Onze Taal. Jaargang 4

Van onze leden

- Ons lid, de Heer Dr. H. Burger te De Steeg, wenscht in overeenstemming met hetgeen art. 3 van onze Statuten noemt als eerste middel ter bereiking van ons doel (onderlinge gedachtenwisseling tusschen de leden over vragen van taalgebruik) eenige opmerkingen onder de aandacht van zijne medeleden te brengen, in de verwachting dat zij er hun oordeel over zullen uitspreken.

Ons lid vindt in een provinciaal dagblad de weervoorspelling van De Bilt geregeld in dezer voege weergegeven: ‘Matige tot krachtigen, Zuidelijke tot Westelijken wind’. Hij zou deze adjectieven beide òf in den eersten of in den vierden naamval willen houden. (‘Een tusschen matig en krachtig wisselende wind is te wachten’ of ‘Wij verwachten een tusschen matig en krachtig wisselenden wind’). ‘Op welken grond’ vraagt ons lid ‘mag ik de opvatting van de krant veroordeelen?’

Een dagblad uit de hoofdstad plaatst boven zijn weerberichten voor den dag zelf en den volgenden dag: ‘Het weer van heden’ en ‘Het weer voor morgen’. ‘Hoe laat zich’ - vraagt ons lid - ‘dat rijmen?’ Als het eerste goed was, dan zou het andere fout zijn. Beide geven aan hoe De Bilt verwacht dat het weer zal zijn; beide hooren van te luiden.

Men spreekt toch ook niet van het feest ‘voor’ aanstaanden Zaterdag, hoewel die dag nog komen moet; maar van ‘het feest van aanstaanden Zaterdag’, evengoed als van ‘het feest van vandaag’.

Gold het een gewoon berichtje, dan zou men zeggen: In de haast heeft men, ‘Het weer voor morgen’ schrijvende, gedacht aan ‘Weervoorspelling voor morgen’.

Maar voor een dagelijks weerkeerende fout gaat die verontschuldiging van haast niet op.

En de steeds herhaalde fout verslapt wel het taalgevoel van de lezers, even zeer als het ergste germanisme.

Onder ‘Alledaagsche zonden’ leest ons lid o.a. dat ‘zij werden in de pan gehakt’ eigenlijk zou moeten luiden ‘hun werd in de pan gehakt’. ‘Zou men’, vraagt hij, ‘nu ook eigenlijk moeten zeggen: ‘“Hem werd aan zijn haar getrokken; hem is gauw op zijn teenen getrapt”’?

Verder: als een infinitief wordt gesubstantiveerd (b.v. ‘schrijven’, O.T. 1933, 10) duidt het sub-

[p. 35]

stantief dan slechts de werking zelf aan, of ook het product van de handeling?

De uitdrukkingen ‘verboden toegang’ en ‘verboden rijweg’ (O.T., Juli, blz. 28) zou de Heer Burger ook willen verdedigen door ze te beschouwen als verkorte uitdrukkingen waarvoor men lezen kan: ‘Verboden als toegang (rijweg) te gebruiken’.

Ten aanzien van de kwestie ‘verslecht(er)ing’ (O.T. 1934, 34) merkt ons lid op dat bijna al de werkwoorden, met het voorvoegsel ‘ver-’ van een adjectief afgeleid, die het (doen) toenemen van de eigenschap uitdrukken, ‘-en’ hebben achter den positiefvorm van het adjectief. En dat slechts enkele, die anders tot misverstand aanleiding zouden geven, ‘-en’ hebben na den comparatief, b.v. ‘vermeerderen’ (vervelen!), ‘verbeteren’ (vergoeden!). Inz. denkt aan de mogelijkheid dat in aansluiting met deze woorden ‘verminderen’ en ‘verslechteren’ zijn ontstaan.

En naar aanleiding van het citaat uit Willmann ‘als per toeval’ (O.T. 1932, 19) zegt de Heer Burger dat dit ‘per’ noodeloos véél wordt gebruikt. Per toeval, vergissing, trein, brief, pond; in plaats van: bij toeval, vergissing, met den trein, in een brief, bij het pond of (30 ct.) het pond.

Voor: ‘ik heb u het gevraagde bedrag per postwissel toegezonden’ zou men kunnen zeggen: ‘ik heb u een postwissel van.... gezonden’. Bij ‘per adres’ zou men ‘per’ eenvoudig kunnen weglaten en i.p.v. ‘per 1 April’ zeggen ‘met (of op) 1 April.

Deelen

- Ons medelid, Jhr. Mr. R. van Lennep schrijft: ‘“Op blz. 26 van “Onze Taal” van Juli 1935 lees ik: “Eenige leden van onzen Raad kunnen wel het bezwaar van ons lid deelen,...”. Naar mijn meening had hier moeten staan “kunnen wel in het bezwaar van ons lid deelen”.

Wanneer men iets deelt, wordt 't kleiner; maar dit zal van het bezwaar van Uw lid wel niet kunnen worden gezegd. M.i. behoort men ook te zeggen: ik deel in Uw leed, in Uw verlies (figuurlijk!).”’

