Onze Taal. Jaargang 6

O, die journalisten!

Een van onze leden bij wien, bij het klimmen zijner jaren, het hart jong is gebleven, zendt ons een aantal woorden en uitdrukkingen, die hij in zijn krant heeft gevonden en die in het bijzonder zijn wrevel hebben opgewekt, - met een begeleidend woord, waarin hij op levendige wijze tegen onze journalisten te velde trekt.

Wij geven zijne ontboezeming zonder commentaar weer; wij zullen later wel gelegenheid hebben ten aanzien van enkele woorden eene opmerking te maken. Voor heden volstaan wij met eene verwijzing naar ons bericht in het vorige nummer van ons orgaan met betrekking tot de toetreding tot ons genootschap van het Algemeen Nederlandsch Persbureau, welks leden zich dus aan den ‘goeden’ kant hebben geschaard.

Hierbij een lijstje met woorden. U ziet, dat ik herhaaldelijk de journalisten beschuldig! O, o, die journalisten! (de goede niet te na gesproken). Ze oefenen, willend of niet-willend, een overwegenden invloed uit op ons veel kranten lezend Nederlandsche volk; en het wanhopige aantal Germanismen van de gewone menschen is voor een over-, overgroot deel aan hèn te ‘danken’. 'k Heb menigen journalist daar een verwijt van gemaakt en dan zat zoo iemand wel een beetje met dat verwijt van taalbederf. Maar 'k kreeg dan als verontschuldiging: ‘Ja, maar we moeten ook zoo vlug werken, dat we geen tijd hebben, om onze taal behoorlijk te contrôleeren en te corrigeeren’. Doch hier zat een verschuiving van de plaats van de fout; of beter: het stadium wordt verschoven. Het zit 'm er niet in, dat Germanismen niet worden hersteld, doch dat ze worden neergeschreven! 't Zit 'm niet in het achterwege blijven van het verbeteren, maar in het voorafgaande onbewuste slecht-Nederlandsch schrijven! Er wordt zoo erbarmelijk veel met Germanismen gedacht!

De meeste hierbijgaande zijn uit de kranten gehaald; en heelemaal niet met extra-er-op-gericht lezen. Ze liggen voor het grijpen. Monstrueuziteiten als ‘een manier, om schilderijen tegen bederf te schutten’, in een blad, dat heusch een journalistieken stand heeft op te houden, heb ik maar weggelaten. Men voelt iets als een koud stortbad, als men in een stukje over het Spinozahuis te lezen krijgt: ‘het huis werd ontwijd door den dienst van Bacchus en Venus in den nederigsten vorm’!!!!

O, die journalisten! Zij bevorderen het sterke taalbederf.

Misschien zal menig door mij vastgenageld ding door de commissie van deskundigen nog kunnen worden verdedigd. Maar in alle geval is er op van toepassing: ‘omdat het óók Duitsch is’, of nog juister: omdat er beter Nederlandsch is.

[p. 12]

'k Wil mij het minder prettige genoegen veroorloven, dadelijk een nieuwe lijst aan te leggen. Over kort of lang zend ik die dan wel weer.

J.T.

