Staande uitdrukkingen, die van verre komen.
In No. 8 van ONZE TAALTUIN - het maandblad, dat wij reeds eenige keeren onder de aandacht van onze leden hebben gebracht - vinden wij een artikel onder bovenstaand hoofd, van de hand van Prof. Dr. Jac. van Ginneken, dat stellig onze leden zal interesseeren.
Voor die onzer leden, die ‘Onze Taaltuin’ niet lezen, laten wij een gedeelte er uit hier volgen. Nadat de schr. ons deze gangbare uitdrukkingen heeft doen zien als ‘reizigers en kolonisten, die zich soms neerzetten en blijven wonen heel ver van het land hunner geboorte’, geeft hij o.m. de volgende voorbeelden.
‘Alle zeilen bijzetten’ lijkt ons zoo echt Hollandsch, maar Aristophanes heeft al panta kalôn exienai, Cicero: plenissimis velis navigares, het Fransch toutes voiles dehors, het Engelsch: to make all sail, het Duitsch: alle Segel aufspannen, mit vollen Segeln fahren, het Zweedsch: styra för fulla segel, het Finsch: laski täysin purjein.
‘In het zand bijten’ lijkt ook weer typisch Nederlandsch, maar Homerus heeft het al, en het Latijn kent mordere arenam, het Fransch mordre la poussière, het Duitsch: ins Gras beissen, het Engelsch to bite the dust, en het Zweedsch bita i gräset.
De ‘krokodillentranen’ komen uit het late Grieksch (400 na Chr.) maar nu zijn ze in Europa algemeen. Fra. larmes de crocodile, Duitsch: Krokodilstränen, Zweedsch: krokodiltårar, Finsch: krokotiilinkyyneleet.
‘Iets op het tapijt brengen’ komt uit het Fransch: mettre une affaire sur le tapis, daar le tapis juist in Frankrijk het officieele groen lakensche tafelkleed beteekent en dus gelijk staat met ter tafel brengen. Het Duitsch en Engelsch namen het over als aufs Tapet bringen, en to bring on the carpet. En het Zweedsch met het Finsch sluiten weer de rij met bringa på tapeten, en saattaa tapetille.
De weversuitdrukking: ‘alles over één kam scheren’ komt in het Spaansch, Italiaansch en Fransch voor, waarvan de Engelschen, Duitschers en Hollanders ze overnamen, tot ze ten slotte in het Zweedsch als: skära alla över en kam terechtkwam, maar als voor Finland onbegrijpelijk niet in het Finsch werd overgenomen.
De ‘roode draad’ die door een boek loopt, is een beeld van Goethe naar aanleiding van de kabels der Engelsche marine (sinds 1776). Het Nederlandsch en het Zweedsch kennen en röd trad, en zelfs het Finsch gebruikt punainen lanka.
‘Van iemand houden’ = iemand liefhebben, komt waarschijnlijk uit het Nieuw-Nederlandsch der 16de eeuw, en is reeds vroeg in het Deensch (Folcket holt meget aff dem 1550), het Zweedsch (jag haller av honom) en in het Finsch (pidän hänestä 1548) overgenomen.
De oorspronkelijke Middeleeuwsche beteekenis is: tenir (un fief) de quelqu'un, iets van iemand in leen hebben. Het Duitsche halten von einem heeft een vroegere phase bewaard, die wij ook in het Mnl. aantreffen: om iemand geven, met iemand op hebben; waaruit de beteekenis liefhebben is voortgekomen. Zie Verdam Mnl. Wdb. 3 k. 633-34. Natuurlijk heb ik - zegt Prof. v.G. - deze gelegenheid wel te baat genomen om telkens Stoett's Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en Gezegden 3, 2 deelen, Zutphen 1915 op te slaan en bevonden, dat onze Nederlandsche onderzoeker, al had hij dan niet hetzelfde grootsche vergezicht en de nieuwe folkloristische methodes der Finsche school tot zijn beschikking, toch Tallgrens feiten in allerlei onderdeelen weet aan te vullen, en nog een bijna onuitputtelijken voorraad gegevens bevat, die er slechts op wachten, om stelselmatig naar deze nieuwe zienswijze te worden omgewerkt en toegelicht.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd