Onze Taal. Jaargang 14

[Nummer 2]

Oosterlingen

Wij hebben kennis gemaakt met woorden uit den vreemde tot ons gekomen, uit Frankrijk in het bijzonder en uit Latium; ook met enkele uit verdere streken, uit Arabië en Perzië. Echte Arabieren en echte Perzen; maar ook met pseudo-Arabieren, Latijnen of Grieken, die op hun reis om de oude wereldzee zich in Arabië een inheemsch jasje lieten aanmeten en zich daarin aan ons hebben vertoond. Alchimie, zooals wij gezien hebben, is er zoo een: het Grieksche ‘chumeia’, afleiding van ‘chumós’, sap, door de Arabieren vervormd tot ‘kîmîjâ’, of, met het lidwoord, ‘alkîmîjâ’. - Abrikoos ook; de ‘vroegrijpe perzik’ der Latijnen, Persicum praecox, meervoudsvorm: praecocia; door de Grieken overgenomen met ‘praikókkia’, waarvan het enkelvoud prai- of prekókkion. In het Arabisch overgebracht: barkôk, of: berkôk, of, met het lidwoord alweer: al-berkôk. - Karwij, lat. careum (gri. káron, in het Arab. karâwiâ, Sp. alcaravea en carvi, bij onzen Dodonaeus, Cruydt-Boeck, carwi).

Professor Dozy heeft een groot aantal echte ‘Oosterlingen’ voor ons verzameld; een schilderachtige stoet. Er zijn er bij die duidelijk het stempel hunner vreemdelingschap dragen: bazaar, brons (Perzisch boerindj of pirindj), gember (Arab. zendjebîl), giraffe (Arab. zerâfa, zarâfa), jakhals (Turksch djakâl), kamfer (Arab. kâfoer), kandij (Perzisch-Arabisch kand), karwats (Turksch karbâdj, bullepees, kameelpees), katoen (Arab. koton. Het mnl. acotoen, het wambuis dat de ridders onder het harnas droegen en dat van binnen met katoen gevoerd was, is ook het Arab. alkoton), mousseline (van Arab. al-Maucîl, de stad aan den Tigris, die in het Fransch Mosul, Mossoul of Moussel heet), saffraan (Perz.-Arab. za'farân), sjaal (Perz. sjâl), sjorren (Arab. djarra, trekken, voortslepen), sofa (Arab. zoffa), suiker (Perz. sjakar, in de uitspraak der Arabieren soekkar), taf, taffetas (Perz. tâftah, verl. deelw. v.h. werkwoord tâften, twijnen, weven), talk(steen) (Arab. talk), tamarinde (Arab. tam(a)r hindî, Indische dadel).

Laat ons nog eenige woorden bezien. Alcohol. Arab. al-cohl, al-cohol, het zwarte, vlugge poeder van loodzwavel, waarmede de Oostersche vrouwen hare oogleden verven. - Algebra, in het Arab. al-djebr: het vereenigen van deelen, de herleiding van breuken tot een geheel. Komt gij in Arabische kringen te land en wilt gij spreken over de wetenschap die wij algebra noemen, zeg dan: 'ilm al-djebr wa-'l-mokâbala, d.i. de wetenschap der herleidingen en vergelijkingen.

Almanak. Niet van den wortel manaha, die ‘tellen’ zou beduiden, want ofschoon manah in 't Hebr. die beteekenis heeft, in 't Arab. komt het niet voor. Onwaarschijnlijk ook is de onderstelling dat het woord van minha (geschenk) komt, want de Arabieren plachten op Nieuwjaarsdag elkaars lessenaars niet met kalenders te overstroomen. Dat het woord van

[p. 6]

Egyptischen oorsprong is, is meer aannemelijk, want in een plaats van Porphyrius, aangehaald door Eusebius, wordt van Egyptische ‘almenichiaká’ gesproken. Vandaar denkelijk Arab. manâk, plur. manakît, dat de Spaansche Arabieren in den zin van almanak bezigden.

Amulet. Van het Arab. hamâïl. De wortel van dit woord, hamala, beduidt: dragen, en hamâïl, een meervoudsvorm, beteekent draagband, n.l. een band die over den rechter schouder hangt en dient om het zwaard te dragen. En bovendien beteekent het dat wat wij thans met amulet aanduiden. - Arak is zoo uit het Arab. overgenomen, en beteekent in die taal: zweet; 'Arak at-tamr, het zweet der dadels. - Arsenaal is ontstaan uit het Arab. dâr-as-san'a, of: dâr-as-sinâ'a. ‘Dâr’ is huis, ‘as’ is het lidwoord, sana'a is: maken, dus: het huis waar (iets) gemaakt wordt, ‘iets’, b.v. marokijn, maar ook: schepen gebouwd, krijgstuig gemaakt (en bewaard!). - Atlas is een soort satijn, een gladde stof; in het Arab. beteekent atlas ook: glad, effen. Als de Arabier zich goed heeft laten scheren, zegt zijn vrouw dat hij ‘atlas’ is.

Avarij, averij of haverij is bij ons: zeeschade. De Arabieren hadden 'awâr: sil'a dzât 'awâr, d.i. koopwaar, die een gebrek ('aib) heeft, dus schade heeft geleden. Wij hebben het woord van de Italianen, bepaaldelijk de Genueesen en Pisanen; als zij koopwaar uit Arabië, althans van Arabieren ontvingen, en zij constateerden een 'aib, dan verzekerde de verkooper met klem dat het goed in beste conditie was verladen en dat het die 'aib onderweg, op zee, had opgeloopen (schade gedurende het transport was n.l. voor ontvangers rekening). Vandaar dat 'aib van eenvoudig gebrek, schade, bepaaldelijk: zeeschade werd.

Azuur (of lazuur). Komt uit het Perzisch: lâjoeward, lapis lazuli oftewel lazuursteen; met een î er achter is het een adjectief; wat de kleur van lazuursteen heeft, blauw. In het Arabisch werden deze woorden: lâzoeward en lâzoewardi.

Bergamot is een peer, bij de Turken: beg armoedi (of armôdi). ‘Beg’ is heer en ‘armoed’ - de volksuitspraak voor amroed - is peer: heerenpeer. De Italianen zeiden bergamotto, denkelijk met de gedachte aan de stad Bergamo.

Cijfer komt van het Arab. cifr, dat ‘ledig’ beteekent, en als zelfstandig naamwoord gebruikt, de nul. Het Spaansch, het Portugeesch, het Italiaansch hebben ‘zero’ voor nul, dat is dus het Arab. woord minus de f, evenals het Fransch: zéro.

(Wordt vervolgd)