overheidswege geleide poging tot taalvervuiling of van taalparanoia mijnerzijds? ■ De populariteit van het woord paranoia is trouwens ook aardig aan het tanen gegaan, de afgelopen jaren, zonder dat iemand dat expliciet aan de orde heeft gesteld. Sinds die tijd wordt ook door iedereen het woord ontzettend weer gewoon met een korte, ongerekte è uitgesproken. Die ontzettende aanstellers van toen heb ik destijds niet kunnen bekritiseren omdat ik nog niet in de onzetaalsien zat. ■ Zo lijkt het alsof ik achteraf de zondaars nog een trap na wil geven, maar zo is het niet bedoeld. Eerder voel ik het op mijn pad liggen om een stukje ongesignaleerde mode postuum voor het ontzette nageslacht vast te leggen. ■ Wie genoeg geslapen heeft, en er derhalve mee ophoudt, is uitgeslapen. Wie genoeg gewerkt heeft, en er om die reden mee ophoudt, is uitgewerkt. Wie genoeg gebuit heeft enzovoorts is uitgebuit. Wie genoeg geweken heeft, is uitgeweken. Wie genoeg heeft van het scheiden, is uitgescheiden. ■ Wie genoeg gestoten heeft, is uitgestoten. ■ Die heeft het zogezegd verkorven, wat ons meteen weer op het volgende probleem brengt: wat is eigenlijk het werkwoord dat bij het kennelijke deelwoord verkorven hoort? Het zal wel verkerven zijn, maar vreemd dat je altijd achteraf blijkt, het verkorven te hebben en dat nooit iemand je erop wijst dat je het op dat eigenste ogenblik aan het verkerven bent. Waar blijft op die manier onze veel geprezen duidelijkheid en directheid? ■ Over prijzen gesproken: door een prijs te weigeren heeft meesterwerkenfabrikant Wolkers zich in de markt geprezen en uit het graf geprijsd. ■ Nog zo'n onbestemd deelwoord: geboren. Heeft natuurlijk iets met baren en minder met boren te maken.
■ Maar eigenlijk wilde ik niet over geboren spreken maar over het voorstadium van barend: pregnant dus.
Iemand die zich pregnant uitdrukt heeft een zwangere expressie, kunnen we gevoeglijk stellen. Filologen noemen een woordbetekenis pregnant, wanneer die slechts indirect met de eigenlijke betekenis te maken heeft. Zo kan een vorm van taalgebruik pregnant genoemd worden wanneer die veel met sluimerende betekenissen speelt. Dat is natuurlijk prima en verdienstelijk. Een directe, kernachtige stijl is ook prima en verdienstelijk, al is die juist niet pregnant in de oorspronkelijke zin des woords: toch reden genoeg om alles wat prima en verdienstelijk is pregnant te noemen, zoals we alles wat niet prima en verdienstelijk is, steriel plegen te noemen. De huidige gebruikswijze van pregnant is dan wel zeer pregnant, hetgeen ons tot de conclusie brengt dat pregnant zijn eigen nageboorte is. ■ Meer nog over deelwoorden. Ik las dezer dagen als voltooid deelwoord van het werkwoord douchen gedoucht. Fout, dacht ik, dat moet gedouchet zijn, want de stam is niet douch, maar douche. U ziet echter meteen dat mijn onlossing ook niet bevredigend is. Maar welke is dat wel? Gaarne een antwoord op deze dringende vraag. ■ Wie genoeg gekeken heeft, is uitgekeken. Zo kunnen wij ons zeer wel voorstellen dat een bepaald soort medische specialisten voortijdig uitgekeken is op ons uro-genitale stelsel. Zo iemand is dan een vuturoloog. Tevens kunnen we dit predikaat hechten aan een hoge ambtenaar-deskundige die erover beslist wanneer het uur geslagen heeft om de vut in te gaan. ■ Stel even dat het een vrouw is die voornoemde hoge post bekleedt, die van vuturologe dus. Stel vervolgens dat zij de onder haar ressorterende dienst oogluikend smeergelden laat innen - is het dan seksistisch om haar wijze van besturen wanbeheer te noemen en zouden wij niet veeleer van wanbedame moeten spreken? Of is het seksistisch om een
hooggeplaatste dame bij voorbaat in een kwaad daglicht te stellen? - ik weet het niet, niemand is volmaakt. ■ Maar toch, in het licht van officiële richtlijnen voor positieve discriminatie dienen we genoeg zelfbedamesing te kunnen opbrengen om geen flauwe grappen meer te maken over het emancipatorisch streven. ■ Zo las ik onlangs een advertentie waarin gevraagd werd naar vrouwen die weliswaar niet radicaal-feministisch waren, maar zich toch voor het meidenwerk wilden inzetten. ■ U kunt zich voorstellen dat een en ander mijn volledige goedkeuring heeft. ■ U weet het natuurlijk: het voltooid deelwoord afgelast hoort bij afgelasten, niet bij het werkwoord aflassen. ■ Maar dan moeten we ook consequent zijn, en niet meer spreken over het inlassen van een extra hoofdstuk of zo, maar over het ingelasten ervan. Ik zie al weer lezers protesteren die er mij van betichten dat ik een voorstel doe dat taalkundig nergens op slaat, en gelijk hebben ze. Maar wat vindt u belangrijker: taalkunde of rechtvaardigheid? ■ Voor het samenstellen van deze rubriek heb ik weer geput uit diverse bronnen. Wie genoeg geput heeft, is uitgeput.
P.C.U.d.B.
Auteursrechtelijk beschermd