|
| |
Van onze leden.
Woonkamer
- Indien er onder onze leden architecten zijn, zullen dezen misschien eens onder de ogen willen zien wat de juiste vertaling van ‘living room’ of ‘Wohnzimmer’ moet zijn op plattegronden enz. Het denkbeeld van wonen veronderstelt een zekere ruimte en een zekere lengte van duur: wij ‘wonen’ evenmin voor enkele weken in een hotel als wij ‘wonen’ in één kamer van ons huis. De vervanging van de Nederlandse woorden ‘zitkamer’ of ‘huiskamer’ door woonkamer lijkt dus niet heel gelukkig en niettemin is zij in kringen van architecten thans in zwang. (G-n)
De verdringing van ons ‘huiskamer’ door ‘woonkamer’, althans in de hoofdstad des lands, neemt voortdurend toe. Het zijn niet de Friezen, die spreken van ‘wenkeamer’, aan wien wij dit verschijnsel moeten wijten; wij, die in Amsterdam de Duitsche meubelwinkels hebben zien opkomen, bevroeden wat er de oorzaak van is. De zichtbare oorzaak, althans; naar den dieperen grond van onze weerloosheid tegen deze pénétration pacifique kunnen wij slechts raden.
| |
| |
| |
Techniek en Nederlandsche taal.
Het Eerelid van het Koninklijk Instituut, de hoofdingenieur-bestuurder der Havenwerken te Antwerpen, prof. ir. K. Bollengier, schrijft o.a.: Vermits dikwerf gesproken wordt over de noodzakelijkheid behoorlijke Nederlandsche termen te bezigen, gelde dat mijn aandacht wordt getrokken door het artikel, verschenen in De Ingenieur van 31 Maart l.l., bladzijde M. 27, onder: ‘Kabelbaggers voor het ontginnen van stroomgoud’. Steller van het artikel neemt de voorzorg te zeggen, wat een kabelbagger is; dat is een toestel, dat over het algemeen, naar het Engelsch, ‘dragline’ wordt geheeten.
Vele Nederlandsch sprekende ingenieurs noemen een dergelijk toestel eenvoudig een ‘sleepschop’ of een ‘trekschop’.
Het schijnt mij toe, dat ‘kabelbagger’ niets zegt en ‘sleepschop’ of ‘trekschop’ beter het toestel aanduiden.
Misschien vindt U gelegenheid bij een of andere gelegenheid in De Ingenieur daarop de aandacht te vestigen.
Naschrift.
Het ligt in de bedoeling van den President van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs te trachten het daarheen te leiden, dat door den Raad van Bestuur van het Instituut besloten wordt tot een behandeling van Nederlandsche technische taalaangelegenheden, zooals ook reeds door vereenigingen van chemici, van electrotechnici, van luchtvaarders e.a. werd verricht.
De Redactie.
(Overgenomen uit De Ingenieur, Orgaan van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs en van de Vereeniging van Delftsche Ingenieurs.)
| |
Natuurreservaat
- Door verscheidene leden ter verwerping voorgedragen; ‘natuurreserve’ wil men daarvoor in de plaats zetten. *Maar dat - de opmerking is van een lid van onzen Raad - verstaat niemand. Dus moeten we een ander woord zien te vinden. Er is een mooi, oud, woord voor, zeggen eenige leden van den Raad, maar of men dat niet verkeerd zal verstaan?
Willen onze leden dit oude woord noemen? Het is waardig zijn plaats in ons taalgebruik te herkrijgen. (Maar men kijke niet in Haje; daar staat het in, maar daar is het ons niet om te doen. Wat wij willen trachten vast te stellen is of dat mooie oude woord nog bij ons leeft.)
| |
Ongeacht
- Ook een woord dat men voor den Raad wil dagen; hiervoor: ondanks, niettegenstaande. Maar niet altijd zal een van deze beide vervangwoorden voldoen. Wij vragen den leden een reeks voorbeelden te geven, in zinnen; en daarbij dan telkens het woord aan te geven, dat men ter vervanging voorstelt.
| |
Geopend
- Ook mij - schrijft een medelid - heeft ‘het museum is van 9 - 5 geopend’ altijd gehinderd; ik meende dat wij hier te doen hebben met een van die gevallen waarin men een bepaald woord mooier, officieeler of deftiger vindt dan een ander en er daarom de voorkeur aan geeft. Mij dunkt: het museum wordt des ochtends geopend en het blijft den geheelen dag open. Men zegt ook: mijn huis is voor je open en niet: mijn huis is voor je geopend, tenzij het vroeger voor den toegesprokene gesloten was. Of zouden wij eigenlijk moeten zeggen: dicht was?
