|
| |
[Nummer 1]
Samenvatting
van de verschenen lijsten van Germanismen.
| aangestelden |
personeel, bedienden, beambten |
| aanhangwagen |
bijwagen |
| aanleveren |
bezorgen |
| aanstrengen |
inspannen |
| aanwenden (van maatregelen, pogingen, aangewende kunst) |
van maatregelen: toepassen; van pogingen: in het werk stellen; toegepaste kunst |
| aanzichtkaart (of ‘ansicht’) |
prentbriefkaart of prentkaart |
| afbouw (van loonen b.v.) |
verlaging |
| afflauwen (en afzwakken, afmageren, enz.) |
verflauwen (verzwakken, vermageren, enz.) |
| afslachten |
slachten (soms ombrengen, uitmoorden) |
| alleenrecht (-verkoop) |
uitsluitend recht (verkoop), monopolie |
| als (in de beteekenis van: toen) |
toen (toen hij dien morgen ontwaakte) |
| ambt (voor een kantoor) |
kantoor (v.d. waterschout b.v.) |
| arbeidersvijandig |
den arbeiders vijandig |
| arbeidsonlust (wordt blijkbaar in twee beteekenissen misbruikt) |
één lid geeft op: tegenzin in-, afkeer van werk; een ander: moeilijkheden met (onwillig) personeel (dit alleen bij meerv. denkbaar) |
| baargeldlooze betaling |
betaling per giro, door overschrijving, door bewijs |
| band (in den zin van boekdeel) |
deel |
| bedlaken |
beddelaken |
| beduidend |
aanmerkelijk (e.d.) |
| beëindigen |
eindigen, voltooien, sluiten |
| begaving |
begaafdheid, gave, talent |
| begeesterd |
bezield, verrukt, opgetogen, geestdriftig |
| begeleidverschijnselen (med.) |
begeleidende verschijnselen (bijkomende versch.) |
| bemerking |
op- of aanmerking |
| benutten |
gebruiken, bezigen |
| bestens (b.v. bestens verkoopen) |
zoo voordeelig mogelijk |
| betere (b.v. meubileering voor betere huizen) |
huizen van (of voor) meer gegoeden, huizen van stand |
| betreffende (b.v. de betreffende paragraaf) |
desbetreffende, bedoelde, vermelde |
| billijk (in de beteekenis van goedkoop) |
goedkoop, laag, niet duur |
| bontgevoerd |
met bont gevoerd |
| |
| |
| (het) bouwen (van wegen, kanalen, werktuigen en toestellen) |
(het) aanleggen, graven, ineenzetten, vervaardigen |
| buiten dienst (van milit.) |
gepensioneerd of op non-actief |
| daadzaak |
feit |
| daarstellen |
vormen, inrichten, enz. |
| dame (i.h. schaakspel) |
Koningin |
| dierarts |
dierenarts (beter nog het gebruikelijke: veearts) |
| diermeel |
dierenmeel |
| doornemen (een boek) |
doorstudeeren, doorloopen, doorwerken (van een muziekstuk:) doorspelen |
| doorvoeren (b.v. een andere werkverdeeling) |
invoeren, doorzetten, volvoeren, ten uitvoer brengen, enz., al naar de beteekenis waarin het wordt gebruikt; ook: (volledig) invoeren; ook: tot stand brengen |
| duiden op (dit duidt op een verkeerden aanleg) |
beteekenen, wijzen op, doen vermoeden (hieruit blijkt een verkeerde aanleg, dit wijst op een verkeerden aanleg) |
| durend |
blijvend of langdurig; ook: langdurend, onafgebroken, voortdurend, (ge)staag |
| (op) eenmaal |
op eens; plotseling, eensklaps |
| (op) eerewoord |
op mijn (zijn) woord van eer. (Z. Nederl.): op mijn eerewoord |
| eigendommelijk |
eigenaardig |
| epileptiker (med.) |
epilepticus |
| frontaalkwab (med.) |
frontale kwab |
het gaat om
het handelt zich om |
er is kwestie (sprake) van, het is te doen om, het gaat over, het staat op het spel; soms: het betreft |
| geeigend |
geschikt |
| gewetensvol |
nauwgezet, nauwkeurig, met zorg, stipt, trouw (getrouw) |
