Onze Taal. Jaargang 53

[Vervolg Jaar van Orwell]

Uit: Carroll, J.B. and Casagrande, J.B. ‘The function of language classifications in behavior’. In E.E. Maccoby, T.M. Newcomb and E.L. Hartley (eds.), Readings in Social Psychology (3rd ed.). Holt, New York 1958.

van invloed is, zouden, zo veronderstelden de onderzoekers, de Hopi-kinderen plaatje 1 en 3 uitkiezen ('u'ta) en de Amerikaanse kinderen plaatje 2 en 3 (to cover). Resultaat? Inderdaad, de Hopi-kinderen vertoonden iets meer Hopi-gedrag in hun keuze, maar overtuigend waren de resultaten niet.

In een ander experiment bij Navaho-Indianen kwam men eerst ook op soortgelijke resultaten, maar helaas, toen men een andere groep Amerikaanse kinderen die een andere sociale herkomst hadden, dezelfde vragen voorlegde, vertoonde die groep een nog sterker Navaho-gedrag dan de Navaho's zelf. Experimenten hebben tot nu toe de Sapir-Whorf hypothese niet kunnen bewijzen. Het staat niet vast dat taalsystemen ons denken en onze wereldbeschouwing beïnvloeden.

Terug naar Orwell

Dus? Dus Orwell die een Grote Broer taaldecreten laat uitvoeren om het denken van de staatsburgers te beïnvloeden, heeft ongelijk? Nee, zo snel trekt men geen wetenschappelijke conclusies. De Sapir-Whorf hypothese kent namelijk verschillende zwakkere varianten. Een ervan spreekt niet over beïnvloeding door het taalsysteem maar alleen over een relatie tussen taal en denken, of taal en wereldbeschouwing. Bij voorbeeld, als de wereldbeschouwing verandert, dan verandert ook de taal. Of, als bureaucratische systemen meer totalitaire aspecten vertonen, dan moeten deze aspecten ook zijn aan te wijzen in het taalgebruik. Of, maar nu andersom, als er tussen 1948 en 1984 verschillen zijn aan te wijzen in het taalgebruik van de bureaucratie, dan is dit een argument voor de stelling dat de bureaucratie nu een andere rol speelt dan in de tijd dat Orwell zijn boek schreef. Als deze verschillen zijn te interpreteren als minder en meer totalitair, dan is onze bureaucratie nu minder of meer totalitair. Hier liggen hele onderzoekterreinen braak voor taalliefhebbers en voor aankomende promovendi. In dit nummer van ‘Onze Taal’ zal hun niet het gras voor de voeten worden weggemaaid. Op p. 12 volgt als voorbeeld een korte analyse van een ‘semi-overheidstekst’ uit 1949 (het jaar waarin 1984 verscheen) en een tekst uit 1983 over hetzelfde onderwerp.