Het Woordenboek stelt, zooals wij reeds in onze aflevering van Maart opmerkten, ‘geopend’ gelijk aan ‘open’ en, zoo lang ons gezaghebbend college niet anders beslist, houden wij ons maar aan hetgeen het Ndl. Woordenboek ons leert. Indien wij al eenig verschil gevoelen, zouden wij zeggen dat open en dicht bij voorkeur gebezigd worden ter constateering slechts van een bestaanden toestand en dat wij den werkwoordelijken vorm - geopend, gesloten - gebruiken in gevallen, waarin wij denken aan een handeling, een wilsuiting.
De haven is open: geen vorst of ander beletsel verhindert het binnenvaren; de haven is geopend (gesloten): de autoriteiten hebben de haven voor de scheepvaart (al of niet) open gesteld.
| |
Bootsen
- ‘In mijn ochtendblad’ - aldus een lid - ‘lees ik iets over films, welke zich bedienen van tevoren gebootste personnages. Dit schijnt iets met nabootsen of met boetseeren te maken te hebben, maar Nederlandsch lijkt het mij niet.’
Het Woordenboek zegt: Bootsen - voorheen ook boetsen, botsen. Van Boots; verg. fr. bocher, bosser (thans meest bosseler), verheven beeldwerk of drijfwerk vervaardigen, it. abbozzare, ontwerpen, schetsen, waaruit Bootseeren, boetseeren. De beteekenissen in het Nederlandsch komen het meest overeen met die van lat. fingere (Wdb. III, 508).
| |
Omslag
- ‘Moet er niet eens gewezen worden op de veldwinnende hebbelijkheid om te spreken van den (economischen) omslag? Ons ommekeer of omkeer is toch even goed als het Duitsche Umschlag!’
Stellig is ons ommekeer of omkeer even goed (Nederlandsch), als Umschlag (goed) Duitsch is.... en even goed als ons (Nederlandsche) omslag!
De intensiteit van deze woorden verschilt slechts; met omslag duiden wij het plotselinge, en ook wel het volstrekte van den ommekeer aan. Het weer is (plotseling) omgeslagen; de stemming sloeg om; het blaadje is omgeslagen (de zaak is geheel veranderd, heeft een geheel ander aanzien gekregen).
| |
| |
| |
‘Verschillende’ of ‘Verscheidene’
‘Het was ongeveer elf uur en er waren kort na elkaar verschillende zetten gespeeld’. Vraag: is het goed hier het adj. verschillend te gebruiken? Dat de zetten bij het schaakspel van elkaar verschillen spreekt toch van zelf (anders zou het niet zoo moeielijk zijn wereldkampioen te worden!); de bedoeling kan dus slechts zijn uit te drukken vrij vele, dus verscheidene.
Het lid dat deze vraag stelt wil dus blijkbaar komen tot een aequivalent voor: mehrere, several, plusieurs, - zonder te komen op het terrein van: verschiedene, different, différent. Als een lid ons zoo iets vraagt, willen wij hem gaarne van antwoord dienen, maar dan moeten wij eerst bij onzen Raad van Deskundigen om voorlichting gaan. En met zulke vragen loopen wij de kans de grenzen, die wij ons gesteld hebben, te overschrijden!
*Dit zegt een lid van den Raad: Wij hebben (iets minder gewoon) onderscheidene naast verscheidene; en beide beteekenden oorspronkelijk ‘verschillend’, ‘uiteenloopend’. Dus behoeft verschillende niet min of meer in concurrentie te zijn getreden met verscheidene, onder invloed van het dubbele gebruik in het Duitsch. Ook in het Fransch ging toch ‘différent’ denzelfden kant op.
Niettemin mag men eischen, dat men verschillende alleen gebruikt, waar op het verschil aandacht moet vallen; anders alleen verscheidene (plechtiger ook onderscheidene).
| |
Renumeratie
- ‘Critiek op bestuursbeleid en renumeratie van commissarissen’; een hoofdje, in groot corps, boven een financieel bericht in de krant. Wat dat is? Numération = het tellen; renumeratie dus: het hèrtellen, het òvertellen. Een heel groote maatschappij blijkbaar, een ‘concern’, met een heele reeks van commissarissen. Die hadden ze vóór de algemeene vergadering zorgvuldig geteld, maar het kwam blijkbaar ten slotte toch niet uit. En toen moesten ze wéér beginnen. Beter was het geweest, die commissarissen dadelijk met een streep paarse inkt te merken, of met een ‘oormerk’, of zoo iets. Dat telt gemakkelijk!
