Onze Taal. Jaargang 20

Nog eens de afkortingspunt

Het artikeltje over de afkortingspunt in ons Julinummer heeft vele pennen in beweging gebracht, zowel terecht als ten onrechte! Verscheiden lezers maken er ons opmerkzaam op, dat ‘Onze Taal’ zelf in strijd met het geleverde betoog de punt niet plaatst als de laatste letter van de afkorting tevens de laatste letter van het afgekorte woord is. Immers wordt aan den kop van het blad, waar de leden van het Bestuur en van den Raad van Deskundigen genoemd worden, Ir en Dr in plaats van Ir. en Dr. geschreven! Nu moeten wij tot onze schande bekennen, dat dit de tegenwoordige redactie tot nog toe nooit was opgevallen, maar inderdaad, de opmerking is volkomen juist. Na een nader onderzoek is ons gebleken, dat die bewuste punten nog maar sinds betrekkelijk korten tijd van het toneel zijn verdwenen. In alle jaargangen prijken zij in den kop in volle glorie, pas sinds Juli 1949 zijn ze weggelaten. Dit is waarschijnlijk gebeurd naar aanleiding van de uitspraak in het Maartnummer van datzelfde jaar (18de jg., no. 3, blz. 11, kol. 1): ‘Indien de laatste letter van een afkorting de laatste letter van het afgekorte woord is, mag achter de afkorting géén punt staan, want de punt heeft de functie van het afbreken van het woord.’ O, wee! ‘Wat nu?’ vraagt een lezer, die zich deze uitspraak nog zeer goed herinnert. Daar zitten we nu: ‘Onze Taal’ in strijd met ‘Onze Taal’! Maar gelukkig zegt ‘Onze Taal’ in het no. van April 1949 (18de jg., no. 4, blz. 20, kol. 1): ‘U vraagt en wij.... vergissen ons ook wel eens!’ Ja, en in het Juninummer van 1949 (18de jg., no. 6, blz. 26, kol. 2) wordt - en dat nog wel naar aanleiding van de Maartuitspraak over de afkortingspunt - gezegd: ‘De Redactie heeft geen wetgevende bevoegdheid gelijk sommigen schijnen te denken’. Vervolgens wordt daar het resultaat van een onderzoek naar de mening van verschillende personen en instellingen over de afkortingspunt meegedeeld. O.a. wordt een uitspraak van Dr. K. Heeroma, den bekenden bewerker van Koenens Handwoordenboek, aangehaald. Deze schrijft: ‘Historisch is de punt een restant van het verkortings- en weglatingsteken in de palaeografie (het schrift der ouden). De punt is dus ontstaan uit een haaltje met de pen. Hieruit is dan de punt achter het verkorte woord ontstaan. Stelt men zich op historisch standpunt, dan moet men bij alle verkort geschreven woorden dus een punt plaatsen, in principe “ergens”, practisch altijd achter het woord’. De ‘jongere opvatting van de punt, dat deze de weggelaten staart van het woord vervangt en dat men de punt dus niet zou behoeven te schrijven als men midden in het woord een aantal letters wegliet’, noemt Dr. Heeroma ‘historisch onjuist’. Dan volgt op blz. 27, kol. 1, de conclusie, niet van Dr. Heeroma, maar van den schrijver van het artikel in ‘Onze Taal’:

‘1e	dat het weglaten van de punt historisch onjuist is,
2e	dat de puntlozen in hun motivering nogal variëren, ten dele verward zijn en onlogisch’.

Punt 2 zegt hij naar aanleiding van de resultaten van zijn bovengenoemd onderzoek, niet alleen bij Dr. Heeroma, doch ook bij anderen ingesteld:

[p. 36]

‘Het is dus wel duidelijk’, zegt hij tenslotte, ‘dat de motiveringen achterna zijn opgesteld ter verklaring van deze nieuwe mode. Een mode, zoals we tegenwoordig zoveel hebben: om het maar weer eens “anders dan anders” te doen.’

U ziet nu, hopen wij, dat ‘Onze Taal’ het geluid van Juli 1951 al eens eerder heeft laten horen. En lezers, wij kunnen het heus niet helpen, maar de punt in onze afkortingen is nu eenmaal op die wijze ontstaan als in ons laatste Julinummer wordt aangetoond.

