Plaats vinden
(Sm.) Als ik ‘plaats vinden’ tegenkom, moet ik altijd even slikken. ‘Plaats vinden’ heb ik steeds als een germanisme beschouwd, tot vele jaren geleden Henri Polak eens repliceerde: is plaats vinden = statt finden meer germanisme dan plaats hebben = avoir lieu een gallicisme is? Ik moest zwijgen, maar overweeg thans het volgende: Gezond Nederlands is: plaats nemen voor het verrichten van de desbetreffende handeling. Op plaats nemen volgt in letterlijke zin plaats hebben en niet plaats vinden. Wordt de uitdrukking nu figuurlijk gebruikt, dan is er van vinden (waarin toch het begrip ‘zoeken’ ligt opgesloten) in het geheel geen sprake, doch blijft er alleen over een zeer bepalend hebben. Niet de gebeurtenis vindt plaats, maar er is bepaald, dat de gebeurtenis plaats heeft.
(Red.). Wij geloven niet, dat ‘plaats vinden’ tot de germanismen gerekend moet worden. Wij hebben het ook niet op de aan ons bekende lijsten van germanismen vermeld gevonden. Hoe dit zij, het Duits heeft in elk geval statt finden. En wij zijn wel eens te gauw geneigd een uitdrukking, die een Duits broertje of zusje heeft, voor een germanisme aan te zien. Nu zitten de boven tegen ‘plaats vinden’ aangevoerde argumenten prachtig in elkaar. Maar zou men niet hetzelfde ten opzichte van het Duits kunnen zeggen? Moesten de Duitsers eigenlijk ook niet statt haben in plaats van statt finden bezigen? Op plaats nemen volgt plaats hebben, dat is ongetwijfeld waar. Wie plaats genomen heeft, vindt geen plaats meer, maar heeft een plaats. Maar plaats vinden wordt ook niet gebruikt in den zin van: plaats genomen hebben. Het laatste duidt een voltooide handeling aan, terwijl het eerste juist een onvoltooide handeling weergeeft. Het staat dan ook veel dichter bij het onvoltooide plaats nemen. Verder moeten wij ons de betekenis van het woord vinden niet te beperkt voorstellen. Het begrip zoeken behoeft er niet altijd in opgesloten te zitten. Men kan iets vinden zonder dat men er naar gezocht heeft. Vinden kan eenvoudig: aantreffen betekenen. Als iemand zo maar een beurs op straat vindt, dan is dat geen gevolg van zijn zoeken; neen, hij treft de beurs daar aan, het ding ligt zo maar voor zijn voeten. Ook in uitdrukkingen als: ‘dit is het mooiste plekje, dat je op de wereld vindt’, veronderstelt vinden geen voorafgaand zoeken. In het Middelned. komt vinden zo al voor b.v. ‘enen den edelsten die men vint’; het Middelned. Woordenboek stelt vinden hier gelijk
met: er zijn, bestaan. Ook vinden in de betekenis van aantreffen kent het Middelned. reeds. Verder noemt het Middelned. Woordenboek de betekenis van: verkrijgen, erlangen. Deze betekenis zou nog in ons plaats vinden kunnen schuilen: plaats krijgen. Het W.N.T. zegt bij plaats vinden:
| 1e. | bij iemand ingang vinden, invloed of kracht uitoefenen. Verouderd. |
| 2e. | ergens gedoogd of geduld worden, er toegelaten zijn. |
| 3e. | tot stand komen. |
| 4e. | tot uitvoering komen, geschieden, voorvallen. |
Bij punt 4 noemt het geen oudere voorbeelden dan uit de vorige eeuw, b.v. een uit de Brieven van Falck ‘Hoe er bij onze armee eene nieuwe organisatie heeft kunnen plaats vinden... kan ik in 't geheel niet begrijpen’; en een uit Jacob van Lennep's Leven van David Jacob van Lennep: ‘De ontmoeting vond geen plaats’.
Natuurlijk is plaats hebben ook goed Nederlands. Het W.N.T. zegt er o.a. het volgende van:
| 1. | ergens eene plaats vinden, eene plaatsruimte innemen (spatiëring van ons, Red.). Verouderd. |
| 2. | ergens aanwezig zijn. Verouderd. |
| 3. | door het aanwezig zijn invloed hebben, kracht kunnen uitoefenen. Verouderd. |
| 4. | geschieden, gebeuren, plaats vinden (spatiëring van ons, Red.). |
In denzelfden zin kan ook plaats grijpen gebruikt worden. Hiervan zegt het W.N.T.:
| 1. | ergens eene plaats gaan innemen of bezetten. Thans verouderd. |
| 2. | vastheid krijgen, van kracht zijn of worden. Verouderd. |
| 3. | tot stand komen, zich vormen, ontstaan. |
| 4. | geschieden, gebeuren, voorvallen. |
Zo zien we, dat plaats met verscheiden werkwoorden kan worden verbonden om het begrip: gebeuren aan te duiden. Misschien zitten er nog kleine nuance-verschillen in. Plaats grijpen klinkt wat gewelddadiger dan plaats hebben, plaats vinden klinkt wat meer bescheiden. De verschillende uitdrukkingen worden echter door elkaar voor dezelfde of gelijkwaardige gevallen gebezigd.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd