Onze Taal. Jaargang 47

Telefoonnummers II

1

De bijdrage van de heer J.G.G.M. Smits van Oijen in het septembernummer van Onze Taal is mij uit het hart gegrepen. Terecht meent hij dat er misschien andere groeperingen zijn die het cijfergebruik in de spreektaal wel veiliger hanteren dan wij Nederlanders in het algemeen plegen te doen. Een dier groepen die gebaat zijn bij een veilig en vooral efficiënt gebruik van cijfercombinaties, is de internationale luchtvaart.

De leiding van die immense activiteit in de lucht vindt plaats op de grond en de aanwijzingen voor de vliegers worden dan ook vrijwel geheel gegeven in cijfercombinaties, cijfercodes zo ge wilt.

Ziehier enkele voorbeelden uit een lange reeks opdrachten en informaties, de koers in graden: een getal van drie cijfers; de hoogte in ‘feet’: vier cijfers; de afstanden in nautische mijlen: enige cijfers; de luchtdruk in millibaren: vijf cijfers waarvan één achter de komma; temperatuur, bewolking, windsnelheid idem dito en dat alles per radio-telefonie dwars door het ethergeruis, bestemd voor vaak ver verwijderde oren in de ruimte boven ons. Die duizenden boordtelefonisten (vliegers), van wier nauwkeurigheid tienduizenden luchtvaartpassagiers afhankelijk zijn, zijn in hoge mate gebaat bij een kort, gemakkelijk en vooral veilig ‘taalgebruik’ in cijfers. (Vele radioverbindingen zijn nl. al overbezet).

Welnu, terwijl toch in het Engels bij het uitspreken van getallen van twee cijfers, de tientallen in de eerste plaats worden gezegd en de eenheden in de tweede, geeft de internationale luchtvaart (waar het Engels nota bene de voertaal is) toch aan cijferreeksen een bepaalde structuur waardoor deze ritmisch klinken en daardoor gemakkelijk in het gehoor liggen:

51 44 71 spreekt men heel simpel uit als vijf één vier vier zeven één. Slechts een rond duizendtal (1000, 2000 etc.) mag als zodanig worden uitgesproken omdat dit in de praktijk geen moeilijkheden oplevert, maar 10.000 wordt weer: één nul duizend.

Conclusie: in de luchtvaart zou niemand het anders willen.

K. Beumkes, Rotterdam.

2

Vele jaren geleden heb ik gelezen dat getallen van vijf cijfers over het algemeen gemakkelijk te onthouden zijn. Toen er werd overgegaan op telefoonnummers van zes cijfers bleek het onthouden veel moeilijker te worden maar door het verdelen van deze getallen in groepjes van twee cijfers bleek dit bezwaar weer grotendeels weg te vallen. Volgens mijn herinnering werd toen tevens aanbevolen om ze uit te spreken in de volgorde van links naar rechts, dus 38 56 24 wordt drie-acht; vijf-zes; tweevier (dus niet acht en dertig; zes en vijftig; vier en twintig). Ik heb mij altijd aan deze uitspraak gehouden en bevind mij er wel bij. Ik ben ook beslist niet de enige die het zo doet. Het grote publiek echter heeft er óf nooit van gehoord, óf stapt niet zo gemakkelijk af van de ingeroeste gewoonte. Een verdeling in groepjes van drie cijfers, zoals de heer Smits van Oijen suggereert (dus 385 624) komt natuurlijk wel overeen met de indeling die het officiële eenhedenstelsel aanbeveelt. Ik heb geen ervaring of telefoonnummers van zes cijfers op deze wijze ook goed te onthouden zijn; ik heb echter het gevoel dat groepjes van twee iets gemakkelijker zijn uit te spreken. Wat verder de uitspraak van getallen boven de tien betreft, is het duidelijk dat onze taal inderdaad ‘lastig’ is. Ik heb een jaar of twintig geleden eens met een kollega afgesproken om het nu eens ‘goed’ te doen, dus bijv. twintig-vier in plaats van vier en twintig. Helaas is dit weer in het slop geraakt. Zoiets zou je met veel meer mensen moeten beginnen. Een moeilijkheid schuilt overigens nog in de getallen even boven de tien, dus elf, twaalf, die in bijna alle talen een aparte naam hebben. Moet je hier tien-een, tien-twee van maken? Mijn kollega en ik deden het wél. Van de vreemde talen zijn bij mijn weten alleen Hongaars, Swahili en (natuurlijk) Esperanto regelmatig.

Het is mij niet duidelijk hoe je een dergelijke uitspraakverandering op gang zou moeten krijgen. Misschien kunnen de historici ons vertellen hoe het in Engeland is gebeurd (omstreeks het jaar 1000?).

W.J. Nijveld, Amsterdam.

3

Naar aanleiding van mijn artikeltje van september jl. over telefoonnummers, is Ir. M.F. van Rooijen, directeur van het telefoondistrict Amsterdam, zo vriendelijk geweest mij een blad te sturen van het Nederlands Normalisatieinstituut en nummer 240 van de personeelskrant, getiteld ‘Aangetekend’ van het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie.

Dit normalisatieblad, NEN 2132, draagt als titel: ‘Getallen in het mondeling zakelijk verkeer’ en heeft als doel: ‘Deze norm geeft een bij het cijferbeeld passende mondelinge weergave van getallen ter vermijding van misverstand in het zakelijk verkeer bij telefoneren, dicteren, het doen van draadloze mededelingen e.d...’ Voor gehele getallen is de norm: ‘Geef de gehele getallen van twee cijfers of meer mondeling weer door het opnoemen van de cijfers van links naar rechts.’

