Onze Taal. Jaargang 44

Jan Piet Klaas

De zin komt van een Amsterdamse taalgeleerde en hij (de zin) is goed: Direct beloofde Tom Dick Harrie Jan Piet Klaas te laten helpen beschrijven. □ Het zou de moeite waard zijn, eens systematisch te onderzoeken welke Duitse woorden in de Nederlandse krantetaal na

[p. 24]

ongeveer 1950 zijn gebleven en gekomen. Voor het Engelse taalgebied zijn de hedendaagse Duitse woorden in die taal heel gründlich bekeken. Genossen, bijvoorbeeld, werd onvertaald gelaten in de Ned. vertaling van de brief der ontvoerders van Lorenz (1-3-75). Andere voorbeelden: een kritiek van een burgemeester op het plan om één landelijk politiekorps te vormen: ‘Ik ben het daar volstrekt niet mee eens. Wij hebben geen enkele behoefte aan een soort Staatspolizei’ (Haagsche Courant 21-1-75); Jan Blokker in de Volkskrant 23-1-75: ‘..maar ik ben er altijd vóór dat de ondeugd aan het daglicht treedt, zodat we later tenminste precies kunnen nagaan waar het mis is gegaan en niet kunnen roepen dat we het niet gewusst hebben’; over Koeweit en de Bondsrepubliek: ‘... dat de bondsregering overweegt een afsluitende regeling ter hoogte van 600 miljoen mark aan Wiedergutmachung te treffen.’ (NRC 15-2-75); de minister van sociale zaken over de werklozen die bij de verregende oogst zouden moeten gaan helpen: ‘... van een soort Arbeitseinsatz kan geen sprake zijn.’ En zelfs in een geleerd boek als Het modelbegrip in de wetenschappen (A'dam, 1974, blz. 42): ‘... willen we allerminst pleiten voor een rücksichtslose invoer van modelbegrippen daar, waar van analogie tussen twee systemen of processen sprake is.’

De Journalist 15-2-74 over het zo langzamerhand ongare gebruik van Bourgondisch als in ‘een pil van bourgondische omvang’ (= een proefschrift) en de bourgondische Toon Hermans, een bourgondische villa, een ‘bijna bourgondische lach’. Uit het hart gegrepen. Bourgondisch is een cliché (bijna) geworden. Iemand met veel tijd zou ook eens het gesol met Calvinistisch moeten nagaan, vooral met woorden als ‘ons volkje’ en ‘trekken’ en ‘aard’. □ Schriftelijkonderwijsinstituten bieden gratis proefles aan; een sherryimporteur verleidt ons met een proeffles. Sommige menen dat het verschil daartussen niet alleen te proeven maar ook te horen is. □ Studie maken van het in stellingen bij proefschriften gebruiken van onbepaalde wijzen. Zoals: ‘het op vrijdag als snack van de dag serveren van vis in het restaurant der Vrije Universiteit kan beschouwd worden als...’ en ‘het niet altijd functioneren van het fietsachterlicht.’ □ De Gooi- en Eemlander 25-2-75 noemt de werkers aan de restauratie van de Grote Zeesluis bij Muiden restauratiërs, wat niet geheel onbegrijpelijk is want de restaurateur doet of aan een schilderij of aan een restaurant denken en restaureerder lijkt onontwikkeld. □ In de wielersport bestaat het voltooid deelwoord gegangmaakt. □ Nog een stelling van de VU: ‘Taalvervuiling dient binnen en vanuit alle onderwijsinstituten krachtig bestreden te worden.’

Het nieuwste produkt van de Britse Rolls-Royce heeft een Franse naam gekregen: Corniche en Camargue. In de Times de ingezonden stukken; zoals deze op 8-3-75: ‘Why, Oh why does Rolls Royce, brightest diamond in the crown of British technological achievement, supported as it is by British taxpayers’ money, in a time when British prestige is at its lowest ebb since the Hundred Years War, have to name its latest product after an area of French marshland?’ Als wij in Nederland zulksoort brieven gingen schrijven, konden we wel aan de gang blijven. □ Weer denken over een nieuwe naam: de politievakorganisaties vinden dat de parketwachten onder die naam ‘metvoor vol worden aangezien.’ □ Het woord klinisch verdient in de gebruikelijke woordenboeken er een betekenis bij te krijgen, een die op te maken is uit een zin over een geschiedenisboek: ‘Het is allemaal waar en leerzaam, keurig waar, klinisch waar, maar er ontbreekt iets wezenlijks.’ □ Geldt ook voor nieuwe betekenisschakeringen als in paradigma, grammatica, legitiem. En articuleren (= duidelijk zeggen, goed formuleren). Andere woorden als reflectie (ook ks, kt of x) ‘staan’ gewoon ‘voor’ de vanoudse. □ Gek op stellingen flauw of niet-flauw, zoals deze uit A'dam: ‘De voorstellingen op kinderslabben dienen ondersteboven te worden aangebracht.’ Doet denken aan die andere A'damse: ‘De gewoonte om de achterzijde van spandoeken leeg te laten bevordert dat de betogers niet weten waarom zij meelopen.’ □ Waarschijnlijk zal het woord melkinrichting naar het museum moeten. □ Verschil van acht dagen: NRC 11-10-74 ‘Zowel Nederlands als de moderne talen werden zo'n 50 à 60 jaar geleden heel wat grondiger onderwezen. Dat werkt door. Nu: minder gedegen kennis, minder belangstelling, minder liefde voor de Taal.’ En zelfde krant 19-10-74: ‘Ik heb de indruk - schrik niet - dat het Nederlandse volk zich beter uitdrukt dan vijf jaar geleden.’ □ Een bemoedigend slot voor deze maand.