Onze Taaltuin. Jaargang 9

De grondslagen der phonologie.

Ter nadere opheldering van de moeilijkheid, die in de voorgaande scherpzinnige studie over het Sittardsch, uit het fijne phonologisch geweten van den Heer Dols opkwam; wil ik een paar andere mogelijkheden opperen.

De phonologie van Trubetzkoy wordt door hem zelf en zijn vriend Jacobson, en ook door den Heer Dols m.i. toch nog een beetje te veel opgevat als een wet van Perzen en Meden, waarin alles mathematisch exact van elkander te onderscheiden zou zijn. Zij vergeten daarbij, dat ook de phonologie ten slotte op inductie berust, en uit Trubetzkoy's cartotheek van een paar honderd phonologisch onderzochte talen is afgeleid. Nooit kan dus het onderzoek van één schijnbaar afwijkend dialect voldoende reden zijn om de phonologische quantiteitstheorie te gaan wijzigen. Dit kan alleen een aanleiding zijn om ook weer door inductie zoo een heele reeks talen bijeen te vinden, die allemaal op dezelfde wijze tegen de phonologische quantiteitstheorie indruischen, en dan dat getal zóó op te voeren, dat er ten slotte Trubetzkoy's inductie door wordt overstemd. De Heer Dols heeft dit zelf gevoeld, en hier blijkbaar reeds een begin van uitvoering aan gegeven, door ook het Noorsch van Borgström naast zijn eigen Sittardsch te stellen.

Maar omdat er ook volgens den Heer Dols andere Limburgsche dialecten zijn, zooals dat van Eupen en Membach, waarbij deze moeilijkheid niet optreedt, dunkt mij, dat wij eerst een poging moeten doen, om de phonologische dubbelzinnigheid der Sittardsche vocaalquantiteiten als Silbenschnittcorrelatie èn als gemineeringscorrelatie tevens: als een locaal compromis op te vatten. Er zijn toch nog mengtalen, en ook in Zuid-Limburg vinden wij Brabantsche invloeden. Denk b.v. maar aan de late gedeeltelijke diphthongeering in het Maastrichtsch. Welnu, de echte Limburgsche quantiteit zal dus de gemineeringscorrelatie zijn; en de Silben-

[p. 212]

schnittcorrelatie is er door Brabantsche inhuwelijking geïmporteerd. Daardoor komt het dan ook waarschijnlijk dat de Heer Dols geen phonetisch verschil hoort tusschen deze beide gevallen. Maar ik, als zuiver Brabander zonder Limburgsch bloed, hoor dat verschil heel goed. Zoo zou dus Trubetzkoy's quantiteitstheorie nog heel goed in stand kunnen gehouden worden, en alles uit taalvermenging kunnen verklaard worden. Ook bij het Noorsch acht ik een analoge verklaring heelemaal niet uitgesloten voorloopig.

Maar deze voorloopige meng-verklaring helpt ons vanzelf nog aan een dieper perspectief. Ik heb namelijk reeds vroeger in Onze Taaltuin VI blz. 292 de hypothese verdedigd, dat heel onze Nederlandsche Silbenschnitt-correlatie slechts een afbraakverschijnsel zou zijn van de uit geminatie geboren intonatie-correlatie zelf, m.a.w.: dat de gedekte en ongedekte klinkers respectievelijk uit valtoonen zweeftoon-intonaties zouden zijn ontstaan. En ik zou dit gerust op al de moderne Germaansche talen durven uitbreiden. Als dit zoo is, hebben wij zelfs dus geen Brabantschen meng-invloed meer noodig; maar is deze heele dubbelzinnigheid als een overgangsphase tusschen de twee phonologische quantiteits-typen van Trubetzkoy te verstaan.

Dit hangt nu weer samen met een paar andere punten, waaromtrent ik van den Heer Dols in meening verschil. En dat zijn ten eerste de korte vocalen van het Roermondsch, waarover ik de meening van den Heer Kats zou willen staande houden; maar ten tweede vooral de vokaalquantiteiten van de Nederlandsche woorden koe, moe, nu, u, zie en wie. De Heer Dols houdt deze klinkers voor lang. Hij vergist zich hierin ten eenenmale. Want het is herhaaldelijk experimenteel bewezen dat ze kort zijn. En in ieder geval hebben ze phonologisch gezien, geen quantiteits-correlatie. Ze zijn alleen ongedekt en hooren zoo in dezelfde groep als de aa, ee, oo en eu, maar wijken van deze door hun quantiteit af. Daardoor vervalt dus ook in het eerste deel van den Heer Dols, de stringentie van het betoog; en blijkt het Nederlandsch ook op andere punten duidelijk een overgangstype te zijn tusschen de gemineerings- en de Silbenschnitt-correlatie; en behoeft het ons heelemaal niet te verwonderen, dat wij zoowel in Limburgsche als niet-Limburgsche dialecten allerlei andere overgangsphasen aantreffen. Zie daarover mijn reeds aangehaald artikel.

Nijmegen, 31 December 1940.

JAC. VAN GINNEKEN.