Onze Taal. Jaargang 40

Voor stadsuitleg

Vlak bij de grens tussen Den Haag en Wassenaar eindigen de straatnamen op -aland en beginnen ze met meisjesnamen. (Of: met een meisjesnaam? Wat is hier goed Nederlands, of kan het allebei?) Goed toegepast, zou dit kunstje makkelijk-vindbare straten opleveren: Annaland, Berthaland, Carolinaland, Deboraland, Evaland, Franciscaland enzovoort. Maar aangezien wijken, in tegenstelling tot het ABC, twee afmetingen plegen te hebben, is een alfabetische orde ook weer niet zo nuttig dat men niks anders kan proberen. In Overvecht, een uitleg van Utrecht, is het alfabetische beginsel blijkbaar enigszins toegepast.

Een professor in de taalkunde moet gezegd hebben dat de enige eis waaraan straatnamen in een stad of dorp dienen te voldoen, is dat ze duidelijk verschillen. Zijn ze niet makkelijk te onderscheiden, zowel met het oor als met het oog, dan is het ongemak niet te overzien, net als bij die nieuwe riksdaalders die te weinig verschillen van guldens. Maar een zekere overeenkomst tussen straatnamen in dezelfde buurt is wel praktisch, al is het resultaat nooit zo ondubbelzinnig als bij een nummering (waaraan bezwaren vastzitten!). Gewoonlijk zoekt men het in overeenkomstige betekenis, zodat er zeeheldenbuurten, schilderswijken, archipels en bomen- en bloemenkwartieren komen. Praktisch nut voor de oriëntatie levert deze methode alleen op als iemand weet dat Maerlant en De Genestet iets met mekaar te maken hebben.

Overeenkomst in vorm, zoals Den Haag in Bouwlust en Berestein heeft toegepast, is duidelijker: Speelzijde, Schoolzijde, Zuiderzijde liggen daar bij mekaar, evenals Steenzicht, Vijverzicht, Veldzicht.

Het volgende is ingegeven door de Eindhovense straatnaam Herderstasje. Een gemeentebestuur zou partij kunnen trekken van de bekoorlijkheden van onze taal, en verkleinwoorden bezigen, b.v. dit rijtje samengestelde woorden die zelden zonder verkleiningsuitgang voorkomen:

Borrelglaasje

Dienstmeisje

Herderstasje

Huwelijksbootje

Lenteklokje

Lucifersdoosje

Madeliefje

Nachtkastje

Roodkapje

Schoothondje

Sneeuwwitje

Theerandje

Twalefuurtje

Wilgekatje

Winterkoninkje

Men kan de zaak ook omkeren en het verkleinwoord aan het begin zetten. Dan worden alle namen gekenmerkt doordat er in het midden -jes- in staat:

Aapjeskoetsier

Bosjesman

Dirkjespeer

Hartjesdag

Hokjesgeest

Huisjesmelker

Katjesdrop

Kwartjesvinder

Lammetjespap

Lintjesregen

Maatjesharing

Mannetjesvaren

Streepjespak

Wijfjesolifant

Een gemeente die geweldig omhoog zit, moge bedenken dat er een lijst zonder einde is te verzinnen van de woorden die beginnen met Ver- en eindigen op -ing:

Verandering

Verbetering

Verbinding

Verbittering

Verbijstering

Verduidelijking

enzo voort via Vergrijzing en Verkrotting tot Verzwijging toe. Alles wat de secretarie nodig heeft is een goed gedresseerde computer en een pasklaar gekopieerde Van Dale.

G.A.B.