| gloeiwijn |
warme wijn (warmewijn) |
| Goudakaas (enz.) |
Goudsche kaas |
| grondstuk |
perceel, terrein, stuk grond, stuk land |
| Haag |
Den Haag |
| had ik toch... (had ik toch duidelijke bevelen gegeven) |
ik had toch... (en ik had toch...) |
| halfzijdig (b.v. halfzijdige verlamming) |
eenzijdig |
| handgebreid (-geweven enz.) |
met de hand gebreid |
| hang |
neiging, soms: verlangen, zucht, trek |
| hoogbouw (en laagbouw) |
hooge (lage) bebouwing |
| hoogwaardig (van producten; als vert. van het Hd. hochwertig) |
van hooge waarde (qualiteitsproducten) ook: voortreffelijk, uitmuntend, zeer goed |
| hysteriker. (med.) |
hystericus |
| ingevoerd (van een handelsreiziger) |
beklant (een goed beklante handelsreiziger). Ook: ingewerkt, ingeleid. |
| ingreep |
het ingrijpen; ook: operatie |
| inlage |
inleg, storting |
| inschrift |
opschrift, inscriptie |
| insluiten (een gevangene) |
opsluiten |
| interesse |
belang; ook belangstelling |
| interessent |
belanghebbende; ook: belangstellende |
| Jezuskindje (b.v. een schilderij met een J. er op) |
het kind Jezus |
| kaartschrijven |
briefkaart |
| kaasmelk |
te verkazen melk, melk voor kaas |
| keelkop |
strottenhoofd |
| kleefstof |
plakmiddel, plaksel; of wel speciaal: stijfsel, lijm, gom, dextrine, enz. |
| kogellager |
kogelblok |
| |
| |
| kondgeving |
uiting, kennisgeving |
| koptelefoon |
hoofdtelefoon, hoofdspang, hoofd-, oorbeugel |
| lageren (en: op lager hebben) |
opslaan, bewaren, in voorraad hebben |
| (hij) leve hoog |
lang zal hij leven of: leve...! |
| looper (i.h. schaakspel) |
raadsheer |
| luid worden (van gedachten) (med.) |
hoorbaar worden, verneembaar worden, ‘gedachten hooren’ (sprekende gedachten?) |
| lumbaalpunctie (med.) |
lumbale punctie, lendenpunctie |
| lustmoord |
moord uit wellust |
| meemaken (in andere beteekenis dan: met anderen iets maken) |
beleven, bijwonen, meedoen aan, doorstaan, lijden, enz. |
| meerdere |
ettelijke, eenige, verscheidene, meer dan een, enz. |
| meerdere malen |
meermalen |
| middels |
door middel van |
| naneming (van geldzendingen) |
rembours |
| nederig (b.v. nederige prijzen) |
laag |
| nederlage |
depot, pakhuis, opslagplaats; ook: het opslaan |
| nieuwprijs |
nieuwe prijs |
| noodstand |
noodtoestand; of beter misschien: geval van nood, of vaak alleen: nood |
| òmleggen (-vormen, -doopen, -kleeden, enz.) |
verleggen (-vormen, -doopen, -kleeden, enz.) |
| om middernacht |
omstreeks of om en bij middernacht |
| onbestemd |
onbepaald, vaag, onzeker |
| onderbreken |
afbreken (om later weder aangeknoopt te worden); verbreken |
| onderbrengen |
huisvesten, logeeren, onder dak brengen |
| ononderbroken |
onafgebroken, zonder ophouden, zonder tusschenpoozen, gestadig |
| ontoerekeningsvatbaar |
ontoerekenbaar |
| opbaren |
op een (de) (draag)baar leggen |
| opbewaren |
bewaren |
| opvatten |
oppakken, inrekenen, in hechtenis nemen, pakken, grijpen, vangen |
| overwijzen |
overmaken |
| rauwkost |
rauwe kost, rauwe spijs, rauw voedsel, ongekookte spijs |
| rededrang (med.) |
spreek- of praatdrang; -zucht; -drift |
| regelmatig |
(als bijwoord:) geregeld; (wie zijn tanden geregeld laat onderzoeken) |
| restloos |
zonder overschot, geheel en al, zuiver |
| rondschrijven |
circulaire |
| roofmoord |
