Onze Taal. Jaargang 41

Reclametaal II

Maken reclamemensen onzorgvuldig gebruik van het Nederlands? Een artikel in het juni/julinummer van O.T. handelt hierover en ik wil daar graag mijn zienswijze aan toevoegen. Reclame dient de commercie en is in feite een uiterst zakelijke activiteit. Maar de taal die erbij gebruikt wordt is niet zo nuchter en zakelijk, eerder het tegendeel. De schrijver van reclameteksten probeert zijn teksten zo te maken dat ze opvallen, dat u ze leest, zo diep mogelijk in uw geheugen doordringen en er zo lang mogelijk in blijven hangen. Interessant is nu dat de doeleinden van de reclameman en van ieder ander die communicatie bedrijft, nagenoeg het zelfde zijn.

Daarbij moeten we wel bedenken dat communicatie een menselijk verschijnsel is, waaraan vele sociale, psychologische en economische effecten inherent zijn. Een tekstschrijver streeft niet alleen naar logisch en fraai Nederlands. Hij bespeelt alle mogelijke elementen van de menselijke geest. Met originele, emotionele, komische en zelfs irriterende vondsten probeert hij zijn doel te bereiken. Als hij klaar is, wordt elke tekst besproken, met de opdrachtgevers waarbij elk woord wordt gewikt en gewogen, maar tegelijk kan dan het nadeel van het compromis binnensluipen.

Als u op reclameschilden in stadsbussen leest ‘De Demer hééft alles’, klopt De Demer bij u aan en hij zet u als buspassagier, die wat naar de andere passagiers en naar buiten kijkt, onderwijl aan het denken. Uw gedachtenmolen gaat malen: wat is De Demer, wat heeft hij, hij kan toch niet alles hebben? Zo klopt de tekstschrijver aan bij het deurtje van uw geheugen. Aan de ene kant gebruikt hij vaagheid, aan de andere kant zelfverzekerdheid en brutale bluf. Twee duidelijke elementen waar de tekst op steunt.

Het tweede voorbeeld is afkomstig van aanplakbiljetten bij autobushaltes. Het vermeldt ‘lievelingsfoto vergroot (50 × 60 cm) op posterformaat’, en uit de verdere tekst blijkt dat u een fotovergroting kunt krijgen. In de aangehaalde zin is een opeenhoping te vinden van elementen om uw aandacht te trekken en te zorgen dat het bericht in uw geheugen blijft hangen. Eerst een

[p. 8]

emotioneel wat zoetig woordje, dan de penetratie van een Engels woord in het Nederlands, waar we allemaal een positieve of negatieve gevoeligheid voor hebben, dan de vaagheid van het woord poster en als laatste de gedeeltelijke redundantie van het aangeven van de afmetingen en het woord poster.

Is dit fraai, is dit goed Nederlands?

Communicatie

Toch meen ik dat we te veel praten over ‘is dat goed Nederlands?’ Onze eerste vraag moet zijn ‘is het goede communicatie?’ Maken niet de beste vaders en moeders bij de opvoeding van hun kinderen heel wat fouten en worden de kinderen daardoor niet juist echte mensen? De tekstschrijver bespeelt de taal, inclusief alle tekortkomingen en fouten, en mede daardoor bereikt hij zo goed mogelijk zijn doel. Geschiedt de communicatie mondeling, dan zijn er vele hulpmiddelen: de marktkoopman schreeuwt, de komiek gesticuleert en gebruikt zelfs zijn hele verdere lichaam voor de gedachtenoverdracht. De tekstschrijver heeft heel wat minder mogelijkheden ter beschikking, hij kan alleen gebruik maken van woorden, zinnen en leestekens. Bovendien moet hij in veel gevallen met enkele woorden een heleboel proberen te bereiken. Een gedachte die een romanschrijver rustig kan uitwerken in vele zinnen, moet de tekstschrijver voor een aanplakbiljet of een advertentie zo kort en bondig weergeven dat zijn boodschap in grote letters kan worden afgedrukt en past in de opmaak van het drukwerk. Is het dan zo verwonderlijk dat hij zich in allerlei bochten moet wringen om het doel te bereiken? Het is daarom interessant naar de achtergronden van deze teksten te zoeken. Ook kan men de vondsten publiceren en het lezerspubliek zelf als rechter laten optreden, zoals vaak in Onze Taal gebeurt. Het belangrijkste vind ik echter dat we een tekst niet beoordelen op de kwaliteit van het Nederlands, maar op z'n communicatiewaarde. Een waarderingslijst zou b.v. als punten kunnen bevatten: overtuigingskracht, indringendheid, duidelijkheid, overzichtelijkheid, taalgebruik en esthetica. Natuurlijk is een dergelijk lijstje nog uit te breiden. Waar het mij echter om gaat is dat wij allen, die de Nederlandse taal bestuderen en gebruiken, moeten letten op de belangrijkste zaak, nl. het bevorderen van de communicatie. Met als gevolg dat een Neerlandicus een communicatiespecialist dient te zijn.

Y.W. Langhout, Hengelo