordt naast dienaren als tweede vorm ook dienaars genoemd.

Met drielettergrepige woorden wordt het ingewikkelder. Met de uitgang -s bent u meestal goed. In veel gevallen wordt -s als enige meervoudsvorm vermeld, bij voorbeeld babbelaar, dobbelaar, duikelaar, goochelaar, gijzelaar, molenaar, pendelaar, rammelaar, sabbelaar, sjacheraar, slenteraar. Bij een andere groep woorden wordt -s als voorkeur aangegeven en wordt -aren als tweede vorm genoemd: adelaar, eigenaar, hazelaar, kandelaar, makelaar, martelaar, schuldenaar, worstelaar.

Uitsluitend -aren trof ik tot nu toe niet aan. Wel vond ik voorkeur voor -aren boven -s bij ambtenaar.

Het valt echter op dat de uitgang -aren in toenemende mate wordt gebruikt. Dagelijks hoort u via de radio of televisie ‘eigenaren’ en ‘handelaren’ gebruiken, terwijl het - naar mijn gevoel - voorheen gebruikelijk was om ‘eigenaars’ en ‘handelaars’ te zeggen. Bij schuldenaren is het omgekeerde het geval. Door het ‘Onze Vader’-gebed is schuldenaren gemeengoed. In een nieuwere versie wordt nu schuldenaars gebruikt.

Kaviaar - ten slotte - is al een meervoud!

-or

Met de ors en oren is iets dergelijks aan de gang. Er bestaan heel wat woorden die - alweer volgens Van Dale - als meervoudsvorm uitsluitend de -s hebben. Dit geldt in ieder geval voor:

alligator, calculator, coördinator, mentor, monitor, percolator, prior, sponsor, stentor.

Een andere groep woorden heeft als voorkeur een meervoudsvorm -s waarbij -oren als tweede mogelijkheid wordt genoemd, bij voorbeeld: generator, moderator, sector.

Omgekeerd bestaat voorkeur voor -oren boven -s bij: gladiator, lector, motor, perforator, rector, senator.

Uitsluitend -oren wordt aangegeven bij lit(t)erator en vector.

Bij de uitgang -or merkt men tegenwoordig een nog grotere verschuiving in de richting van -oren. Zo hoorde ik onlangs zelfs sponsoren!

Zou het deftiger staan om te spreken van mentoren, monitoren, coördinatoren? Of lijkt het ‘geleerder’? En dan te bedenken dat mentors, monitors en coördinators heel normaal zijn. Spelen junioren en senioren misschien een rol? Of andere zaken, zoals de invloed van andere talen, vooral de Duitse?

De verschuivingen van -s naar-aren en -oren blijven opvallend. Zijn er verklaringen voor te geven?