Oudewater heet. □ Evenwel aan het begin van een zin is al heel, heel oud. De Statenvertalers kenden het al: iemand heeft ons 2 Tim. 2, 19 laten lezen. □ Over meenemen veel op- en aanmerkingen gehad. Wij hadden al gewaarschuwd: begin er niet over na te denken, want je komt er nooit uit. Hier dan één opmerking (uit vele): ‘Neem een stuk kaas uit de keuken mee, zo zegt mijn feilbare taalgevoel, beduidt niet anders dan dat de kaas de keuken uit moet. Als de spreekster de kaas wil krijgen, moet zij zeggen: breng de kaas mee. De advertenties hinderen mij op dit punt keer op keer. Als ik patiënt ben en men zegt: ik heb bloemen meegenomen, begin ik mij af te vragen waarvandaan en waarnaartoe? Zegt men meegebracht, dan kom ik overeind en prevel iets van beste kerel dat had je niet hoeven doen. Voor je meegenomen: op jouw verzoek uit de ziekenkamer verwijderd. Mee heeft ook invloed, evenals trouwens de aard van de aangesproken persoon. Ik zal een gast naar het station brengen, als ik daarna zelf wegga; naar het station meebrengen, als ikzelf ook daarheen moet en tegen een derde spreek; meenemen als ik er zelf ook heen moet en tegen de gast spreek’. □ Leg dat maar eens aan een buitenlander uit. □ Dat with compliments of vond een Haagse firma zó gek dat ze kaartjes heeft laten drukken met: ‘Het bijgaande stuk bieden wij u vriendelijk ter kennismaking aan.’ □ De volgende zin (uit een Boekenlijst voor leerlingen van een bekend Lyceum) moet u hardop lezen, al trachtende een welluidende intonatie te behouden, dus niet langzaam afzakkende in toon tot de hoogte van de enkels, natuurlijk tegelijkertijd hier en daar ademhalende: ‘Met de meeste
nadruk moet de eis worden gesteld, de boeken te bestellen dadelijk bij het begin van de vacantie en niet aan het einde daarvan, als alles uitverkocht is, met het gevolg, dat leerlingen wekenlang zonder boek zitten als de cursus begonnen is, natuurlijk met de nadelige gevolgen daarvan voor hun vorderingen, zich mogelijk openbarend in het rapportcijfer of verder gedurende de gehele cursus.’ □ De krant bracht het bemoedigende bericht dat de parkwachters van Keukenhof zullen worden vervangen door ‘kwieke jonge meisjes die officieel zullen luisteren naar de naam van gardenhostess’. Hendrik Hagenaar tekent daarbij in Het Vaderland van 7-4-1966 het volgende aan: ‘Waarom “tuingastvrouw” blijkbaar niet mag, is raadselachtig. Men kome niet met het “argument” dat Keukenhof door vele buitenlanders wordt bezocht, want voor Duits-, Spaans-, Franstaligen is “garden-hostess” een even vreemd woord als voor Nederlanders.’ □ De softener als weekmaker (niet uitspreken als wiek-me-ker) is alleen gebruikelijk in vezelkringen. Bij plastics is het een plasticizer. □ Dat het wereldberoemde weekblad Paris-Match van 18 april j.l. achter de plaatsnaam Delfzijl tussen haakjes zet ‘prononciation inconnue’ is begrijpelijk, maar dat het Delfzijl een Belgische stad noemt, hoeven we niet te nemen. Hoewel... vanuit Marseille gezien ligt Delfzijl vrij dicht bij Antwerpen. □ Er zijn behalve taste-makers ook pace-setters: toonaangevers of stemvorken. Een van de ellendigste uitdrukkingen is eye-opener; dat is geen heelkundig mes of een vechtlustig persoon, maar iets wat een beter inzicht geeft in een bepaalde zaak: een blikopener dus. □ Wie helpt ons op korte termijn aan het Nederlands voor milk dispenser? Geen automaat, maar een soort aftapkast. □ Het ambtelijke
urgentie is zonder bezwaar vervangbaar door dringendheid. Vergelijk: tegemoetkomendheid, terughoudendheid, ontoereikendheid, ondeugendheid. □ In de Alkmaarse Courant is het beroep afvalloloog gesignaleerd. Tussen aanhalingstekens dan, want er was een vuilnisophaler bedoeld. □ De ‘fabriek, die zoveel... in haar koek doet’ heeft ons sinds enige jaren een nieuwe cliché geleverd; men vindt bij vlotte schrijvers ‘de partij die zoveel zus in haar program doet’ en ‘de krant die zoveel zo in haar kolommen doet’. □ Mutatie is niet alleen een politie-uitdrukking, maar ook een stuk militaire vaktaal; het betekent daar een aantekening op een straflijst, of ruimer: een aantekening die een verandering van dienst noemt. In de vaktaal van de automatische informatieverzorging is een mutatie een informatie betreffende ‘bedrijfshandelingen die hebben plaatsgevonden’. □ Voor wie de eye-opener niet gelooft, hier een aanhaling uit het Financieele Dagblad 15-3-1966: ‘Vatten wij het gehele rapport samen, dan is hier sprake van een eye-opener, een literatuurverkenning die enz.’ □ Ben je tevredener als je over je salaris tevreden bent dan als je met je salaris tevreden bent? □ Het Parool 25-3-66 geeft een citaat uit de Tweede-Kamerstukken; de namen veranderen wij. De heer A: ‘Ik zie in rechtvaardigheid geen verschil...’ De heer B: ‘Les extrêmes se touchent. Ik wil dat graag bij gelegenheid weleens voor de geachte afgevaardigde vertalen.’ De heer A: ‘Ik zou zeggen, nu tegelijk maar’. □ En Het Vrije Volk 2-3-66 laat een hoogleraar in de scheikunde zeggen: ‘Wie bij ons promoveert, zou eigenlijk een klein taalexamen vooraf moeten doen. Rapporteren, internationale contacten leggen, het opnemen van de stof: bij alles komt een grondige
taalbeheersing enorm van pas, zij is een voorwaarde, iedereen heeft er dagelijks mee te maken.’ □ Blauw in blauwe maandag is geen woord voor een kleur maar een oude uitdrukking voor ‘nietig, van weinig waarde’; in blauwkous is blauw wel echt blauw. Men meent dat het woord komt van de achttiende-eeuwse Engelse Blue Stocking Societies, waar geleerde lieden bijeenkwamen, die blauwe beenomhulsels droegen.
Auteursrechtelijk beschermd