Onze Taal. Jaargang 4

[Nummer 2]

Zusje en broertje.

Dezer dagen hebben wij een bijeenkomst bijgewoond van de Maatschappij voor Woordkunst en we zijn tot de slotsom gekomen dat deze Maatschappij en ons Genootschap eigenlijk ‘zusje en broertje’ zijn. Want hetgeen wij beoogen op 't stuk van het schrijven der taal, tracht genoemde Mij. te bereiken in zake het spreken: zuiver Nederlandsch.

Er wordt inderdaad bar slecht gesproken in ons land en we zouden waarlijk niet durven zeggen, wat we gebrekkiger doen: spreken of schrijven. Wanneer men, natuurlijk, de dialecten buiten beschouwing laat (dat zijn historische complexen), dan moet het ons treffen, hoeveel slordiger de gemiddelde Nederlander zijn taal spreekt dan b.v. de gemiddelde Franschman of Engelschman. En wij zijn óók nog slordiger dan de gemiddelde Duitscher al kan die óók wel eens zonderling met zijn taalklanken omgaan, voornamelijk echter met zijn medeklinkers - een echte Berlijner zegt: ‘Eene jut jebratene Jans ist 'ne richtije Jabe Jottes’ - terwijl wij vooral de klinkers verslonzen. Over 't algemeen moet men trouwens, om een taal goed te hooren spreken, niet in de hoofdsteden zijn; het ‘Cockney-’ Engelsch van de geboren City-Londenaars is bekend evenals de illustratie daarvan door het volgende gesprekje tusschen iemand die wel en iemand die niet een ‘Cockney’ was:

Cockney: ‘It is very 'ot in the hair’.

Niet-Cockney: ‘Well, just wipe your hair with some cold water!’

Cockney: ‘No, I don't mean my 'air, I mean the hair of the hatmosphere!’

Zoo spreken ook Parijzenaars, door de zenuwachtige radheid waarmee ze zich uiten, allerminst mooi Fransch en we herinneren ons, jaren geleden in een Parijschen brief in een der dagbladen eens een staaltje van een zomergesprek op een der Parijsche boulevards te hebben gelezen dat, phonetisch weergegeven, de volgende puzzle leverde:

‘Okifécho!’

- ‘Cépacroiabastépoxi!’

‘Tapalgosiésec?’

- ‘Siméjépalsou’.

‘Moijeané; jtofunboc.’

- ‘Cépadrfu’.

‘Alonzi’.

En dit was aan een Parijsch blad ontleend, zoodat het een Parijschen journalist zelf had getroffen dat zijn stadgenooten zulk bargoensch praatten.

Maar als men in Frankrijk buiten Parijs en in Engeland buiten Londen komt, dan hoort men toch over 't algemeen veel zuiverder Fransch en Engelsch spreken dan wij het Nederlandsch doen. Niet alleen door beschaafde maar ook door eenvoudige lieden.

Hoor de ‘garçons’ en de ‘waiters’ in de koffiehuizen, de kamermeisjes in de hotels (ook in kleine provinciehotels), de kleine winkeliers, de wegwerkers, de zeelieden.... ze spreken, gemiddeld, hun taal véél beter dan dezelfde soort menschen het bij ons doen. Wat krijgt men b.v. in onze Tweede Kamer soms te hooren! We hebben daar eens een paar afgevaardigden met elkaar over loonen hooren harrewarren waarbij de eene verzekerde:

‘Se sène haucher’. -

waarop de andere uitriep:

‘Se binne laacher!’

Dat waren nu twee arbeidersafgevaardigden maar er was in dien tijd ook een hoogleeraar in de Kamer die ontstellend plat Nederlandsch sprak. Om zijn geweldige kennis van het burger-

[p. 6]

lijk recht heette hij onder zijn studenten ‘Professor B.W.’ maar om zijn uitspraak van het Nederlandsch noemden ze hem dan ‘Professor Bai Wai’. En het verhaal ging, dat zijn dochter hem eens vroeg: ‘Vader, waarom noemen ze U toch Professor Bai Wai?’.... waarop hij zou hebben geantwoord: ‘Och kiend, ze zeggen dat ik tegen het Bai Wai zeg: “Bai Wai”, maar ik zeg daudgewaun: Bai Wai’. Hij hoorde zijn fout zelf in 't geheel niet!

En van een anderen afgevaardigde, een officier, hebben we eens het volgende opgeteekend:

‘Doet de Misse dit niet, dan sitte me' quaes' blijf' deelte as mette bokkabee. Na mij vookom is zulk een wijzing spoedig af te doen. De eenige oplossing, die aan de quaes' blijv' deelte geven kan worden, is mezizzies de opkomst der m'lies' in twee tij'pè'. Daaraan is echter onafschei' vebo', dat er gymnastiek- en oefsloka' wo' opgeri' en maatré' wodtrof' dat het mlieska' voo' ièd oef' van eene 'viesie na d'andre oga. Laatemis' aan beide den'beel' eens ernstig aanda' schenk'.’

Ter verduidelijking moge misschien het volgende woordenlijstje dienen: Misse = Minister; bokkabee = blok aan 't been; blijv' deelte = blijvend gedeelte; mezizzies = mijns inziens; m'lies = militie; tij'pè = tijdperken; vebó = verbonden; oefsloka = oefeningslokalen; wodtrof = worden getroffen; mlieska' = militiekader; viesie = divisie; oga = overgaat; laatemis = laat de Minister. En men moet heusch niet denken dat er in de phonetiek iets overdreven is; deze afgevaardigde sprak waarlijk zóó en we hebben hem b.v. herhaaldelijk hooren gewagen van ‘de Kop van Ka’.... maar dan bedoelde hij: de Korporaals van het Kader!

Wij moeten hier bijvoegen dat deze afgevaardigde, in den loop der jaren, zéér veel beter is gaan spreken. Overigens zal men opmerken dat de voornaamste eigenaardigheid van zijn taalzonden - het samentrekken van woorden, het weglaten van woorddeelen - ook gevonden wordt in het Afrikaansche Nederlandsch. Dat is dus blijkelijk uit onnauwkeurige en te radde uitspraak van de moedertaal ontstaan.

Maar onze voornaamste spreekfouten zitten in de uitspraak der klinkers die van hun zuiveren, strakken en vlakken klank ontaarden - want het is een eigenaardigheid in de taal van ons nuchtere volk, wonend in een vlak land met strakke einders dat zijn klinkers zoo vlak en nuchter klinken in vergelijking met die van omringende volken - door het verslonzen en verslungelen van het gebruik onzer spraakorganen. Vooral van de lippen. Men moest eens gezien hebben, hoe goed al die sprekers en voordragers van ‘Woordkunst’ hun lippen gebruiken, hoe de mond telkens flink in andere vormen werd getrokken voor een klare, zuivere uitspraak! Zonder dat men eenige pedanterie in de klanken hoorde.

‘Woordkunst’ strijdt, in 't spreken, tegen hetzelfde als ‘Onze Taal’ in 't schrijven: tegen slordigheid, achteloosheid, geestelijke lamlendigheid. En daarom ook vóór hetzelfde: zuiver Nederlandsch.

Elk doet dat op zijn terrein, maar in gelijken geest.

Zoodat wij elkaar wel ‘Zusje en Broertje’ mogen noemen.