Onze Taal. Jaargang 20

Regelmatig.

Een abonné schrijft ons: ‘Als trouwe lezer van Uw blad neem ik “geregeld” met belangstelling van de inhoud kennis en veroorloof mij, U mede te delen, dat ik mij met de in het Januari-nummer gepubliceerde bezwaren tegen gebruik van het woord “regelmatig” niet kan verenigen.

Ofschoon inderdaad “regelmatig” in bepaalde gevallen kan worden vervangen door “geregeld” vind ik toch, dat hier geen sprake is van synoniemen. Het woord “geregeld” heeft m.i. twee betekenissen, t.w. eerstens als voltooid deelwoord van het werkwoord regelen (in de uitdrukking “deze zaak is geregeld” b.v.), tweedens in de betekenis van “regelmatig, volgens een vaste gewoonte of regel” (b.v. in de uitdrukking “hij betaalt regelmatig”). Bovendien acht ik het onjuist, het woord “regelmatig” als een Germanisme te beschouwen. Is het woord “regelmaat” dan eveneens on-Nederlands?’

Het was niet de bedoeling van den inzender in het Januarinummer elk gebruik van regelmatig af te keuren. Als voorbeeld van een juist gebruik geeft hij: deze zaak is op regelmatige wijze (dit is geheel volgens den regel) tot stand gekomen. Hier zou geregelde niet op zijn plaats zijn. Verder duidt regelmatig een vasten gang, een regelmaat aan. In O.T., Jg. 1938, blz. 15, wordt gezegd, dat ‘regelmatig’ alleen dan behoort te worden gebruikt, wanneer sprake is van een werking die niet door den menschelijken wil geregeld is. B.v.: Het ‘regelmatig’ getik van de klok. De ‘regelmatige’ opvolging der jaargetijden. Wat ‘regelmatig’ gebeurt moet altijd iets automatisch zijn. Oneigenlijk kan men het ook wel van menschelijke handelingen zeggen, doch dan geschiedt dat, omdat men het machinale ervan wil doen uitkomen. Men doet iets ‘geregeld’, wanneer men zich daarvoor vaste tijden heeft gezet. Uit den aard der zaak behoeven dan de tusschenpoozen tusschen twee opeenvolgende handelingen niet altijd even groot te wezen, wat bij ‘regelmatige’ handelingen wel het geval is. In een ruimere opvatting wordt ‘geregeld’ vervolgens ook gebezigd voor ‘telkens weer’, b.v.: ‘Dat kind komt geregeld te laat op school’. Dit lijkt ons volko-

[p. 16]

men juist. ‘Ik lees geregeld Onze Taal’ wil zeggen: ik lees O.T., nu eens den eersten, dan weer den tienden, ook wel eens den vijf-en-twintigsten van de maand, maar ik sla het lezen van dat blad nooit over. ‘Ik lees regelmatig O.T.’ betekent: ik lees O.T. precies om de vier weken, 's avonds om acht uur. Dit is echter onmogelijk, want het blad verschijnt niet ‘regelmatig’, op vaste tijden, maar ‘geregeld’ één keer per maand, nu eens in 't begin, dan weer in het midden, maar meestal aan het eind van de maand. Het kind speelt ‘regelmatig’ in den tuin: het speelt op regelmatige wijze; regelmatig is hier een bijwoord van wijze: het duidt aan, hoe het kind speelt. Het kind speelt ‘geregeld’ in den tuin: het speelt telkens in den tuin; geregeld is hier een bijwoord van tijd: het geeft te kennen, wanneer het kind in den tuin speelt. De regen tikt ‘regelmatig’ tegen de ruiten: dit wordt gezegd op een ogenblik, dat het regent en men het regelmatige getik van den regen hoort. Het regent hier ‘geregeld’ in: dit kan heel goed gezegd worden, als het het mooiste weer van de wereld is. Men vertelt b.v. aan een timmerman, dat het raam niet goed sluit en het, telkens als het regent en de wind op het raam staat, inregent. ‘Regelmatig’ kan ook zijn: volgens vaste normen, zoals het behoort, wettig: zijn handelwijze was volkomen regelmatig. ‘Regelmatige’ verkiezingen kunnen dus op vaste tijden weerkerende verkiezingen zijn, maar ook wettige verkiezingen, verkiezingen, die aan de vastgestelde normen beantwoorden, volgens de bestaande regels geschieden. ‘Geregelde’ verkiezingen zijn telkens weer gehouden verkiezingen, of verkiezingen, die geregeld zijn: de verkiezingen waren slecht geregeld, in de ene wijk waren veel te weinig, in de andere wijk te veel stembureau's; op sommige plaatsen moest men uren wachten, eer men aan de beurt kwam, elders waren geen stembriefjes aanwezig.

In bovengenoemde voorbeelden komt het verschil in betekenis tussen regelmatig en geregeld duidelijk uit. Wanneer men nu ‘regelmatig’ gebruikt, als men ‘geregeld’ bedoelt, bezigt men een germanisme. Dit verkeerde gebruik van regelmatig is dan ook door onzen Raad van Deskundigen afgekeurd.