Het rijmschap
H.H. Polzer/Ivo de Wijs
groen is de gong van de zee
Enzovoort, maar ik kan het u nog sterker vertellen.
loemoen, lammoem laroem lakoem
boestroem bastroem bestroem
De rest navenant. Rijmen doet het absoluut, zelfs nadrukkelijk - in het eerste gedicht is ook nog sprake van watertong en watersprong - en informeren naar de betekenis zou natuurlijk heel ouderwets zijn. Misplaatst dus. Nu dan, als de betekenis niet te achterhalen valt (of misschien wel ontbreekt), waar is zulke lectuur dan goed voor?
Deze vraag overtreft de vorige in burgerlijkheid. Het is toch poëzie, alle donders nog aan toe, het is een uiting van wat de dichter voelt.
Juist ja. Mag ik nog even iets anders citeren, op ruimtebesparende manier ditmaal?
prool/stool/tjool/brool/school/tjool/vool/ zool/mool/gool/tjool/trool/dool. Minder zangerig dan boestroem bastroem bestroem bostroem, vindt u? Ik niet; bovendien komt het zo niet op zijn voordeligst uit, want in feite was dit fragment aldus gezet:
Mooi toch? Het rijm gaat hier een eigen leven leiden, buiten zoiets kneuterigs als ‘tall’ om - ja, ver daarboven. Puur gevoel, mystiek als het ware. Zoek het niet op in Komrij's bloemlezing; de aldaar afwezige dichteres heet Greta Monach. Ze beoefent ook het vrije vers (KLEEG/KLOOG/KLEIG/FNEIG/ FNUIG/EEG/DWOOG, en dat dan onder elkaar), maar dat ontroert me niet zo sterk. Greta Monach noemt haar werk compoëzie.
H.H. Polzer
Ivo, mans genoeg, mag deze ontkluistering van het rijm verder behandelen.
De computer heeft voor mij geen geheimen. Ik heb er bij mij thuis een tewerkgesteld die eigentijdse religieuze gezangen maakt. De input was simpel: twee melodieën (‘Blowin’ in the wind' en ‘We shall overcome’) en een welgekozen verzameling trefwoorden (‘mensen, morgen, samen, hart, hand, hoop, bevrijdingsbeweging enz.’). Na een druk op de knop rolt er een complete stemmige bundel uit de printer. Het procédé is niet nieuw, dat weet ik. Het werd onder andere eerder toegepast bij het schrijven van kerstverhalen en voor het dichten van loftuitingen op voorzitter Mao. Wees op uw hoede: men fluistert dat ook de bekende Nederlandse dichter (naam onleesbaar, OT) bij zijn werk een machine gebruikt. Greta Monach heeft er in elk geval eentje. Haar BLEUT/WEUT-verzen (de term ‘vers’ is van Greta zelf) zijn in feite voortbrengselen van een automaat, de ELECTROLOGICA X-8. Aangenaam kennis te maken! De verzenbundel Compoëzie bevat naast een hoop FLUUP/FLIEP/FLUP ook een aantal pagina's versleer. De essentialia van die poëtiek zult u inmiddels kunnen raden: de woordbeteknis (semantiek) wordt overboord gegooid, want - ik citeer - ‘de woorden in hun auditief-visuele karakteristiek zijn het gedicht’. Voor Greta Monach tellen slechts vorm, klank en kleur (een, helaas, ontoonbare eigen vinding van Greta) van het woord. Al lezend dienen wij ons bovendien open te stellen voor de beleving van het TOEVAL.
Hier reizen wij aan de associaties van Sulina, Braïla en het dadaïsme van Oote oote oote boe voorbij. Ikzelf vertoefde weer eens een aantal dagen in de staat van oncontroleerbare geestesverrukking die trouwe lezers inmiddels van mij kennen. ‘U beleeft een TOEVAL’ zei mijn dokter. Maar sakkerloot, het was ook niet niks: mijn rijmwoordenboek was plotseling een gedichtenbundel geworden, de zuigeling van mijn jongste zus sprak tot mij in verzen, voorlezend uit de Gouden Gids achtervolgde ik mijn huisgenoten en met warrige haardos rende ik krijsend van SNEUT naar BREUT...
Naschrift. Die roze pillen helpen erg goed, maar daar gaat het hier niet om. Nog even over Compoëzie. Wat is dat nu eigenlijk? Is het Konkrete Literatuur? Uitgelaten Totemtaal? Abstracte Beeldende Kunst misschien? Welnee, het is slechts pretentieuze en humorloze nonsens. Aan het laaghartige gebruik dat ìk van mijn personal computer maak kunt u al afmeten hoe diep een mens kan zinken, maar je moet toch werkelijk geheel en al van god los zijn om met PLUR/KWUR/MUR op de proppen te komen. Voor de eeuwige duidelijkheid: geen volwassen gedichten zonder volwassen gedachten.
Ivo de Wijs
Auteursrechtelijk beschermd