Gaat ons lid hier niet iets te ver? Stellig is het logisch te zeggen dat de deelen kleiner zijn dan het geheel, maar ‘de taal is nu eenmaal - gelukkig! - niet logisch’, zooals een lid van onzen Raad eens opmerkte. Van Dale zegt met betrekking tot deelen: (fig.) deelnemen ‘ik deel (in) Uw droefheid’, maar ‘een gevoelen deelen’, ‘eene meening deelen’. En het Wdb. (III, 2337): deel hebben aan, met iemand gemeen hebben, instemmen met. ‘Wie zou dien wensch niet deelen’, ‘Ik deel uw misdaad en uw straf’.

(Een ‘gedeelde’ misdaad is stellig geen ‘halve’ misdaad; diefstal in vereeniging wordt zwaar gestraft!)

Gallicismen

- Een lid vraagt ons eens onze aandacht te wijden aan ‘woorden van Fransche origine’, van welke hij er een reeks noemt (absoluut, alternatief, arbitrage, autoriseeren, enz. enz.) Mogen wij ons lid wijzen op het werkje ‘Taalzuivering’, uitgave No. 17 van het Algemeen Nederlandsch Verbond (Laan 34, 's-Gravenhage)? Daarin zal ons lid een kleine 2000 ‘gallicismen’ vinden, waarbij ook de woorden die hij als voorbeeld geeft. (Het woord ‘origine’, dat ons lid bezigt - althans: originaliteit en origineel - ontbreekt niet!). Als wij vermelden dat men er woorden als: abonné, abattoir, accent, administratie, advertentie, architect en dgl. niet vergeefs in zal zoeken, gelooven wij wel dat ons lid het met ons eens zal zijn als wij zeggen, dat onze hulp hier niet noodig is.

Ons lid noemt ook de anglicismen en dáárin willen wij hem gaarne ter wille zijn. Wij hebben reeds herhaaldelijk in onze kolommen woorden van Engelsche afkomst behandeld (O.T. 1933, 7, 10, 14, 23); men geve ze ons slechts op - met goede woorden (geen omschrijvingen!) ter vervanging - en dan zullen ze stellig hun beurt krijgen!

Volgde

- De correspondent te Genève van een groot dagblad bericht over het referendum dat op 7 September in Zwitserland heeft plaats gehad. Nadat hij ons eerst heeft verteld met welke verhouding van stemmen het initiatief-voorstel in het kanton Zürich is verworpen, gaat hij voort: ‘In het aan Duitschland grenzende kanton Schaffhausen,...., volgde de verwerping met 9500 tegen 2600 stemmen.

Wie nu weet dat in heel Zwitserland de volksstemming op één dag heeft plaats gehad, zal begrijpen dat de verwerping in het kanton Schaffhausen niet op die van Zürich volgde.

Zou het Duitsche woord erfolgte (geschiedde, vond plaats) onzen correspondent parten gespeeld hebben?

Aangebracht

- Is ‘vulkoek’ Zandvoortsch, ‘aangebracht’ is Delftsch. ‘'t Zou wel aangebracht wezen, als we zoo iets hadden’. Hetgeen ‘vertaald’ wil zeggen: het zou wel goed, wel passend, voegzaam, zijn...

Een enclave? Of zou hier de taalgrens zóó ver westelijk loopen?

Opsnit

- Een lid zendt ons het programma van de ‘Nederland’ met betrekking tot de Jeugdreizen per kampeerschip ‘Tarakan'’ en hij maakt ons opmerkzaam op eenige ‘fraaie’ woorden die daarin voorkomen. ‘Noorsche kronen’, lezen wij, ‘zijn middels de groepleiders aan boord te bekomen’. Inderdaad niet fraai; waarom niet ‘zijn te verkrijgen bij of door de groepsleiders’?

Maar het wordt nog mooier. Voor de ‘lunch’ krijgen de jongens o.m. ‘brood, boter, kaas en

[p. 36]

opsnit’. Wij kenden dit gerecht niet, maar ‘middels’ het Duitsche woordenboek zijn wij er achter gekomen wat de jongens nu eigenlijk bij hun brood krijgen. ‘Aufschnitt’ = eerste snede (van een brood, een stuk vleesch e.d.); het aansnijden; gesneden vleesch’. Natuurlijk is het dàt; ‘kalter Aufschnitt’, een schotel koud vleesch. 't Is maar een weet!

‘“Nederlandsch van de “Nederland”’, zegt ons lid ironisch. Laat ons hopen dat het niet zoo erg bedoeld is; het Nederlandsch van de ‘Nederland’ mag over het algemeen gezien worden. ‘Wij struikelen allen in velen!’

Aan... voorbij

- ‘Een marschkolonne, die zoo groot pleegt te zijn, dat het vijf tot zeven uur duurt voordat ze aan een bepaald punt is voorbijgetrokken.’ Aan kan hier gevoeglijk weggelaten worden.

Vuur

- ‘Vuur op den linker Maasoever’ schrijft een van onze dagbladen boven een artikel, waarin ons verteld wordt van een grooten brand. Als de schrijver van het artikel consequent was geweest, had hij de ‘vuurweer’ laten komen om het ‘vuur’ te blusschen. Maar dàt moest de brandweer doen!

Majestatisch

- Een correspondent van een van onze groote bladen vertelt ons van een adelaar, die majestatisch aan kwam drijven. Het zal, dunkt ons, een duitsche adelaar zijn geweest.... Of een verduitschte correspondent.