Onze Taal. Jaargang 53

Mode-ABC 1983

J. Renkema

Aan de oproep in het novembernummer om kandidaten te noemen voor het Mode-ABC 1983 is stipt gehoor gegeven. Helaas heeft stipt in de hete herfst een betekenisverandering ondergaan. ‘Stipt op tijd komen’ kreeg de betekenis ‘met onbekende vertraging arriveren’. Er zullen ongetwijfeld nog veel inzendingen getemporiseerd binnenkomen maar ik ben gedwongen nú, met nog drie weken te gaan vóór 1984, een soort iets op tafel te leggen.

Gelukkig deed zich een prijssituatie voor om modewoorden te verzamelen. Op 22 november ontving Gerrit Komrij de Kluwer-prijs voor zijn uitnemende omgang met onze taal. De prijs werd uitgereikt op voordracht van een jury waarin ook de redacteur van ‘Onze Taal’ zitting had. De laureaat kreeg een toespraak van een jaloerse Battus en antwoordde met een rede over taalverkrachting door politici, kooplieden, dominees en andere taalgebruikers. Na de prijsuitreiking was er een receptie waar de crême de la crême van de Nederlandse taalgebruikers aanwezig was. Ik zag verscheidene taalcolumnisten, en menig journalist die door zijn taalgebruik de publieke opinie beïnvloedt. Voorts ontwaarde ik diverse trendsettende bekendheden alsmede deskundige hoogleraren taal- en literatuurwetenschap. Kortom, ik hoorde - stilletjes tussen de receptiegesprekken doormanoeuvrerend - hèt taalgebruik van 1983. Af en toe stimuleerde ik het ‘smal gepraat’ door een letter in het zakje te doen en zie hier wat ik in mijn kladboekje kon noteren.

Met dank aan ‘Onze Taal’-lezers, in het bijzonder:

D. Betlem, A Hospers, J. de Jonge, W. Nijveld, J. Pickee, J. van Riet, I. Roegiers, T. Sanders, I. Schults, P. Smulders en P.G.J. van Sterkenburg.

[p. 17]

A

Aftopping was een actueel gespreksonderwerp. Bijna iedereen voelde zich op een afstand gezet. Op zo'n manier gaan we toch in salaris terug naar af! Waarom de kwestie niet beter afgeschat? Nou ja, de zaak was niet meer tegen te houden, nu maar hopen op maatregelen in afgeslankte vorm.

B

Belubberd zijn vooral de bijstandsmoeders. Hun basisgrondslag moet worden bijgesteld. Wanneer politici zo'n brandende kwestie niet kunnen oplossen dan is er sprake van een brok bovicatie.

C

Cruciaal is dat belubberd geen modewoord genoemd kan worden. In ‘Onze Taal’ speelt men niet op de man, maar mèt het woord. Ook bovicatie (verrundering) is geen modewoord, maar een on-woord. Het zijn vondsten van camerabestendige politici uit het Haagse circuit die onze taal cubaniseren.

D

Duobanen werden aanbevolen ter verhoging van de draagkracht. Wel werd vanuit deze optiek deregulering gepropageerd om geen toestanden te krijgen met problematische dubbelbesluiten over gezinsuitgaven.

E

Essentieel in de E-hoek was de vraag: Waarom nu eigenlijk een eenmalige uitkering aan echte minima?

F

Facetbeleid noem je zoiets, hoonde een receptieganger terwijl ik in het gedruis al flankerend beleid had genoteerd.

G

Gigantisch was mijn oogst in dit receptiegebeuren. Dat zovelen werden gepakt door het gat in de begroting, hield ik nu wel voor gezien. Het zou toch al moeite genoeg kosten om alle modewoorden te globaliseren.

H

Harde acties was een volgend gespreksonderwerp. Laat ze hun huiswerk overdoen, anders wordt de winter nog heter! Een herkenbare reactie op een politiek hangijzer. Bij heroverweging bleek het niet haalbaar het zo hoog op te nemen.

I

Inkomensplaatjes. Nee al weer! Ik besloot mij in te sluizen bij het volgende gesprek in de hoop een innovatie te noteren.

J

Jan Splinter, dat is toch ook van diezelfde camerabestendige vara-politicus? Ja toch?