(Bedoeld is: remuneratie = belooning.)
| |
‘Had in ontvangst te nemen’
- B. en W. van een gemeente in het Zuiden hadden veel moeite gedaan om een garnizoen te krijgen en dit is hun ten slotte gelukt. B. en W. ‘hadden’ nu van verschillende zijden woorden van hulde ‘in ontvangst te nemen’.
*Een ‘misselijk’ cliché, oordeelde eens een, ons thans helaas ontvallen, lid van onzen Raad. ‘De concerteerende had bloemen in ontvangst te nemen’. Misselijk cliché!
| |
Japannees
- Een van onze leden waarschuwt tegen den vorm Japannees voor Japanner; in Japannees zou, naar de meening van dit lid iets kleineerends opgesloten liggen. Ten onrechte, naar het ons voorkomt; wij hebben van oudsher gesproken van Japanneezen, zonder daarmede iets kleineerends te hebben bedoeld. ‘Chynesen ende Japanesen’, ‘De Iaponesen en verstaen niet de Chinesen, dan door gheschrift’, ‘d'onverschrokken Japonneesen’. (Wdb. VII, 219).
Wij zouden eerder willen waarschuwen tegen Japanner; wij weten wel dat ook dit woord oude rechten heeft, maar waarom, nu wij immers de keus hebben, zouden wij den vorm bezigen, die oók Duitsch is?
Wij drukken ons heel gematigd uit, maar wij kunnen ook anders, en wel door de woorden te bezigen van... een lid van onzen Raad.
*Wij hebben een mooie historisch gegroeide verscheidenheid van uitgangen voor volksbenamingen, die het zonde en jammer zou zijn, te vervangen door het eentonige, eenvormige passepartout -er. Straks dan ook: Portugaller, Egypter en Amerikaner? Ik zie zoo ook niet in, waarom wij met ‘Japanner’ zouden beginnen.
*Van Chinees heeft niemand nog gewaagd: Chiner te maken!
| |
Vrijmetselarij
- Het lid, dat hierboven aan het woord was, verzet zich ook - en op denzelfden grond - tegen den uitgang -a(e)rij; ook daar zou iets ‘kleineerends’ in schuilen.
Wij kunnen ons lid op dezen weg niet volgen; iets kleineerends in den term vrijmetselarij? En ‘padvinderij’ dan? In een stukje in de krant, ter huldiging van een verdienstelijk journalist, lezen wij: ‘..., waar hij zich steeds gegeven heeft aan de verslaggeverij’.
Wat zou ons lid dan willen zeggen, als hij vrijmetselarij verwerpt? Het vrijmetselaars wezen toch niet, hopen wij?
| |
Regelmatig
- In een Nederlandsch talenblad lezen wij: ‘Ingevolge den wensch van vele onzer lezers geven wij voortaan in iedere aflevering regelmatig een rubriek handelscorrespondentie in de moderne hoofdtalen en het Esperanto. Bovendien openen wij een regelmatig verschijnende rubriek “Uit de examenzaal”, waarin wij de examenopgaven publiceeren, benevens haar oplossing. In dit nummer treft men alleen de handelscorrespondentie aan in het Esperanto en het Engelsch. In de volgende nummers zullen regelmatig bijdragen voorkomen over de handelscorrespondentie in het Nederlandsch, Fransch, Duitsch, Engelsch, Spaansch en Esperanto.’
Driemaal ‘regelmatig’, waar ‘geregeld’ ter plaatse zou zijn geweest.
| |
| |
| |
Plotseling
- Wanneer men leest van een ongeluk, ontstaan door het spelen met een vuurwapen, heet het steevast: plotseling ging het wapen af en trof... Het uitsluitende gebruik van plotseling in dit verband schijnt mij niet aanbevelenswaardig; men kan spreken van een plotseling vertrek, een plotselingen dood, maar een vuurwapen kan niet anders dan plotseling afgaan. Het beeld is immers ontleend aan het geluid, dat men hoort als zulk een wapen afgaat (of als een lichaam plat op den grond valt). Een vuurwapen kan wèl afgaan zoo, dat men er op verdacht is en daarom zegge men in gevallen als boven - althans, men wissele het ‘plotseling’ eens af met: zonder dat men er op verdacht was, onverwachts, onverhoeds.
| |
Één
- Eén der grootste, één der dikste, één der fraaiste, één-en-ander, één dezer dagen. Eén van de buitenverblijven van de Engelsche Koninklijke familie en één van de bekendste is Sandringham House.