‘Voorbeeld: 776 043: zeuven zeuven zes nul vier drie.’ Welnu, dit is precies waarvoor ik in mijn eerste artikeltje heb gepleit.

[p. 4]

Het Normalisatie-instituut plaatst ook nog enige ‘Opmerkingen’.

‘Opmerking a: De norm bedoelt niet een inbreuk te maken op het gewone spraakgebruik.’

‘Opmerking b: Voor het uitspreken van telefoonnummers volge men de door de PTT verstrekte aanwijzingen.’ Welke aanwijzingen verstrekt de PTT? Ik citeer het normalisatieblad NEN 2132, punt 7:

‘a) nummers van 2 cijfers: volgens spraakgebruik, dus 59 uitspreken als negenenvijftig....

b) nummers van meer dan 2 cijfers:.... de cijfers noemen van links naar rechts met de klemtoon op het laatste cijfers van elke groep, dus 268 uitspreken als tweé, zesácht, 4426 als vierviér, tweezés.’ Dus, concludeer ik: 38 56 24 als: drieácht, vijfzés, tweeviér. En niet: achtendertig, zesenvijftig, vierentwintig.

De PTT geeft dus dezelfde normen als het Nederlands Normalisatie-instituut: geen getallen noemen bij het mondeling meedelen van telefoonnummers, maar de cijfers van links naar rechts. En daar gaat het om. 77 60 43 moet worden gezegd volgens

a) het Normalisatie-instituut: zeuven zeuven zes nul vier drie.

b) de PTT: zeuvenzéuven, zesnúl, vierdríe.

En niet: zeuvenenzeuventig, zestig, drieënveertig.

Bestaat er een internationale organisatie op het gebied van de telefonie en, zo ja, geeft deze aanwijzingen, bepalingen, adviezen omtrent het noemen van telefoonnummers? Ja. Deze organisatie heet ‘Comité Consultatif International Télégraphique et Téléphonique, C.C.I.T.T. Geeft dit C.C.I.T.T. aanwijzingen? Ik citeer weer het normalisatieblad, punt 7:

‘De internationale bepalingen laten uiteraard de landen vrij in de wijze van noemen onder normale omstandigheden, doch geven aan dat bij moeilijk verstaan de telefoonnummers cijfer voor cijfer genoemd dienen te worden.’ In de personeelskrant van de PTT wordt mijn artikeltje voor een goed deel letterlijk overgenomen. Daarna volgt een stuk eigen tekst van ‘Aangetekend’. Ik citeer:

‘Omdat wij ook wel eens wilden weten hoe de spellingsvork in de steel zat hebben wij gebeld met een aantal 008-informatiezalen in het land. Wij legden de dames daar de vraag voor: Hoe geeft u een telefoonnummer op? Er blijken op dit gebied inderdaad voorschriften te bestaan al dateren die uit een niet meer zo recent verleden. Het voorschrift luidt: Bij het oplezen van een telefoonnummer moet dat cijfer voor cijfer gebeuren, waarbij de klemtoon valt op het tweede cijfer van elk tweetal (de telefoonnummers zijn in de gids in groepjes van twee ingedeeld ter wille van een betere leesbaarheid). In de praktijk wordt echter vaak van dit voorschrift afgeweken, omdat de telefoongebruikers daarom vragen.’

Mag ik met alle respect zo vrij zijn dit laatste te betwijfelen?

Sprekend uit eigen ervaring en die van vele anderen, zou ik de laatste zin eerder zo formuleren: In de praktijk wordt van dit voorschrift bijna altijd afgeweken, maar soms wordt het gevolgd omdat de telefoongebruikers daarom vragen.

De conclusie waarmee ik mijn eerste artikeltje ‘Telefoonnummers’ in Onze Taal heb besloten, heb ik nu als volgt veranderd:

In het Nederlands moet men bij het noemen van het telefoonnummer 38 56 24 niet zeggen: achtendertig, zesenvijftig, vierentwintig, maar: drieácht, vijfzés, tweeviér.

Het eerste spraakgebruik is verkeerd, het tweede is goed, want het is:

a) veiliger

b) zuiniger

c) mogelijk gemakkelijker te onthouden

d) overeenkomstig het voorschrift van de PTT zelf

e) in de geest van de normen van het Nederlands Normalisatie-instituut en de aanbevelingen van het C.C.I.T.T.

Voorstel: Zou de directie van de PTT misschien in overweging kunnen nemen allen die bij de PTT werkzaam zijn, vooral de dames van 008, dit haar eigen voorschrift in herinnering te brengen en het meer bekendheid te geven bij het publiek? Via de TV bijvoorbeeld?

Ten slotte. Is het de moeite waard aandacht te besteden aan het spraakgebruik bij het noemen van telefoonnummers?

In Nederland worden gemiddeld per dag tien tot twaalf miljoen telefoongesprekken gevoerd door vier miljoen abonnees. Afgezien van de interne gesprekken in grote en kleine bedrijven. De telefoongids van Philips vermeldt alleen voor Eindhoven ruw geteld ongeveer 25.000 nummers. De 1500 medewerksters van 008 verwerken per dag ongeveer 73.000 aanvragen.

Een verkeerd spraakgebruik bij het noemen van telefoonnummers - natuurlijk ook van alle overige soorten getallen - heeft soms noodlottige gevolgen, leidt vaak tot communicatiestoornis en ergernis en is altijd verspilling van tijd en - op den duur - van heel erg veel geld.

Het antwoord op onze vraag is dus: ja.

J.G.G.M. Smits van Oijen, Leende.