K

Kortsluitend met ‘niet dan?’, liet ik mijn blik glijden over de kamerbrede receptieruimte. Dit was letter 11 nog maar. Nog een flinke klus. Zou ik wat kruisverbanden kunnen leggen om de zaak te korten?

L

Leuk waren de lichtpuntjes die ik hoorde: men zou iets van de lasten laten liggen als men niet loodrecht tegenover elkaar bleef staan.

M

Mooi meegenomen deze voorbeelden. Uiteraard blijf ik mordicus tegen, maar ze zijn multifunctioneel voor menig medelander.

N

Niet-blanke Nederlanders waren er ook. Die vonden in hun nulgroei al dat gedoe over neerwaartse spiralen vanuit nul-optie-optiek gewoon no-nonsense.

O

Onvoorstelbaar! Hoe kan men op zich overleven in een onderwatereconomie? Ik kon om deze vraag heen. Ik besloot het gesprek actief om te buigen en ontkoppelde mijzelf met de vraag: Waarom pakt iemand aan de onderkant van de samenleving het nou niet eens op dat het onaanvaardbaar en onoverkomelijk is dat je eerst je eigen huis moet opeten. Wat zeg ik? Dat is nog onverteerbaarder dan een oprotpremie!

P

Persoonlijk zei ik, vanuit mijn praatpaalfunctie: ‘die prikacties, dat doet pijn’. En, praatpaalde ik verder: Aan die privatisering van de marine-poot hangt ook geen prijskaartje. En, moet men geen prioriteiten stellen tegen plaatsing?

Q

Quasi contactgestoord zocht ik nog naar een voorbeeld uit de quartaire sector, maar ik vond alleen een overjarig casu quo.

R

Regelgeving, zou het Genootschap Onze Taal daar niet iets aan kunnen doen? Nee, zei ik, wij scheppen met ons maandblad alleen de randvoorwaarden voor goed taalgebruik.

S

Stilstaan bij deze onderwerpen leverde enige voorbeelden op. Maar na een degelijke standpuntbepaling over modewoorden, zou er een soort stofkam door moeten worden gehaald. Anders zou ik het wel kunnen schudden.

T

Ter plekke besloot ik tig voorbeelden te schrappen. Onze taaltoestand staat natuurlijk op de tocht. Omdat niemand in deze op-tilt-situatie iets kan terugverdienen, worden met name tweeverdieners niet altijd teruggefloten. Maar toch...

U

Uitholling van ons taalsysteem blijft uit den boze!

V

Verdelen van de koek en niet van pijn is de taak van het bestuurlijke vlak, hoorde ik. Maar ik zei van: Dat kan alleen als je een volstrekt goed verhaal houdt voor het veld. En dat verhaal moet je dan gebruikers-, gezins-, man- of vrouwen milieuvriendelijk vertalen, zonder juridische vluchtroutes. Anders krijg je een volkomen verkokering die loodrecht staat op goede varianten van een voorwaardenscheppend beleid.

W

‘Wellicht’ was het antwoord. Plotseling merkte ik dat de receptie ten einde liep. Obers kwamen nog eenmaal op hun werkvloer. De man van de garderobe die ook een waakhondfunctie had, borg zijn wisselgeld op.

X IJ

X- en IJ-gasten had ik nog niet gesproken. Jammer, heel jammer. Ik had nog een x aantal woorden willen noteren. Nou, dan de suggesties maar in de ijskast tot volgend jaar.

Z

't Zat er aan te komen. Het einde van de receptie waar ik als, zeg maar, zakkenvuller van modewoorden rond had gelopen. Zeker weten? Zeker weten!

afstand (op zetten)	ja toch?	standpuntbepaling
	kortsluiten
bijstellen	lichtpuntje	tweeverdiener
cruciaal	minimumlijder
deregulering		uithollen
	no-nonsense	-vriendelijk (gebruikers enz.
éénmalig
facetbeleid	oppakken
globaliseren	privatisering	werkvloer
		-
heroverwegen	(casu) quo	-
	randvoorwaarde	zeker weten
innovatie

Wie vult het plaatje voor 1984 in? Inzendingen naar postbus 140 in De Lier.