‘De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.... staat in de verdediging van de éénmaal bepaalde gedragslijn zijn man’. (En als de Minister zijn gedragslijn herziet en deze opnieuw ‘bepaalt’, dan is het gedaan met zijn kracht?)
‘Wie in één van de grootste wereldsteden “Taxi” roept, ziet...’ Wie in twee van deze wereldsteden zijn roep zou laten weerklinken, zou natuurlijk het verschijnsel niet zien optreden.
| |
Duurder kosten
- Een ongewenschte uitdrukking, waarop een lid terecht de aandacht vestigt. ‘Komt uit het Duitsch’, zegt ons lid. Van dit laatste zijn wij niet zoo zeker. Stellig hoort men in Duitschland veelal zeggen: ein teuerer Preis, das kostet viel teuerer, billiger, en misschien heeft dit gebruik invloed uitgeoefend, maar de fout kan ook, onafhankelijk van het Duitsche gebruik, hier ontstaan zijn.
*Een fout is het stellig; ‘duurder kosten’ is een vermenging van de uitdrukkingen ‘duurder zijn’ en ‘meer kosten’. (Vgl.: met iets op de hoogte zijn; vermenging van ‘met iets bekend zijn’ en ‘van iets op de hoogte zijn’.) [Opm. van een lid van den Raad.]
| |
Nederlandsch van een.... zeergeleerde
- Een van onze dagbladen, een dissertatie recenseerende, waarmede iemand gepromoveerd was tot doctor in de Letteren en Wijsbegeerte, merkte doodleuk op: dat de stijl wel niet brillant was, maar er voor een academisch proefschrift wel mee door kon (!). Alleen mocht niet onvermeld blijven dat de promovenda met de woordgeslachten in de war was, en b.v. had gesproken van: de opbrengst der verkoop; en: de betaling van den pachtsom.
Het is Anna Paulowna naar de kroon gestoken!
| |
Germanismen
- Hoewel ik het een fout zou achten wanneer ons Genootschap en zijn orgaan zich uitsluitend, of in te sterke mate, keeren zou tegen Germanismen, ben ik mij toch wel zeer bewust van het ernstige gevaar voor de zuiverheid onzer taal, dat thans meer dan ooit dreigt, nu wij duizenden Duitschers zich in ons land zien neerzetten en tienduizenden Duitsche dienstmeisjes in onze gezinnen worden opgenomen. Vooral kinderen en ongeletterde oudere personen raken licht de kluts kwijt door al het gekoeterwaal dat zij om zich heen hooren en, erger nog, door al het koeterwaalsch dat zij dagelijks gedrukt of geschreven onder de oogen krijgen.
Hier in Amsterdam begint de handeldrijvende middenstand zich al aardig te richten op de Duitsche clanditie. De groentewinkels verkoopen roodkool, de bontwerker stalt roodvos uit, de restaurateur plaatst wildzwijnsbout op zijn spijslijst.
Zou het niet mogelijk zijn tegen dit euvel op te treden door tusschenkomst der middenstands-organisaties? Wanneer buitenstaanders er zich mede bemoeien maken zij licht den indruk van pedanterie en bereiken niets.
M-n.
| |
De afschrift
- ‘..., waarvan de voor het kantoor van onze zustermaatschappij te R. bestemde afschrift...’
Wij hebben nooit gedweept met het woord ‘afschrift’, maar als wij het bezigden, zouden wij het onzijdig maken. Het is waar dat wij het lidwoord een beetje dichter in de buurt zouden houden, uit vrees het te zien verdwalen, zoals hier is gebeurd.
G...n.
| |
Welhaast?
- ‘Ook in Batavia heerscht nog altijd een provinciaalsche geest, zooals welhaast onvermijdelijk is in...’ - ‘De Indische Nederlander verliest welhaast in nog sterkere mate dan ieder ander zijn onbevangenheid tegenover het milieu.’ (Welhaast = weldra, eerlang.)
- ‘Aandeel van Nederland in de kosten van het, ingevolge de te Evian gehouden conferentie inzake het vluchtelingenvraagstuk te Londen gevestigd Bureau’ (.... van het Bureau, dat ingevolge de Conferentie van Evian inzake het vluchtelingenvraagstuk te Londen is gevestigd.)
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd