Onze Taal. Jaargang 28

Geknipt voor u

Onze deskundige taalkenners houden er van elkaar op de vingers te tikken op spitsvondige congressen. Zouden echter volkscursussen namens de vereniging ‘Onze Taal’ niet méér op hun plaats zijn? Want het Nederlandse volk weet niéts van onze taal!

Ook ten kantore van particuliere bedrijven steekt het vol voorbeelden van ‘onze taal’, waarbij ik dan beslist nog niet betrek de vastgeroeste termen waaraan onze zakenmensen zo nonchalant zijn vastgeroest, alsmede hun verknochtheid aan een nationale figuur als Tante Betje. Bijvoorbeeld: ‘Ik verzoek u deze zaak mondeling met u te mogen bespreken.’ Met ‘onze taal’ is het uiterst triest gesteld. Mijne heren van ‘Onze Taal’, doet er als-het-u-blieft wat aan! In het belang vooral van de goede man die schrijft, dat hij ‘net zo opgeschilderd wordt als zijn buurman’.

(De Volkskrant 25-11-58)

Het maatschappelijk werk dreigt door specialisatie ook voor leken met een behoorlijke intellectuele ontwikkeling een afgesloten terrein te worden.

Mej. Ten Broecke Hoekstra vroeg zich af of op het departement het gebruik van vreemde en zelf gemaakte woorden elk jaar toeneemt. Ik meen als willekeurig voorbeeld, zei zij, bladzijde 31 van de ‘De mens in zijn samenleving’, een publikatie van het Ministerie, waarin de volgende woorden mij opvielen: sociabiliserend, corrigerend, instruerend, inspirerend.

Herhaaldelijk stuit men in de memorie van antwoord op woorden als regarderen, reëducatie, reëducatie-optium, specialistenwerkverband, setting, gecoached, research, gepland, om er slechts enige te noemen.

Het zou geen kwaad kunnen indien de ambtenaren het maandblad ‘Onze Taal’ eens geregeld lezen, opdat het jargon, dat in zekere mate bij elk vak behoort, niet nodeloos wordt uitgebreid.

(Vrijheid en Democratie 29-11-58)

[p. 6]

En tussen haakjes, dat ‘pocketbooks’ is ook weer echt Hollands, hoe paradoxaal dat ook klinkt. Waarom in hemelsnaam ‘Pocket Books’? Voor 't geval u dat mocht interesseren, in Amerika noemt men ze niet zo, want ‘Pocket Book’ is een merknaam. Waarom niet, bijvoorbeeld, maar zakboekjes? Omdat dat iets anders betekent? Maar woorden zijn immers elastisch - ‘pocketbook’ betekent in het Engels in de eerste plaats: damestas. En waarom ‘scrabble’? En waarom hebt u niet eens de moeite genomen om ‘hula hoop’ te vertalen in ‘Hoela Hoepel’? Gaat u nu ook zeggen: hoep op?

(Een brief uit Los Angeles, De Groene 3-1-59)

Die F.A.K.-kongres het as 'n saamvattende besluit 'n beroep op alle Afrikaanssprekendes gedoen om hul moedertaal met presiese suiwerheid te besig. En altyd veral in die sakewêreld altijd eers Afrikaans te praat. Verder moet die nodige steun gegee word aan Afrikaanse skrywers wat die letterkunde met hul produkte verryk.

(Die Transvaler 4-10-58)

Dit was betreklik maklik om 'n woord soos ‘bicycle’ uit te stoot, maar wat van woorde soos ‘high brow’, ‘understatement’, ‘would be’, ‘also ran’? Moet ons omslagtige purismes uitdink vir dié soort woorde, soos ‘saamdrawwe’ vir ‘also ran’? Persoonlik weet ek nog nie wat die antwoord hierop is nie.

Die probleem van uitdrukkings of segswyses is moeiliker, maar uitdrukkings soos ‘hy het die trein gevang’, ‘sy het goed agter haar kind gekyk’, ‘die kerk was gisteraand feestelik opgelig’ en ‘hy hardloop 'n winkel’, voel ons almal aan as barbarismes en hulle word vandag nie meer in beskaafde geselskap gebruik nie.

Wat die subtieler Anglisismes betref (die derde van/in die reeks, op/in hierdie stadium), is hulle nou 'n doodsonde? Laat hom wat sonder sonde is, die eerste klip optel om te gooi.

Die betreklike suiwerheid, soepelheid en rykdom wat Afrikaans vandag reeds besit, het harde stryd, noulettende sorg, voorligting, spot en tug gekos. En die proses van suiwering is hoegenaamd nie verby nie. Dit sal nog steeds in die toekoms nodig wees om deur aktiewe taalpropaganda die suiwerheid en seggingskrag van Afrikaans te ontwikkel. Maar ons hoef ons darem nie meer, soos in die verlede, blind te staar op Anglisismes nie.

(Dr. W. Louw in Die Transvaler 4-10-58)