Onze Taal. Jaargang 25

[p. 17]

[Nummer 5]

Vijfentwintig

Het is deze maand vijfentwintig jaar geleden dat in Amsterdam de vergadering gehouden werd waarop de aanwezigen het Genootschap Onze Taal oprichtten. De aanleiding daartoe was geweest een serie artikelen die de heer C.K. Elout gedurende enige jaren in de kranten had doen verschijnen. In deze artikelen had hij de strijd aangebonden tegen de germanismen die toen - Duitsland kreeg een gevaarlijke macht in Europa! - onze journalistieke taal dreigde te overwoekeren. Een Amsterdamse koopman met een sterk ontwikkeld taalbewustzijn, P.C. Smit jr., stelde in een brief Elout voor gelijkgezinden in dit verzet in een soort vereniging te verzamelen. Een advertentie in de dagbladen volgde; op 16 mei 1931 kwam de eerste vergadering bijeen. Op 11 december van dat jaar werd de Koninklijke goedkeuring verkregen en in maart 1932 verscheen het eerste nummer van ‘Onze Taal’.

Een punt van overwegend belang vormde de vraag wie de nieuwe vereniging en haar blad het gezag zou verlenen om als gids in taalzaken te kunnen optreden. Aan de eerste voorzitter, Elout, komt de eer toe op deze netelige vraag het enige antwoord te hebben gegeven dat het vraagstuk zou oplossen en wel door het opperen en later door het verwezenlijken van het denkbeeld om het Genootschap te stellen onder een Raad van Deskundigen, gevormd door Neerlandici, hoogleraren aan verschillende Universiteiten en een redacteur van het Woordenboek, wier gezag dus iedere Nederlander zou kunnen aanvaarden. Zonder deze Raad was ons Genootschap de prille jeugd nooit te boven gekomen en was het de dood van onmacht gestorven die de buitenstaanders in de eerste jaren niet moede waren te voorspellen. Beets, Van Ginneken, Kern, Overdiep, Prinsen, Wille waren altijd bereid te helpen. Hun werden lange lijsten met woorden en uitdrukkingen voorgezet die zij moesten beoordelen. Het antwoord bleef meestal niet bij een eenvoudig ja of neen. Heel dikwijls waren hun adviezen rijk gedocumenteerd; zij speurden de draagwijdte van het woord op, in het verleden en in de eigen tijd. Zij leerden de leken van Onze Taal hoe ze een woordenboek moesten gebruiken, welk gezag een spraakkunst heeft, wat een taalregel doet, welke regels verouderd waren. Zij hadden niet de misprijzende ironie van de geleerde die glimlachte om de opgewonden schoenmakers die maandelijks hun leest verlieten om een aantal bokken te schieten in taalartikeltjes. Taalzuivering! Welk een ouderwets begrip in een groeiende wereld..

Nogmaals, zonder die eerste Raad, die ons voorzichtig en geduldig leidde in de moeilijke beginjaren, hadden wij waarschijnlijk nog niet de helft van onze tegenwoordige leeftijd bereikt. Maar er was nog iemand aan wie Onze Taal zeer veel te danken had. Dat was de nobele, fijnzinnige Amsterdammer, P.C. Smit jr. Zeventien jaar lang is hij redacteur van ons maandblad geweest. Voor een leek had hij een kennis van de taalwetenschap die menig leraar hem kon benijden. Geheel onbaatzuchtig stelde hij al zijn vrije tijd, en zelfs meer dan dat, in dienst van Onze Taal. Zijn statig kantoor aan de Keizersgracht geleek meer op het hoofdkantoor van het Genootschap dan op een handelskantoor. Tezamen met zijn secretaresse, mej. Ter Huppen, verzorgde hij tegelijkertijd de administratie. Als het kon, bracht hij een brief zelf weg om een postzegel uit te sparen. In 1948 is hij gestorven. Hij had zijn dood al lang voelen aankomen en in zijn zorgen voor Onze Taal had hij een ruime voorraad kopij aangelegd opdat het blad nog een paar maanden

[p. 18]

vooruit zou kunnen. Andere redacteuren zijn hem opgevolgd; zij gingen hun eigen weg, maar altijd in het eerbiedige besef dat de idealen van Smit bewaard moesten blijven.

◦

Moet een vijfentwintig-jarig jubileum niet echt ‘gevierd’ worden? Bloemen, feestelijke ontvangst, persconferentie, feestvergadering? Het Bestuur heeft gemeend dit niet te moeten doen na onze in alle opzichten geslaagde Taaldag van een half jaar geleden. Toch willen wij U in dit nummer iets van de sfeer van vijfentwintig jaar Onze Taal bieden. Daartoe hebben wij een keuze gedaan uit oude artikelen, in O.T. verschenen, van de hand van onze vroegere Raad en van de heer Smit. Nu wij ze zelf herlezen hebben, begrijpen wij de opmerking van een ouder lid dat ons onlangs op een jaarvergadering vroeg om ‘weer van die felle stukken tegen Duitse woorden’. Dit nummer echter mag niet alleen herdenken. Wij moeten vooruit. Wij zijn daarom verheugd van twee leden van onze tegenwoordige Raad een bijdrage te kunnen aanbieden. De ene van Dr. Kruyskamp, die ons de betekenis van een woordenboek schetst, en de andere van Prof. dr. Michels, die ons op het spoor brengt van een germanisme... in de uitspraak.

◦

De namen boven het eerste nummer, maart 1932, zijn grotendeels andere dan die welke nu in de kop van het orgaan staan. De heren Duyvis, Smits en Wehrens zijn van het bestuur nog de enige werkers van het eerste uur. Elout, Drion en Henri Polak zijn gestorven. Van de eerste Raad leeft alleen nog Prof. Wille. Zijn markante, onverzettelijke artikelen zijn in de eerste nummers dikwijls te lezen. Hij kon, wegens familieomstandigheden, aan dit herdenkingsnummer niet medewerken, hoe graag hij ook wilde. Wij hebben hem in dit bijzondere nummer toch willen eren door een tweetal kenmerkende artikelen uit vroegere jaren nog eens op te nemen.

◦

Wij behoeven, nog zo kort na de Taaldag, niet uitvoerig uit te weiden over de grondbeginselen van ons werk. Na een kwart eeuw is uit het groepje van enkele tientallen een lezerskring van zesduizend gegroeid. Het is te begrijpen dat het doel van 1931 ‘germanismen bestrijden’ niet meer het enige doel is gebleven. Wij willen onze taal als nationaal bezit zo zuiver mogelijk bewaren; daarnaast willen wij onze taal als menselijk communicatiemiddel zo goed mogelijk gebruiken. Bij de ontmoedigende ervaring van veel taalverwaarlozing, waar men recht had de grootste zorg te verwachten, is het een bemoediging te weten dat er velen, midden in het dagelijkse leven van hun bedrijf en beroep, streven naar een diepere kennis van hun moedertaal en zodoende haar beter leren gebruiken en waarderen.