Onze Taal. Jaargang 44

Pijp of buis?

In een van onze oudste woordenboeken (Plantijn Antwerpen 1573) staat al:

Pijpe oft buyse: un tuyau.

Buis (WNT 1902):

1.	‘lang, hol, cylindervormig voorwerp bestemd om er vloeistoffen of gassen door te leiden of ook er in te ewaren; thans veelal wijder dan eene pijp (welk woord in Zuid-Nederland nagenoeg onbekend is)’.
2.	‘Als benaming van de gangen of vaten in het dierlijk lichaam, waardoor de vochten, het bloed enz. vloeien; inzonderheid: de aderen. Thans, behalve in samenstellingen, alleen in dichterlijke taal’.

Pijp (WNT 1931):

1.	‘Holle, ronde buis, inzonderheid bestemd om er vloeistoffen of gassen door te leiden’.
2.	‘Buisvormig voorwerp, in verschillende toepassingen’.

[p. 37]

De betekenis van buis is nagenoeg gelijk aan die van pijp. Pijp is in andere woordvelden eveneens aanwezig: o.a. muziek (orgelpijpen), tabak (pijp roken); een pijp is ook een gang in een konijnehol, een holle cylindervormige plooi in een halskraag. Pijp komt ook veel meer in uitdrukkingen voor.

Buis komt in modern Nederlands als tweede deel van een samenstelling (dwangbuis) meer voor dan pijp (ketelpijp). Met buis plm. 180, met pijp plm. 120 samenstellingen.