Onze Taal. Jaargang 31

Stekker en stopcontact

In dit blad is onlangs (februari 1962) onder de wat onduidelijke titel ‘Vaktaal is wartaal?’ getracht enige fundamentele trekken van de vaktaal te onthullen. De studie van vaktalen is reeds lang geleden vrij intensief ondernomen en juist de laatste jaren zijn er op dit gebied een aantal belangrijke publikaties verschenen. Terecht heeft de auteur, G. van Steenhoven, gedefinieerd: technische taal is een geheel van vakwoorden. Maar daarmee is ook een essentiële grens getrokken, die hij overigens verwaarloost. Als speciale woordenschat mag men de technische taal niet stellen tegenover de algemene taal met haar complete grammatische apparaat, haar syntaxis en haar bijna onbeperkte uitdrukkingskracht. Technische taal is niet meer dan een provincie van onze woordenschat, zij is een deel-taal en niet autonoom, zij het dan ook dat een speciale groep belanghebbenden daarvoor een bijzondere verantwoordelijkheid kan aanvaarden.

Juist nu techniek een steeds groter gebied van ons werk en dagelijks leven gaat beheersen, worden de benamingen voor technische zaken en begrippen het gemeenschappelijke bezit van allen. Of zij kunnen functioneren in de omgangstaal van velen wordt niet langer in hoofdzaak bepaald door het begrip van de ingewijden, maar door de bruikbaarheid en door het taalgevoel van de gehele taalgemeenschap.

De heer Van Steenhoven schijnt de heimelijke wens te koesteren om de taalkundigen slechts te laten grazen in het gebied der algemene gevoelstaal, om anderzijds een soort zelfstandig technisch Katanga te stichten waar men zich eindelijk vrij kan wijden aan de nauwkeurigheid en helderheid van uitdrukking in vaktalen. Zelfs hoopt hij op een ‘stille opmars’ vanuit zijn gebied naar dat der filologen.

Ik heb eens lichtzinnig beweerd dat ik genoeg had aan de naam stopcontact voor zo'n ding waarin je een stekker kunt steken, en dat ik minder waardering had voor de naam wandcontactdoos. De heer Van Steenhoven probeert mij K.O. te slaan met de verklaring dat ik helemaal niet weet wat een stopcontact, noch wat een wandcontactdoos is. Ik heb dit blindelings te aanvaarden, want zo zijn de feiten. Maar wat zijn de werkelijke feiten in de gewone wereld van normale mensen, elektrotechnici en elektrizijns incluis. Sinds de

[p. 24]

invoering der elektriciteit in de woning (die ik nog bewust heb beleefd in 1920) heten de dingen om stekkers in te steken stopcontact, en zo heten ze nog, ook in de winkel van de installateur. Maar in 1955 is een boekje verschenen waarin een groep belanghebbenden de onderlinge afspraak heeft gepubliceerd om wat in het algemene Nederlands stopcontact heette wandcontactdoos te noemen; teneinde de verwarring te vergroten heeft men de oude term van een nieuwe inhoud voorzien. Wat stopcontact betreft, heeft dit papieren kindje nooit geregeerd, behalve dan in prijscouranten van grossiers en in ambtelijke voorschriften. In de jongste druk van de dikke Van Dale zie ik zelfs staan: ‘stopcontact - officieel genaamd wandcontactdoos’ en de rest van de omschrijving betreft alleen maar dat ding aan de muur. Is de redactie van dat woordenboek dan ook gek? En zo ja, wie stelt die diagnose?

Het is een heilloos misverstand te menen dat men binnen de techniek autonoom zou kunnen uitmaken wat de woorden betekenen, vooral als het gaat om dingen die niet specifiek aan techniek of wetenschap zijn voorbehouden.

De waan van een volstrekte eigenmachtigheid is nog gevaarlijk ook, wanneer zij zich doet gelden bij de creatie van nieuwe woorden. Men kan geen vruchtbare bijdrage leveren aan de technische terminologie door methodisch de positieve en negatieve wetten te negeren die onze woordvorming sinds eeuwen hebben beheerst. Men hoeft niet te hopen dat zijn maaksels ooit ingang zullen vinden, wanneer men alleen in logica gelooft en minachting heeft voor uitspreekbaarheid, klankeffecten, associaties en beeldkracht.

Nog twee opmerkingen tot slot, om misverstanden te voorkomen. Ten eerste: taalkundigen zijn niet de uitvinders van de taalregels die zij willen doen respecteren; zij pogen een cultuurgoed te verdedigen tegen veronachtzaming. Ten tweede: technici zijn niet de taalbarbaren die zij kunnen gaan lijken door een gekunstelde scheiding tussen hun taalgebied en dat van ons allen. Integendeel, in de wereld van techniek en natuurwetenschap wordt met grote toewijding en zelfkritiek gestreefd naar wezenlijke taalverrijking. Ook het gesignaleerde boekje uit 1955 getuigt daarvan.

Technische Hogeschool Eindhoven

Drs. J.J.M. Bakker