Stadmidden
(Ir. L.B.) Bij een discussie met collega's (stedebouwkundige architecten) is me gebleken dat het woord city aardig op weg is tot een Nederlands begrip te worden. Ik vind dit jammer. Ik stelde voor te gaan gebruiken ‘stadmidden’, doch dit stuitte op grote weerstand daar dit een vertaling zou zijn van ‘Stadtmitte’. Nu had ik niet eens aan het Duitse woord gedacht. Ik vraag me evenwel toch af waarom ‘stadmidden’ (een verbinding van twee zelfstandige naamwoorden) niet goed zou kunnen zijn. Ik zet het naast stadhuis, stadbewoner, stadbestuur. Gesteld dat er geen Stadtmitte bestond, zou ‘stadmidden’ goed Nederlands zijn?
(Red.) Eerste gedeelte. Mag men ter vermijding van een vreemd woord een Duits woord letterlijk vertalen? Ja en nee. Nee, als de vertaling een andere betekenis oplevert (stock-stok-etage) en als het vreemde woord geheel als ingeburgerd beschouwd kan worden, bijv. Fernsprecher-verrespreker-telefoon. Men krijgt dan vreemdsoortige, ons tegen de borst stuitende woorden als rondvonk, strijkhout. Dit ‘Nederlands’ zou opnieuw vertaald moeten worden als we het willen begrijpen. Ja, als.. maar nu raken we een heel heilig huisje van Onze Taal. Liever niet. Laten we het Duits op een eerbiedige afstand houden. Wel kunnen wij naar overeenkomstige vormingen in het Duits zoeken: het Nederlands blijft een Germaanse taal, al zouden we Germaans het liefst met een kleine letter willen schrijven. Een voorbeeld: men ziet in de laatste maanden in ons land veelvuldig een spel met een kurken balletje, dat we ‘badminton’ noemen. Een nietszeggend woord. We hoorden van kinderen op straat: ga je mee badminten? Hij badmint de hele dag. De Duitsers gebruiken Federball. Zouden we hier niet ‘pluimbal’ kunnen nemen?
Tweede gedeelte. ‘Stadmidden’ is in strijd met het Nederlandse taaleigen, of er nu een Stadtmitte is of niet. Een eigenaardigheid namelijk van Nederlandse samenstellingen is dat het eerste lid het tweede lid bepaalt en niet andersom. Een ‘huisdeur’ is een bepaald soort deur, gelijk een schuurdeur, een keukendeur, een badkamerdeur. Er is dan sprake van een bijzonder soort deur en niet van een bepaalde eigenschap van het huis. Zo worden ook samenstellingen uit de techniek als bodemcorrectie, glasdikte, huiddikte, omgevingstemperatuur verworpen. We bedoelen bijv. niet een bepaalde temperatuur, maar een eigenschap van de omgeving. Men zou er vrede mee kunnen hebben, wanneer er een rijtje middens naast elkaar stonden: dorpsmidden, landmidden, provinciemidden. Dan kon men nog een midden onderscheiden, nl. het stadmidden. Dit is evenwel niet het geval. Bedoeld is een bepaald gedeelte van de stad. Het omgekeerde ‘middenstad’ zou nog beter gaan dan ‘stadmidden’, maar dat woord is niet eens nodig en schept nodeloos verwarring. ‘Buurt’ is misschien teveel op de schaal gezakt (een buurtje, buurtvereniging), maar we hebben nog mogelijkheden met ‘wijk’: winkelwijk, hoofdwijk, middenwijk, kernwijk. Daar
Auteursrechtelijk beschermd