Zo is de geschiedenis van die punt en hoe graag men het misschien ook anders zou willen, aan historische feiten is niets te veranderen. Daar moeten we maar in berusten!

Wij zijn het er nu dus over eens, dat het weglaten van de punt historisch onjuist is. Doch het is ook onlogisch, zoals een lezer terecht opmerkt. Dat de huidige gewoonte de afkortingspunt bij ing. wel, maar bij dr niet te plaatsen (waaraan - en dit ter verbetering van een opmerking in het Julinummer - ook Winkler Prins zich houdt) principiëel juist is, gelijk een andere lezer meent, mogen wij niet beamen. Want wat is een afkortingspunt? Het woord verklaart zichzelf. Zo'n punt geeft aan, dat we met een afkorting te doen hebben. Welnu, zijn ing. en prof. dan wel afkortingen en dr. en mr. niet? Een afkorting betekent geen nieuw woord of zelfs een verkort woord, het is slechts een verkorte schrijfwijze. Men spreekt mr. toch: meester uit. Laat men de punt, die aangeeft, dat we met een verkorte schrijfwijze te doen hebben, weg, dan staat er een volledig woord, dat uitgesproken dient te worden, zoals het geschreven staat, mr dr. Zeer terecht wil ook de Nederlands-Belgische woordenlijst-commissie achter iedere afkorting een punt geplaatst zien.

Een onzer abonné's heeft naar aanleiding van het stukje uit het Julino. over dit onderwerp aan de Maasbode geschreven en tot zijn en onze verbazing het volgende antwoord gekregen: ‘Ten antwoord op Uw geëerde d.d. 19 dezer en de moeilijkheid, daarin voorgedragen in verband met het stukje uit O.T. - dat ook mijn aandacht heeft getrokken en mij ten zeerste heeft verwonderd - diene dat zo goed als alle Nederlandse couranten en tijdschriften (cfr. de nieuwe Winkler Prins) zich houden aan de regel, dat bij afkortingen, welke eindigen op dezelfde letter als het oorspronkelijke woord de punt achterwege blijft. Ziedaar de oplossing van het probleem; doodeenvoudig. Voorletters etc. zijn geen eigenlijk gezegde afkortingen.’

De Maasbode constateert hier een feit, dit feit nl., dat bijna alle Nederlandse couranten en tijdschriften... het verkeerd doen! Doodeenvoudig, ja. ‘Ziedaar de oplossing van het probleem’, nl., dat de een de ander navolgt in... fouten! Een veeg teken!

Maar gelukkig, de Maasbode ziet de zaak wat al te donker in. Want dezelfde abonné heeft opgemerkt, dat verscheidene couranten in zijn omgeving de punten wel plaatsen, ook de Nederlandse Staatscourant.

Men vraagt ons, waar die door de Maasbode genoemde regel vandaan komt? Een regel, blijkbaar met één uitzondering: St. (Sint) wordt vreemd genoeg altijd met punt geschreven. Hierop hebben wij het antwoord van een deskundige gekregen. Deze regel wordt nl. op de typografenvakschool te Amsterdam geleerd en ook ‘Zet het zó’, een in typografische vakkringen veel gebruikte handleiding van B.C. van Bercum (uitg. Edecea, Hoorn) geeft aan, dat achter samentrekkingen van woorden, zoals mr, dr, nr, ct, geen punt moet worden gezet. De oorsprong van de verkeerde gewoonte ligt dus in het aan de typografen gegeven onderwijs. Het is o.i. wel wenselijk, dat hierin verandering komt. De genoemde handleiding noemt de verkorte schrijfwijzen geheel ten onrechte samentrekkingen. Bij een samentrekking ontstaat een geheel nieuw woord, bv. weer uit weder, veer uit veder, bestevaar uit bestevader, tegenheên uit tegenheden, zaâl uit zadel, zeil uit mnl. seghel, goêliên uit goede lieden, enz. Dat is iets geheel anders dan een afkorting, waarbij geen nieuw woord ontstaat, doch hetzelfde verkort geschreven wordt. Dictaten van studenten bv. wemelen van zulke afkortingen.

Nogmaals: alle afkortingen behoren met punt geschreven te worden, ook aan den kop van Onze Taal!! Wij zullen ons leven beteren!