Onze Taal. Jaargang 49

Vitamines of vitaminen

In het tijdschrift ‘Voeding’ wordt consequent vitamines als meervoudsvorm van vitamine gebruikt. Het Geneeskundig Woordenboek van Pinkhof en Hilfman (1978) gebruikt eveneens deze vorm met als verklaring dat de meeste vitamines geen aminen zijn. Van Dale (1961) noemt amine een organische ammoniakverbinding met als meervoud n. Voor het meervoud van vitamine laat Van Dale de keuze n of s met de n als voorkeur. Zelf gebruikt Van Dale dan ook in de toelichting over wat een vitamine is, als meervoudsvorm vitaminen wat als minder juist moet worden beschouwd. Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde gebruikt stelselmatig de n-vorm in tegenstelling tot wat het geneeskundig woordenboek aangeeft. Tot 1948 werd in ‘Voeding’ vitaminen als meervoud gebruikt, sinds oktober in genoemd jaar is dit volgens een redactioneel besluit vervangen door vitamines (Voeding 9, 1948 blz. 165).

Een motivatie over deze verandering werd niet gegeven. Waarom vitamines? De naam vitamine is bedacht door Funk, een onderzoeker afkomstig uit de toenmalige Poolse stad Dorpat. Hij werkte in het Lister Institute te Cambridge bij de Nobelprijswinnaar Hopkins. Funk meende in 1911 een onbekende stof verkregen te hebben die hij voor het anti-beri-beri vitamine aanzag en als noodzakelijk voor het leven beschouwde.

Daar de stof een aminestructuur had, stelde Funk de naam vitamine voor (vita-leven) de gevonden stof voor en dit woord werd zowel in de Engelse als in tijdschriften, die in andere talen verschenen, als zodanig gebruikt. Het verzet tegen deze naam was groot, zowel van de staf van het laboratorium (Hopkins gebruikte sinds 1906 de naam ‘accessory factors’) als van de redactie van de Journal of Physiology die het door Funk ingezonden artikel weigerde. Via een bevriend redactielid van een ander tijdschrift kreeg hij de bijdrage geplaatst in de Journal of State Medicine. In 1914 schreef Funk in het Duits zijn boek Die Vitamine. In de Engelse literatuur was de oorspronkelijke meervoudsvorm vitamines (amines). In 1920 werd op voorstel van Drummond, toen bleek dat de meeste vitamines geen amines waren - de e in de Engelse wetenschappelijke tijdschriften weggelaten, zowel in enkelvoud als meervoud. In 1925 schreef Van Leersum in het Nederlands Tijdschrift van Geneeskunde, bladzijde 2418, een uitvoerig artikel over de nomenclatuur van de vitamines en pleitte voor de meervoudsvorm vitamines omdat zoals ook hij zegt nog niet vaststaat dat alle vitamines stikstof bevatten. En om Van Leersum verder aan te halen ‘Als men er ten onzent gebruik van maakt, dan schrijve men echter vitamines en niet vitaminen. Den meesten onzer landgenooten zal het op Engelschen bodem geboren woord vitamine wel door bemiddeling van de Duitsche literatuur bereikt hebben en het behoeft dus niet te verwonderen, dat ook in dit geval de Duitsche meervoudsuitgang voor vreemde woorden klakkeloos is overgenomen, doch er is voor ons geen enkele reden om een woord, dat niet van Germaanschen oorsprong is, doch zij het dan ook als uitwas, in het Latijn wortelt, dien Duitschen meervoudsvorm te geven, te minder omdat in het Nederlandsch de s als meervoudsvorm voor vreemde woorden geoorloofd is en in een groot aantal gevallen ook toegepast wordt.’ (Voorbeelden zijn onder andere lawine, kantine, machine.) Het argument vitamines te schrijven in plaats van vitaminen geldt nog steeds daar de meeste vitamines geen identiteit met aminen hebben.

C. den Hartog, Den Haag.