Exotische namen
Een bekende taaloefening op school is het zoeken van bijvoeglijke naamwoorden en inwonernamen bij namen van landen: Spanje-Spaans-Spanjaard. Hoe groter onze aardrijkskundige kennis is, des te gemakkelijker gaat het ons af. Zijn we - op papier of in werkelijkheid - bereisd, dan bieden ons zelfs Catalonië, Peru en Venezuela geen moeilijkheden: Catalaans, Catalaan, Peruviaans, Peruaan, Venezolaan, Venezolaans.
De aardrijkskunde van nu is echter die van onze kinderjaren niet meer. De rijtjes eilanden bij Java: Soemba, Soembawa.. horen er niet meer bij. Allerlei nieuwe landen, nieuwe namen hebben sinds 1945 hun intree gedaan. Omtrent tal van nieuwe namen blijkt onzekerheid te bestaan, niet alleen in de spelling - is het Ghana of, wat meer Nederlands lijkt, Gana? - maar ook in de vorming van de afleidingen. Dat is geen wonder. Met landen als Spanje, Schotland, Denemarken bestaan zeer oude historische banden: in de loop van de eeuwen is er een of andere naam, uit de vele gebruikte namen, vastgelegd: Spanjaard en niet Spanjool. Zo'n eeuwenlang geduld kunnen we ons met de nieuwe landen niet meer veroorloven: er moeten artikelen worden geschreven, leerboeken samengesteld, contracten opgesteld, ja zelfs moeten er - op korte termijn dikwijls - gezantschappen in de nieuwe landen worden ingericht en gezantschappen van de nieuwe landen in ons eigen land worden ontvangen. Nauwelijks zijn we de taalkundige moeilijkheden met India-Indiaas te boven, of we staan voor Katanga-Katagaans (of, gelijk men kan horen en lezen, Katangees?).
Komt een tot nu toe vrij onbekende naam ‘in het nieuws’, dan duiken de onzekerheden op. Laos-Laotisch (in overeenstemming met chaos-chaotisch?) of Laotiaans? Toen de koning en de koningin van Thailand in september 1960 officieel in ons land op bezoek waren, kon men diverse afleidingen van Thailand in onze pers lezen. De kenners van land, volk en taal weten evenmin altijd raad, getuige bijvoorbeeld het artikel Thailand in Winkler Prins Encyclopedie, dl. 17, blz. 416-422. Hierin is sprake van Thaise kunst, Thailandse havens, T'aistammen, Thai-kunst, Thaistammen. Is een inwoner van Thailand een Thailander of een Thai? En wat is het meervoud? De W.P. zegt o.a. ‘totdat de Thai de hoofdstad innamen’, maar heeft het ook over ‘de inbezitneming door de Thais’. De nietkenner mag zich ook nog afvragen wat die h in Thai doet (evenals in Ghana). Voor de Nederlandse uitspraak van de t doet die h in elk geval niets, men zou hem dus best kunnen missen. We stuiten hier op de niet eenvoudig oplosbare kwestie van de transcriptie van namen uit verre talen met voor ons geheel vreemde klanken en lettertekens. De veelal gevolgde weg - overnemen wat het Engels ons biedt - lijkt ons geen goede oplossing. Waarom wel Kasavoeboe en Loemoemba met de Nederlandse oe schrijven en niet de naam van de Guinese president die in Nederlandse publikaties meestal Sekou Touré heet, maar in onze radio: Sekoe Toeree?
Van de Franse journalist André Blanchet is in De Volkskrant een aantal artikelen over het nieuwe Afrika verschenen. Terecht zegt hij: ‘Voor de scholier die de wereldatlas bestudeerde, ja zelfs voor de wereldreiziger op weg deed tropisch Afrika zich nog maar vijf jaar geleden voor als een gebied van bijzondere eenvoud: uitgezonderd in het zeer kleine Liberia was er geen andere vlag te onderkennen dan die van de vier grote koloniale mogendheden die regeerden over ontzaglijk grote plekken rood, groen of geel op de atlas’. Ieder weet hoe het nu is. Geboortepijnen en kinderziekten brengen de jonge Afrikaanse staten herhaaldelijk in het nieuws. De opmerkzame krantelezer kan de onzekerheid en twijfels in naamgeving en spelling bespeuren.
Auteursrechtelijk beschermd