Dissident
Wat een dissident is, wordt zo langzamerhand duidelijk. Het radio- en televisiejournaal hebben daar in niet onbelangrijke mate toe bijgedragen. Dagelijks horen we berichten over dissidente schrijvers als Amalrik, Sacharov en Solzenitsjin. Alleen, als we bij Van Dale te rade gaan blijken we het woord toch niet zo goed begrepen te hebben. Daar staat namelijk andersdenkende, inz. in godsdienstzaken. Die definitie is allicht historisch juist, maar tenzij men het oostblokkommunisme een godsdienst noemt, is ze niet meer van toepassing op het woord in zijn huidig gebruik. Veeleer lijkt nu de betekenis andersdenkende, inz. in ideologisch opzicht van toepassing. De toevoeging van Van Dale inz. in godsdienstzaken kan volgens het huidige taalgebruik nog nauwelijks als korrekt gelden. De in godsdienstzaken andersdenkende mgr. Lefebvre bijvoorbeeld wordt nooit dissident genoemd. Trouwens het is opvallend dat ‘dissident’ eigenlijk alleen gebruikt wordt om te verwijzen naar een andersdenkende in een kommunistisch systeem. Bierman, de geëngageerde ‘liedzanger’ die zich dissident opstelt tegenover het Westerse kapitalisme, wordt toch nooit als dissident betiteld, zodat we het woord wellicht als een ideologiegebonden woord kunnen beschouwen.
Voor de aardigheid kan de taalgebruiker die zijn woorden graag wikt er misschien ook proberen achter te komen wat nu het preciese verschil is tussen dissident, dissenter, andersdenkende, ketter en dwaalgeest. Het woordenboek laat ons hier wel even in de steek.
Nog in verband met dissident kan men zich de vraag stellen of wij het woord samen met het fenomeen hebben overgenomen, worden de dissidenten m.a.w. ook in de oostbloklanden met ‘dissident’ aangeduid? Dat is eigenlijk de meest voor de hand liggende veronderstelling, aangezien zij andersdenkend zijn in vergelijking met de rest van hun land maar meestal min of meer gelijkdenkend met de Westerse landen waar ze ‘dissident’ genoemd worden. Toch wordt dat woord of een ermee vergelijkbaar nooit in de Russische kranten gebruikt. Van een slavist vernemen wij dat dissidente personages doorgaans met minder aardige namen bedacht worden. De journalisten maken daar te lande meestal een gevarieerde keuze uit een gestandaardiseerd scheldrepertorium.
L. Beheydt, Leuven.
In een hoofdartikel in het dagblad Trouw van december vorig jaar is de benaming loyalisten voor de dissidenten in de CDA-fractie als taalvervuiling aangemerkt (Red).
Auteursrechtelijk beschermd