Onze Taal. Jaargang 9

[Nummer 8]

‘Innemen’.

Een van onze lezers is niet tevreden over het woord ‘innemen’, dat onze Regeeringsdepartementen zoo dikwijls gebruiken en hij vraagt ons om een goed Nederlandsch woord daarvoor. ‘De ambtenaren moeten de varkens, welke door de boeren worden aangeboden, op bepaalde plaatsen innemen’. ‘De Distributiekantoren moeten de bonnen van de winkeliers op Woensdag innemen’.

Terecht neemt men aanstoot aan het woord innemen; het Woordenboek der Nederlandsche Taal keurt het zonder omwegen af. Wij zouden zeggen dat ‘ontvangen’, ‘in ontvangst nemen’ het begrip goed uitdrukken, maar tegen ‘ontvangen’ heeft men bezwaar.

‘“Ontvangen”, zoo oordeelt men, correspondeert met “aanbieden” en bevat een element van vrijwilligheid. “Innemen” staat tegenover “inleveren” en duidt er op dat het geschiedt ingevolge een voorschrift.”’

Wij kunnen het bezwaar tegen ‘ontvangen’ niet deelen: het zal vaak goed gebruikt kunnen worden in den bedoelden zin; en anders kunnen wij spreken van ‘in ontvangst nemen’. Daarmede is dan tevens het nomen actionis, dat men niet zal kunnen missen, gegeven: de ontvangst van.... zal plaats vinden.......; tijd van ontvangst gesteld op..... Het lijkt ons onnoodig hier een omslachtig ‘in-ontvangstneming’ te fabriceeren. ‘De ambtenaren ‘moeten’ de varkens, welke door de boeren worden ‘aangeboden’, op bepaalde plaatsen ontvangen, of: in ontvangst nemen. Dat kan allebei heel goed. Wij merken hierbij terloops op dat voor dit voorbeeld althans, het bezwaar, dat tegenover ‘ontvangen’: ‘aanbieden’ staat, niet geldt. Bovendien wijzen wij op het gebruikte ‘moeten’; dat kan ook bij het ‘aanbieden’ geplaatst worden; blijkbaar moet het ook hier uit den samenhang (in het betrokken stuk) er bij gedacht worden.

Maar is het wel geheel juist, dat ‘ontvangen’ zoo precies correspondeert met ‘aanbieden’, dat het element van vrijwilligheid in het eene hetzelfde meebrengt voor het andere? Zóó logisch gaat het immers in de taal niet altijd toe, en vooral niet in de sfeer der beteekenisvariaties. Het gebruik, met al zijn wezenlijke of schijnbare grilligheden, beslist ten slotte - mits op de juiste wijze waargenomen: het goede, behoorlijke gebruik. Wij hebben maar te wijzen op den ‘ontvanger’ der belastingen, die niet alleen vrijwillige bijdragen verzamelt; en op de ‘ontvangsten’ in het zakenleven tegenover de uitgaven, voor een groot deel ook uit verplichtingen voortgevloeid. Vorsten ‘ontvingen’ oudtijds schattingen, met geweld opgelegd en gevorderd; de schout ontving velerlei boeten; men ‘ontvangt’ op velerlei plaatsen en wijzen geld, dat volstrekt verschuldigd is. Zoo ook ‘ontvangt’ de arbeider zijn loon, dat zijn patroon hem terdege verschuldigd is, en niet maar vrijwillig aanbiedt. In de historie vinden we, dat verschuldigde ‘heerlijke’ opbrengsten ook in natura geleverd werden en door den hoogen heer of ambachtsheer ‘ontvangen’. Men denke ook aan: dengene, die gekochte goederen (plichtmatig ook) ‘ontvangt’. Ook hier is ‘leveren’ en ‘ontvangen’ een altijd druk gebruikte combinatie van tegengestelde handelingsbegrippen.

Ons dunkt, voorbeelden te over. En het tweede voorbeeld wordt o.i. onberispelijk als men leest: De Distributiekantoren zullen (moeten) de bonnen van de winkeliers op Woensdag ontvangen/in ontvangst nemen. Of wel: de ontvangst der bonnen...... zal op de Distributiekantoren geschieden op elken Woensdag.

[p. 38]

‘In ontvangst nemen’ doet bovendien door het woord ‘nemen’ duidelijk blijken, dat men op ‘aanbieding’ = (in)levering rekent; dit is dus alweer actiever (als wij het zoo mogen noemen) dan men in ontvangen op zich zelf hoort.

Dit wat betreft de bezwaren tegen ‘ontvangen’. Maar, zegt onze correspondent, ook woorden als ‘inzamelen’, of ‘gaderen’ bevredigen niet.

Dit is jammer; wij willen inzamelen in dit verband niet verdedigen, maar, wanneer nu ‘ontvangen’ en ‘in ontvangst nemen’ niet aanvaard worden, dan zou gaderen, of beter de samengetrokken vorm ‘garen’, en dan bij voorkeur ingaren een voortreffelijk woord zijn om het begrip uit te drukken.

Het Wb. d. Ndl. Taal (VI, 1619) zegt: Ingaren, inzamelen, innen, inzonderheid van belastingen, accijnzen en dgl., door den daartoe aangewezen beambte. ‘De penningen die uyt den voorschreven Ommeslagh sullen worden ingegaert door den Secretaris of Gaer-meester.’

Bij gebruik van dit woord staan dan dadelijk (behalve gaarmeester) nog de afleidingen ingaarder en ingaring ter beschikking. ‘Ingaarder’: beambte belast met het ingaren, innen van belastingen, accijnzen enz.; ontvanger. ‘Ingaring’: inzameling, inning, bepaaldelijk van eene belasting enz.; ook het (aan iemand bestede of verpachte) recht tot inning daarvan. ‘Waerschouwinge van de Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, noopende de ingaringe van de Binnelantsche Ommeslagen’.

Wanneer men van oordeel blijft, dat ‘ontvangen’ iets passiefs suggereert - wat dan trouwens evengoed op ‘innemen’ van toepassing is - dan biedt ‘ingaren’ het voordeel, dat het door dit bezwaar niet wordt gedrukt; ‘ingaren’ veronderstelt een actief optreden van den beambte.

Laat ons dus niet meer spreken van ‘innemen’, maar afwisselend zeggen: ontvangen, in ontvangst nemen, ingaren.

Varkens zullen wij niet ‘ingaren’; die nemen wij dus in ontvangst. Maar de bonnen van de winkeliers, die vragen als het ware om te worden ingegaard!