Als of dan
na de vergrotende trap is een van de allerallermeest platgeprate ik-heb-altijd-gelijk-kwesties sinds Balthasar Huydecoper (1695-1778). Toch blijft het paar een nuttige functie vervullen, en soms een verrassende, bijvoorbeeld in een motto bij een seksvoorlichtingsboekje onlangs bij Bruna verschenen: ‘Vrijen is fijner dan je denkt; vrijen is fijner als je denkt.’ □ Denken over dat vrijen kun je ook nog woordenboekig. De oude VD zegt dat dat 1. dingen naar de hand van, en 2. minnekozen is. Maar dat zou nu wel wat uitgebreid moeten worden, zoals ieder weet; bijvoorbeeld de Volkskrant 24-1 waarin een arts zegt: ‘.... behalve dat ze zich niet goed beschermden tegen zwangerschap toen ze aan het vrijen waren.’ □ Voor de taalhistoricus van later: bij de grote woorden van het vorige jaar behoren na de kabinetscrisisnomenclatuur (zie O.T. april 74) zeker ook nog misverstand, gordijnen sluiten, (de) bezette gebieden, getuigenispolitiek, de buikriem aanhalen, de Bede, autoloos, autovrij, schoelje, (D jr. over N), paal 101 en alle voordien onbekende samenstellingen met olie of benzine. □ Snikhit, nieuw naast de smartlap en de tranentrekker. □ Dat dichtdoen (zo zegt iedereen het) van de gordijnen was niet uit een vlotte voorlichtingszin maar uit de echte Staatscourant van 30 oktober, welke zin om andere redenen ook studerenswaard is: ‘Ten aanzien van het brandstofverbruik voor verwarmingsdoeleinden zijn aanmerkelijke bezuinigingen mogelijk door wat lager stellen van de kamertemperatuur, het sluiten van gordijnen en het niet onnodig verwarmen van vertrekken.’ □ Men spreekt van het Ajax van vroeger, het PSV van nu (V ‘staat voor’ vereniging), de Amsterdam (boot, vliegtuig enz.),
de Utrecht (verzekeringsmij., beide woorden staan met grote letters op het gebouw in U.) Waarom? □ Een andere vraag: wat is de verklaring van de uitdrukking zijn pijp aan Maarten geven (het opgeven, ermee ophouden)? Een Maarten (Groningen, Utrecht) gaf zelf een halve mantel. Ontmoedigend zulke vragen als je weet dat de geleerden zelfs niet met zekerheid kunnen vaststellen wat pomp betekent in loop naar de pomp.
Uit het verslag van Neerlands eerste gijzelingsproces bij de Bossche rechtbank: - ‘Was u niet bang?’ vroeg de president. ‘Neen’, schudde de boerin het hoofd. De oudste rechter probeerde het met de verklaring die zij bij de rechtercommissaris had afgelegd en ondertekend. Haar reactie daarop: ‘Die stadhuiswoorden ken ik niet, hoor. - Het woord gijzelaar kende ik niet, pas toen ik de radionieuwsdienst had gehoord, begreep ik dat dat op ons sloeg.’ - □ Mensen willen nieuwe woorden. De NRC (10-11-'73) vraagt of skiwandelen goed is voor langlaufen maar de langlaufers zeggen nee. De Haagse Courant (21-12-'73) vraagt een beter woord dan badplaats is (Scheveningen) en stelt zelf lustkust voor. □ Bossche stond er aan het begin van het vorige blok en niet Bosse, maar eens zou het er wel van kunnen moeten komen. Bos z'n atlas is daar al mee begonnen, al betreurt de minister die hardlopendheid. De VVV van Den Bosch in haar maandblad Van Dag tot Dag februari 1974: ‘Die ch is zo'n beetje de krul van de stadsnaam, een versiering. Nee, er mag in Den Bosch niet en nooit gekapt worden. Hier ligt een kluif voor een op te richten actiegroep De Boschwachter.’ □ In hetzelfde bald ‘Pintelieren? In Den Bosch natuurlijk!’ Een woord, zegt men, van Louis Paul Boon. □ Er is een wettelijke onderwijsbevoegdheid voor het vak cuma. □ Wat voor woord heeft de wettenmaker voor de intake, de intaker? De intaker (inteker) is de persoon die de bezwaren ontvangt, de klachten noteert, de hulpzoekende de weg in de papieren wijst. Als je bijvoorbeeld naar de Bijstandswet gaat in een ambtelijk gebouw, kom je eerst bij de intaker. □ In het Chemisch Weekblad van 21-12-'73
waterverontreinigingsregistratieapparatuur. Wat men daarover ook moge zeggen, het pleit voor de maker van dit 42-letterige woord dat hij het als één woord schrijft. □ Groot gelijk heeft de Haagse straatnamencommissie: Quatre-Brasstraat is te moeilijk. Met Copernicus, Constant Rebecque, Cillier, Cruquius, hebben we al genoeg ellende. Het zou Kwatrebras (rijmend op jas) geworden zijn. □ Rustig toegeven ombud is Nederlands geworden, de ombudsman was de eerste, nu ook de ombudsvrouw, het ombudswerk, de ombudsgroep. □ Quarles is de enige straat in Den Haag die met een kuu begint, maar met die onverwoestbare naam kan zich niemand vergissen.
Auteursrechtelijk beschermd