Onze Taaltuin. Jaargang 3

Boekbespreking

Dr. Heinz Haerten. Vondel und der Deutsche Barock. (Disquisitiones Carolinae, herausg. von Th. Baader, Nijmegen t. VI) Nijmegen 1934.

Bonn voegt bij zijn verdiensten voor de oud- en middelnederlandsche taal- en letterkunde een nieuwe voor de Vondelstudie. De schrijver ons reeds bekend uit bijdragen in de Vondelkroniek (III 49, IV 147), bedoelt met zijn dissertatie een voorstudie op een toekomstig ‘Vondel und der deutsche Geist’. Het werk is van groot belang door het beeld dat er geschetst wordt van Vondel als barokdichter. De verhouding renaissance en barok ziet hij als de tegenstelling en tegelijk als de onscheidbare eenheid van vraag en antwoord, verlangen en vervulling. Hoe Vondel groeit van kind der renaissance tot schepper en toppunt der germaansche barok, wordt meesleepend en aannemelijk beschreven, aangetoond in zijn vers, woordkeus en beeldspraak, heldenvereering, keuze van stoffen, bouw van de drama's enz. De schrijver blijkt goed op de hoogte van onze letterkunde en van zijn onderwerp. Zijn kijk en typeering zijn vaak verrassend, zooals waar hij Hooft, den renaissanceman, te laat geboren acht en Vondel, den steeds meer barokke, zijn tijdgenooten tenslotte vereenzaamd vóór ziet. Bij 't vermelden der theologische twisten van de predikanten is het voor buitenstaanders echter misleidend van ‘zankenden Priester’ te spreken (58). ‘Helden Godes’ verdient den naam van epos niet (71). Dat Vondel bij al zijn ernst nooit humoristisch heeft kunnen zijn (72-73) is in tegenspraak met sommige satiren en gelegenheidsgedichten, ja met flitsen in de drama's, als in Joseph in Egypten. 't Aandeel der Jezuieten in Vondels bekeering, die hij met Molkenboer stelt in 't jaar 1639 wordt (50, 68) in 't belang der thesis wat te zeer benadrukt ten nadeele van Leonardus Marius. Rubens krijgt blz. 91 per ongeluk een domicilie aangewezen in de noordelijke Nederlanden. Wat het beeld van den barokdichter Vondel in zijn geheel betreft, het lijkt mij nog niet volledig. Vondels contra-reformatorische strijdbaarheid en geloofsijver is een zijde die niet voldoende belicht wordt. Daartoe had schr. kennis moeten nemen van A.v. Duinkerken's Dichters der Contra-reformatie, en zich bij zijn onderzoekingen niet

[p. 94]

moeten beperken tot hoofdzakelijk de drama's van Vondel. Lyriek en didactiek blijven te zeer buiten beschouwing, terwijl toch Altaargeheimenissen, Heerlijkheid der Kerke enz. voor hem belangrijk hadden kunnen zijn. Intusschen vullen A.v. Duinkerken en Haerten in hun Vondel-visie elkander gelukkig aan. Bij den eerste valt de nadruk wellicht meer op den geest, bij den ander op de techniek; bij gene meer op de lyriek, bij deze meer op de dramatiek. Na het eerste gedeelte van het boek, dat men zou kunnen betitelen: Vondel schepper en hoogtepunt van de germaansche barok, doet het tweede: zijn invloed op de duitsche barok, te zeer als aanhangsel aan. In de beknopte doch goede literatuur-opgave zou men in verband met de barok ook enkele nederlandsche boeken wenschen, zooals het reeds genoemde van A.v. Duinkerken, verder bijv. G. Brom, Barok en Romantiek, A. Stubbe, Naturalistisch of Mystiek? De Vondel-beschouwing van J. Huizinga (Holl. Kultur des siebzehnten Jahrhunderts, Jena 1933) kwam iets te laat om nog door schrijver zegevierend geciteerd te worden. Zal het ooit blijken, dat Vondel den duitschen geest heeft beïnvloed? In ieder geval, een boek als dit kan er krachtig toe bijdragen, dat hij ook in het buitenland de belangstelling en waardeering gaat vinden die hem toekomen. Zoo wordt hij wellicht nog medewerkzaam aan den opbouw van den echten duitschen geest, meer dan een Stefan George, met wien hij tot zekere hoogte verwant is.

B. VAN DEN EERENBEEMT