Onze Taal. Jaargang 43

(1974)– [tijdschrift] Onze Taal– rechtenstatus


Latijn Begin maart van dit jaar schreef de Franse historicus Jacques Chastenet een artikel in Le Monde waarin hij betoogde dat Europa een gemeenschappelijke taal nodig heeft. Engels maakte de meeste kans en dat, meende hij, zou rampzalig zijn want Engels ‘of liever Amerikaans is niet een erg precies idioom en bovendien zou de aanvaarding ervan Europa voorgoed in de machtskring van de Verenigde Staten drijven, wat veel mensen niet wensen.’ Dat was dan de aap uit de mouw. Hij pleitte voor het Latijn, eens eeuwenlang de gemeenschappelijke taal van Europa. Zoals de Israëli's met man en macht het Hebreeuws hadden doen herleven, zo ook zou het Latijn een nieuwe functie kunnen krijgen. Twee Nederlandse leden van het Europese parlement, de heren S. Patijn en A. van der Hek, hebben over dit idee op 8 april vragen gesteld. De buitensporige hoeveelheid documenten van de EEG moet gepubliceerd worden in het Frans, Engels, Duits, Italiaans, Nederlands, Deens en Iers. Zou daar nu ook nog Latijn bij moeten? Of zou die taal de andere moeten vervangen, zodanig zelfs dat zij de enige was die in de debatten gebruikt mocht worden? Het zou aanbeveling verdienen dit eens te proberen. Eens maar nooit weer. De Volkskrant van 2 oktober schrijft over een conferentie ten Vaticane: ‘De meeste bisschoppen rapporteren conform het reglement in het Latijn. Omdat steeds minder prelaten deze taal vlot hanteren, verleent het synodesecretariaat assistentie bij het vertalen. Daardoor was het mogelijk dat bisschop Sangu, die een globaal rapport over heel Afrika moest uitbrengen, het tegengestelde zei van wat hij bedoelde.’ De decline and fall van het Latijn als Europese taal zou nog niet zo'n vreemd onderwerp zijn voor een blad als het onze: de andere kant van de kwestie is immers de opkomst en bloei van de Europese moedertalen. Het Latijn als nieuwe ‘tweede taal’ voor de EEG met haar zeven deeltalen maakt geen enkele kans. De oud-gymnasiast kan het jammer vinden, de historicus mag die taal beschouwen als het linguïstische fundament van het westen, de literatuurkenner zal de grote ritmische Latijnse volzin bewonderen; dit alles doet het verleden niet herrijzen. Degenen die hun Latijn een beetje hebben bijgehouden en het op een niet al te moeilijke alsmede originele manier weer eens goed willen opfrissen, bevelen we van harte aan een vorig jaar bij Brill Leiden verschenen boek van dr. H. Vroom: Batavia Latina. De geleerde latinist, tevens kenner van de Nederlandse literatuur, heeft daarin ruim vijftig gedichten van tezamen een veertig dichters uit onze letterkunde in het Latijn vertaald. Er zijn ‘evergreens’ bij als Vondels Rey uit Lucifer, Wie is het die zoo hoogh gezeten,
[pagina 78]
Quis est, qui tam excelse sedens en zijn Constantijntje 't zalig kijntje Constantillus, iam tranquillus, of Kloos met De Zee, de Zee klotst voort enz. Scandunt scanduntque defluuntque fluctus maris, of van Eyck zijn Perzische edelman die zegt: Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik: Hoc mane hortulanus meus, pallidus en Potgieters Graauw is uw hemel en stormig uw strand Nubilum caelum, acta turbida. Daarnaast ook minder bekende van Hooft, Huygens, Jan Luycken, Vasalis, Gabriel Smit e.a. Zelfs Lucebert: ik draai een kleine revolutie af ik draai een kleine mooie revolutie af ik ben niet langer van land ik ben weer water Parvam perago turbationem Parvam pulchram perago turbationem Iam nou sum ex terra Sum iterum aqua. Als proeve volgt hieronder de vertaling van de beroemde Pruimeboom van Van Alphen. Rijmschema en metrum zijn precies gelijk aan het Nederlandse voorbeeld. Pruna Jannulus - ut ova! - conspexit pendentia, Et carpturus videbatur, contra patris monita. ‘En’, inquit ‘nec hortulanus nec pater, qui videat; In hac copia quis pruna quinque sex desiderat? Attamen volo parere et non carpam; avolem. Num, pro paucis prunis, partis monita contemnerem?’ Currit Jannulus. Sed pater clam audivit omnia; Venit obviam currenti media in semita. ‘veni, Jannule!’ sic pater, ‘veni, meum corculum! Pater tibi carpet pruna: nam nunc amat Jannulum.’ Pater arborem quassabat, rapiebat Jannulus; Plurimis collectis prunis abiit cum saltibus. Wie deze vertaalkunst bewondert of gewoon genoegen schept in het herkennen van het vertrouwde Nederlandse vers in het Latijn, mag zich de lectuur van een eerder bij dezelfde uitgever verschenen boek van dr. H. Vroom niet ontzeggen. Het is het prachtige Centum Carmina quae composuit Guido Gezelle (Leiden 1967). Honderd verzen van Gezelle vertaald in het Latijn. Een eigenlijk onmogelijke taak het levendige Westvlaams van Gezelle over te brengen naar het ons zo statig aandoende ciceroniaanse en vergiliaanse Latijn. Bijvoorbeeld: de beginregels van het speelse vers 't Er viel 'ne keer 't Er viel 'ne keer een bladtjen op het water 't Er lag 'ne keer een bladtjen op het water En vloeien op het bladtje dei dat water En vloeien dei het bladtjen op het water En wenkel-winkelwentelen in 't water Want 't bladtjen was geworden lijk het water Zoo plooibaar en zoo vloeibaar als het water Zoo lijzig en zoo leutig als het water Zoo rap was 't en gezwindig als het water Zoo rompelend en zoo rimpelend als water Zoo lag 't gevallen bladtjen op het water worden in het Latijn: En, cadens folium exe- pit aqua Iacebat ecce folium in aqua Et super folio flue- bat aqua Et folium fluebat su- per aqua Et vertebatur fluitans in aqua Nam erat factum folium ut aqua Tam fluxum et tam flexile ut aqua Tam placidum et lepidum ut aqua Tam citum et tam properum ut aqua Tam tremulum et crispulum ut aqua Ita iacebat folium in aqua.

Vorige Volgende

Latijn