Onze Taaltuin. Jaargang 2

Boekbespreking

Dr. D. de Vries. Some suggestions concerning regular seasons in art, with special reference to english literature. Purmerend. J. Muusses 1933.

In dit boek is niet meer en niet minder aangedurfd dan het groote probleem van de periodiciteit der generaties en litteraire stijlen in de engelsche letterkunde. Hoe ontstaat de typische rythmiek daarin, van verschuiving en verandering, van op- en neergang, en hoe is deze in laatste instantie te verklaren? Dr. D. de Vries stelt een uiterst eenvoudige oplossing voor. Het leven van elken mensch, zoo luidt zijn redeneering, ondervindt en reflecteert reeds de invloed van de opeenvolgende seizoenen in de natuur buiten hem, zoo gaat het nu ook met het leven der natie, waarvan de litteratuur in den wijdsten zin van het woord de directe uitbloei is. Alleen duren de levensjaren der natie, de ‘national years’ wat langer dan die van den individueelen mensch, nl. 220 zonnejaren; elke maand ervan omvat ongeveer 18 zonnejaren. Voilà tout! Zoo zijn de vroege M.E. niet meer dan een periode van droom en mist in de engelsche litteratuurhistorie; ‘mental life had very narrow limits then...’; pas in de 14de eeuw begint het eerste bewust doorleefde nationale jaar, dat na een lente van lyriek in de Junimaand met Chaucer i neens zijn hoogtepunt bereikt. Na de wending rond het begin der 16de eeuw komen in het voorjaar bevruchtende winden waaien uit Italië, Spanje, Frankrijk; Shakespeare wordt de groote top (Juni-Juli), Milton zomert wat na (Sept.-Oct.), maar daarna volgt opnieuw een snelle val. Nieuw leven in hoogen stijl komt er niet voor ± 1820 met Shelley; de tusschenliggende en ook de volgende periodes zijn kaal en dor en vrijwel zonder vrucht. Maar thans in de 20ste eeuw is het ergste alweer geleden; we staan in een nieuw voorjaar dat zijn eerste werking al begint te toonen. Het is echter de vraag of Engeland daarvan nog wel volop zal kunnen profiteeren, want onderwijl is de cultuur in haar eeuwigen rondgang rond den aardbol van O. naar W. al weer danig opgeschoten. Amerika is het land met de eigenlijke toekomst...

[p. 319]

Nu is het begrip ontwikkeling één van die punten waarop de laatste tientallen van jaren zeker 4 of 5 takken van wetenschap elkaar ontmoet hebben, nergens staat zulk een rijkdom van verklaringsmogelijkheden open als hier; biologie, psychologie, ethnologie en sociologie hebben elk van hun kant getracht ze te benaderen en zoo scherp mogelijk te formuleeren. Maar het idée van Dr. de Vries is toch waarlijk al te simpel. Practisch wordt hier niets anders gedaan dan ineens de bekende beeldspraak die steekt achter uitdrukkingen als ‘cultuuropbloei, dorre stijl’ etc. tot volle realiteit te verklaren. Wat komt men daarmede verder? En het criterium waarvan voortdurend wordt uitgegaan, het ‘leven’ in de litteratuur wordt hier slechts ontdekt als de ‘feelings’ zich roeren, als de gevoelsstroom bijzonder warm en spontaan is. Zoo komen er natuurlijk van de 4 seizoenen van een ‘national year’ telkens slechts 2 terecht, de lente en de zomer, de herfst en de winter gelden alleen als de nabloei en de afwezigheid van den dan heerschenden rijkdom en worden de verzamelplaats van alles wat voor een poëtisch gemoed verwerpelijk is: afwezigheid van inspiratie, gekunstelde stijl, bombast etc. Ook de ‘court poetry’ is weer een typisch winterverschijnsel, want ‘in winter amusements are sought indoors’ (72); dan tiert ook het individualisme (55) en... het proza dat slechts een product is van ‘reason’ en ‘rationality’ (31, 55, 65). Met zulk een scherp en gemakkelijk snijdend zwaard in de hand is er vanzelf niets gevrijwaard voor twee- of vierdeeling; de laatste redeneeringen zijn blijkbaar onder invloed van het nu eenmaal opgezette systeem geboren. Maar Dr. de Vries miskent het jaar; elk van de seizoenen heeft zijn eigen ‘leven’ en zijn eigen ‘stijl’, en pas door deze alle samen te nemen en naast elkaar te ervaren doorleeft men het eigenlijke ‘jaar’. Men dient hier niet steeds met hetzelfde schema te meten. En zoo staat bij slot van rekening in dit boek het tafereel der engelsche letterkunde geschilderd met zulk een monotonie, met zulk een afwezigheid van alles wat overgang, variatie of tusschentoon heet, dat ook de niet-deskundige zeggen kan, dat het minstens zeer onwaarschijnlijk is.