1	‘Raadhuis’ i.p.v. ‘stadhuis’. Misschien is ‘raadhuis’ te verdedigen; maar het Nederlandsche woord is ‘stadhuis’.
2	‘kippen’ i.p.v. ‘tuimelen’ of ‘kantelen’. Het veel gebezigde ‘kipkarretje’ is puur Duitsch. Maar het Nederlandsche ‘tuimelen’ en evenzoo ‘kantelen’ geven het wentel-begrip veel beter aan, dan het Duitsche woord, dat bovendien met zijn alleen stoot-klank wel den duw, maar niet de draaiïng afbeeldt.
3	‘Raadskelder’. Het is algemeen, zelfs officieel in gebruik. Maar het is een botte nabootsing van het Duitsche - misschien wel den ‘Bremer’ - ‘Ratskeller’. In Nederland lagen deze maatschappelijke wezens ook niet in een kelder; in Duitschland in oorsprong wel. Het Nederlandsche ‘stadstaveerne’ is niet alleen Nederlandsch, maar ook veel schilderachtiger woord en heeft veel mooier rhytme.
4	‘zich moeite geven’ i.p.v. ‘moeite doen’. 't Is echt Duitsch! Men kan het ‘zich’ er wel bij zetten, doch dan moet de uitdrukking anders zijn, ook in beteekenis sterker en ook een klein ietsje genuanceerd: ‘zich moeite voor iets getroosten’; dan zit eenigermate de idee er in, dat de moeite een opoffering is en waardeering verdient.
5	‘ondergraven’, gladweg Duitsch i.p.v. ‘ondermijnen’.
6	‘neerlaten’ i.p.v. ‘laten zakken’.
7	‘vallen’ i.p.v. ‘zakken’, in zinnen als ‘het water is gevallen’, ‘de thermometer valt’.
8	‘zich neerlaten’ i.p.v. ‘gaan zitten’ of ‘zich vestigen’ en ‘gaan wonen’.
9	‘zich verlaten op’ i.p.v. ‘vertrouwen op’, ‘afgaan op’ en dgl.
10	‘vrijgeven’ wordt miserabiliter dictu - vergeef het miserabele Latijn - zelfs officieel gebruikt. Terwijl het Nederlandsch er woorden in overvloed voor heeft, al naar het geval is: toestaan, loslaten, openstellen, vrijlaten enz.
11	‘hopelijk’ i.p.v. ‘naar ik hoop’ of ‘naar we hopen’.
12	‘inboeten’ i.p.v. ‘verliezen’, ‘kwijtraken’ en dgl.; het heele idee van ‘boete’ wekt een verkeerden indruk.
13	‘doorvoeren’ i.p.v. ‘toepassen’, ‘doorzetten’. Tusschen deze twee is een verschil; i.p.v. beide bezigt de Germanist het Duitsche ‘doorvoeren’ en hij wischt het verschil daarmee uit.
14	‘zich melden’ - ook officieel in gebruik gekomen! - i.p.v. ‘zich aanmelden’.
15	‘logiek’ i.p.v. ‘logika’.
16	‘hoog aanslaan’ i.p.v. ‘van veel beteekenis achten’, ‘voortreffelijk vinden’, ‘waardeeren’, ‘dankbaar zijn voor’ en dgl.
17	‘uitgraven’ en ‘uitgravingen’ i.p.v. ‘opgraven’ en ‘opgravingen’.
18	‘begeesterd’ i.p.v. ‘bezield’, ‘geestdriftig’ en dgl.
19	‘geëigend’ i.p.v. ‘geschikt’.
20	‘aangewezen zijn op’ i.p.v. ‘zich moeten helpen met’, ‘beperkt zijn tot’ en dgl.
21	‘verhoudingen’ i.p.v. ‘omstandigheden’.
22	‘moment’ i.p.v. ‘element (in de zaak)’, ‘punt (in de zaak)’, ‘kant (aan de zaak)’ en dgl.
23	‘ingesloten’ - ook alweer vaak in officieele stukken - i.p.v. ‘opgesloten’.
24	‘knalrood’ i.p.v. ‘vuurrood’. Het Nederlandsche woord is weer veel, veel teekenender!
25	‘jaarbericht’ i.p.v. ‘jaarverslag’.
26	‘voorslag’ en ‘voorslaan’ i.p.v. ‘voorstel’ en ‘voorstellen’.
27	‘eigenzinnig’ i.p.v. ‘eigenwijs’ en ‘koppig’.
28	‘de barometer stijgt of daalt’ i.p.v. ‘gaat vooruit of achteruit’.
29	‘briefpapier’ i.p.v. ‘postpapier’; op z'n aller-, allerminst zou het nog ‘brievenpapier’ moeten zijn.
30	‘meerdere’ i.p.v. ‘meer’, ‘meer dan één’, ‘verschillende’, ‘verscheidene’. De fijne verschillen, die tusschen deze verschillende Nederlandsche woorden bestaan, worden met het algemeene Duitsche ‘meerdere’ uitgewischt.
31	‘muisstil’ i.p.v. ‘doodstil’.
32	‘het gesprek stokt’ i.p.v. ‘hokt’ (of: strompelde voort; dit geeft alleszins een vroeger stadium aan).

(Wordt vervolgd).