moord gevolgd door diefstal; met het oogmerk om te stelen |
| schriftstuk |
geschrift, schriftuur, geschreven stuk, brief of document; soms ook: bewijs |
| schrof (schroffe afwijzing) |
bot |
| schuldigheid |
plicht |
| schijnwerpers |
zoeklichten, sterke lampen, bermlampen (bij auto's), straallichten |
| speelwaren |
speelgoed |
| sperring (med.) |
stremming, afsluiting, versperring |
| spoedigst |
zoo spoedig mogelijk |
| springstoffen |
ontplofbare stoffen, ontploffingsmiddelen; zoo men wil: splijtstoffen |
| stapelloop |
het van stapel loopen, het te water laten |
| stekker |
contactstop, stop, insteker |
| |
| |
| stilleggen |
stil zetten, doen ophouden, staken |
| strevingen |
pogingen, neigingen; vaak ook het enkelvoud: streven. Een bijgevoegde bepaling kan ook hier verscheidenheid aangeven |
| techniker (chemiker, enz.) |
technicus (chemicus, enz.) |
| toeslag |
bijslag |
| toewas |
aanwas, toeneming, groei; ook: was |
| uitgeprobeerd |
beproefd |
| uitgesproken |
(als bijv. nw. gebruikt: een uitgesproken voorkeur): duidelijk, bepaald, nadrukkelijk; ook: uitdrukkelijk, beslist |
| uitgevoerd met (van de binnenzijde van een mantel) |
gevoerd met |
| uitnutten |
(in gunstigen zin:) gebruik maken van, ten volle gebruik maken van, profiteeren van; (in ongunstigen zin:) opgebruiken, exploiteeren, uitzuigen, uitknijpen; soms: uitputten |
| uitval (van functies, van cellen) (med.) |
het wegvallen, het verlies (het verdwijnen?) |
| valsch (in den zin van onjuist) |
verkeerd of onjuist. |
| (het) valt me niet in (in den zin van:) |
ik denk er niet aan, ik ben het in 't geheel niet van plan, ik weiger het volstrekt, het komt niet bij me op |
vanzelf sprekend
het is vanzelf sprekend |
natuurlijk
het spreekt vanzelf, het is duidelijk |
| veilig stellen |
beveiligen, in veiligheid brengen, beschermen, verdedigen, bewaren, handhaven |
| verhoudingen (in moeilijke verhoudingen verkeeren) |
omstandigheden |
| verloonde bedragen |
aan loon uitbetaalde bedragen |
| versluiting (douaneterm) |
in entrepôt, in opslag, onder plombe |
| (zich) verstaan (in de uitdrukking: dat verstaat zich) |
is begrijpelijk, duidelijk, verklaarbaar, spreekt vanzelf |
| verstandsrecht |
huwelijk uit berekening |
| vertrouwensman |
vertrouwde, soms: vertrouweling |
| verwerken (van recht, rechtsverwerking, in den zin van te niet gaan van recht door eigen schuld van den gerechtigde) |
verbeuren, verspelen |
| vischstand (vogelstand, enz.) |
vischstapel, enz. |
| volburger |
groot burger, grootburger (i.d. bet. van: iemand met ‘alle’ burgerrechten; niet: qualiteiten!) |
| voltreffers |
rake schoten, de ‘roos’ |
| voorradig |
in voorraad, voorhanden |
| voorwoord |
voorrede |
| vorig jaar |
verleden jaar, in 't vorige jaar, ten vorigen jare |
| vragelijk |
nog de vraag, twijfelachtig, betwistbaar |
| vrij geven (een schip, een partij goederen) |
vrij (soms: weder vrij) laten |
| wikkelkind |
bakerkind |
| wonde plek |
zeere, kwade, zwakke, pijnlijke plek |
| zekering (b.v. loodzekering) |
loodje, smeltplek |
| zelfkosten (b.v. het wordt tegen zelfkosten geleverd) |
kostende prijs, event. ‘zonder winst’ |
| zelfliefde |
eigenliefde |
| zielvol |
bezield |
| zuurgraad |
zuurtegraad, graad van zuurte, zuurgehalte |
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd