Onze Taal. Jaargang 2

Uit het archief ‘Germanismen’.

G.G. - Waarom - zoo vraagt menigmaal een lid - is het woord dat ik reeds zoo lang geleden heb opgegeven, nog niet gepubliceerd; het is toch een grof germanisme en waard gesignaleerd te worden. Ons antwoord daarop moet dan dikwijls luiden: wij hebben een menigte woorden en wij hebben maar één Raad van Deskundigen en dien mogen wij niet al te dikwijls lastig vallen. Uw woord wacht nog zijn beurt.

Maar ook komt het voor, dat wij dat ‘grove’ germanisme niet mògen opnemen, omdat onze Raad van Deskundigen het niet als een (overbodig, hinderlijk of stuitend) germanisme gebrandmerkt wil zien. - Wat gij - Onze Taal - wilt bestrijden, zegt een der leden, zijn niet de woorden en woordvormingen aan het Hoogduitsch ontleend - ‘germanismen’ dus in den eigenlijken zin - maar die vormingen, die bepaaldelijk in strijd zijn met het Nederlandsch taaleigen. ‘Hinderlijke’ germanismen dus, en ook ‘overbodige’. - Ik wil met mijn adviezen aan uw Genootschap practisch blijven, - zegt een ander lid.

Woorden, die door onzen Raad niet als germanismen worden aangemerkt, krijgen in ons archief de aanduiding: G.G. Ziehier eenige GG's.

SCHRIJVEN. Een woord dat reeds in onze oprichtingsvergadering als voorbeeld van een hinderlijk insluipsel werd naar voren gebracht en dat nog voortdurend door onze leden wordt gesignaleerd. En toch voor ons heel bepaald: GG! Daar het woord - zegt een lid van den Raad - op een onafgebroken gebruik van drie en een halve eeuw kan bogen, gaat het niet aan het nu nog voor een germanisme uit te maken. - Deze infinitief kan in het Nederlandsch iederen dag opnieuw worden gesubstantiveerd, zegt een ander lid. Met deze laatste uitspraak is een derde lid het wel niet geheel eens, maar ook hij wil het woord zeker niet als een germanisme beschouwd hebben. Het is een stadhuiswoord, zegt dit lid, en wordt ook als zoodanig gevoeld. Dus.... GG!

[p. 11]

(Gelukkig, - verzuchtte een lid, dat veertig jaar lang dagelijks tientallen van malen in zijn werk het woord ‘schrijven’ gebezigd had en heldhaftige pogingen had aangewend het nu te vermijden: gelukkig dat het weer mag!)

Uiteraard namen wij het woord niet in onze lijst op; onze strijd geldt niet: stadhuiswoorden; ons eenig criterium is: al of niet een germanisme. (Een onzer leden, die het woord ‘ononderbroken’ brandmerkte - de Raad van Deskundigen is het daarin trouwens met hem eens gebleken - wees daarbij op de ‘onwelluidendheid’ van dit woord, hetgeen een lid van onzen Raad deed opmerken: de ‘onwelluidendheid’ is geen bruikbaar criterium bij deze vraag. Over smaken valt niet te twisten. En het Nederlandsch heeft niet het monopolie van een altijd welluidende taal te zijn.)

ZONDER MEER is ook een uitdrukking, die door velen als een rasecht germanisme wordt beschouwd, maar die door onzen Raad niet als zoodanig werd aanvaard. Een onzer leden had de opmerking gemaakt, dat de uitdrukking ‘zonder meer’ dikwijls geheel overbodig was. Dit - merkte een lid van onzen Raad op - is ook al weer een ongepast criterium. Daar gaat de vraag ‘Is dit een germanisme?’ niet om. En de uitbanning van alles wat in onze uiting ‘overbodig’ is, leidt tot doodelijke verarming van onze uitingsvormen. Ik zie niet in, waar wij belanden, wanneer uitdrukkingen als deze en dan op grond van ‘overbodigheid’ moeten worden behandeld. Ik voeg hieraan toe, dat Charivarius een rubriek van ‘tautologieën’ heeft aangelegd, waarin o.a. ook wordt geageerd tegen zinnen en woordverbindingen die méér bevatten dan het strikt-logische minimum. Dit is doodelijk voor de levende schakeering van onze taal vormen, omdat het verschijnsel der herhaling, der hervatting, der variatie, daarbij als ‘fout’ of ‘minder fraai’ zou worden vermeden of verboden.

‘Zonder meer’, ‘zoo zonder meer’, is een der tallooze vormen voor de modaliteit der aarzelende mededeeling.

Een reeks woorden op -isch werden door onze leden als germanismen opgegeven, zooals: bouwtechnisch, factisch, komisch, nieuwmodisch, nieuwtestamentisch, periodisch, toeristisch.

Een van deze woorden, n.l.:

KOMISCH werd aan het oordeel van den Raad onderworpen; als vervangend woord werd daarbij gevoegd: komiek. Het werd echter eenstemmig afgewezen. - Al is komisch natuurlijk uit het Duitsch overgenomen, het is in sommige gevallen onmisbaar en kan niet overal door komiek worden vervangen. De schakeering der woorden verschilt, - zegt een lid. En een ander: de beide woorden hebben verschillende beteekenis gekregen, die evenwel niet altijd goed onderscheiden wordt. Dààr ligt de fout..... - GG. dus.

Onze lijst van GG's bevat nog een reeks woorden, als: afreizen, afzetten, apparaat, doorsnee, droogleggen, hoogconjunctuur, hoogspanning, huidig, leergang, momenteel, neerzitten, noodwendig, onberoerd, pijnlijk, sokkel, toenmalig, verwonden, voorval, waardevol, enz.; wij hopen daarover te gelegener tijd iets mede te deelen.