J.W.

A.M. van Prooyen. Schetsen uit de geschiedenis der drogerijen. J. Bleek. Scheveningen 1933.

Het boekje van den Heer van Prooyen heeft niet veel pretentie en het brengt ook nergens eenig principieel nieuws, maar het is misschien toch nuttig er hier heel in 't kort even op te wijzen omdat men er zooveel dingen in bijeen vindt staan, die anders uit uitvoerige lexica etc. moeizaam bijeengezocht moeten worden. Na een kort historisch overzicht

[p. 320]

der kruiderijen, waarvan de toepassing natuurlijk al zeer oud is, wordt hier nl. voor enkele voorname soorten afzonderlijk nagegaan waar ze precies vandaan komen, waarvoor ze thans dienen in de pharmacie, wat de werking en de specifieke eigenschappen ervan zijn etc. Telkens vallen onder 't lezen allerlei typische parallellen in van de pharmaceutische feiten uit de litteratuur, de folklore of de ethnologie; zoo b.v. bij de bespreking van de beroemde alruin (mandragora), die in de germaansche tradities een rol speelt maar ook b.v. in 't hartje van Afrika en in den W. Sudan in analoge functies wordt aangetroffen. Ook op 't ontstaan van allerlei volksuitdrukkingen van het type in de boonen zijn en dgl. wordt hier soms opeens licht geworpen. En zoo zijn er nog andere punten meer. Maar in andere gevallen heeft het volksgeloof zich ook op een totaal onschuldige wortel of een zaad van de meest gewone soort geworpen om daar ineens allerlei zonderlinge krachten aan toe te schrijven. Een gemakkelijke stof van onderzoek vormt dit soort zaken niet waar ze voorkomen bij de studie van oudere teksten etc., maar van technisch-pharmaceutische kant vindt men nu althans eenige voorname dingen samengezet.

J.W.

Van Dr. Lansberg's uitvoerige bloemlezing uit de gedichten van de Genestet, Staring en Potgieter (in de serie Lyceum-Herdrukken van J.B. Wolters, n^o. I) is een vrijwel ongewijzigde vijfde druk verschenen. Voor de behandeling van de eerste helft der 19de eeuw is dit boek altijd een uitkomst; een vlot samenhangend overzicht van dit tijdvak kan men de leerlingen moeilijk geven, de feiten waarop dit zou moeten steunen kennen ze daarvoor veel te vaag. Meer nog dan elders is 't hier daarom zaak direct van de litteraire werken zelf uit te gaan. Dat kan nu met deze bundel uitstekend; zelfs is bijwijlen niet geschroomd een minder fraai of een lastig vers op te nemen, als dit maar karakteristiek was voor den dichter.

De nieuwe vierde druk van de onmisbare Platenatlas bij de Nederlandsche Literatuurgeschiedenis van Poelhekke en de Vooys is ingrijpend omgewerkt; minder geslaagde nos. zijn door betere vervangen, nieuwe werden toegevoegd. De slotrubriek over 't verband tusschen litteratuur en beeldende kunsten is opnieuw bewerkt door Prof. Brom, zoodat nu meer scholen en stijlen tot hun recht komen dan vroeger. Een serie platen over moderne boekkunst biedt gelegenheid om ook eens iets te vertellen over boekversiering, boekbanden, illustraties etc. In totaal zijn niet minder dan 70 nieuwe cliché's gemaakt.