Onze Taaltuin. Jaargang 1

[p. 384]

Vraag en antwoord

Vraag 8.

Onze organisatie, welke de vliegsport zoozeer propageert, staat voor het moeilijk geval, de uitdrukkingen en woorden, die meestal uit het Duitsch zijn overgenomen, in goed Nederlandsch te moeten omzetten. Dit is bij sommige gemakkelijk het geval, terwijl juist het voornaamste woord, zweefvliegen of zweven, voor ons een groote moeilijkheid oplevert. Zoudt U ons willen helpen, door aan te geven, wat of het beste Hollandsch is: Zweefvliegen of zweven, zweefvliegsport of zweefsport, zweefvliegclub of zweefclub, zweefvliegtechnicus of zweeftechnicus, zweefvlieginstructeur of zweefinstructeur, zweefvliegcommissie of zweefcommissie, zweefvliegterrein of zweefterrein, zweefvliegtuig of zweeftuig (??) zweefvliegvergunning of zweefvergunning, zweefvliegboekje of zweefboekje, zweefvlieger of zwever?

Zooals U wel zult weten, is in het Duitsch elke hier boven genoemde uitdrukking verbonden met het woord Flug; Segelflieger, Segelflug, enz.

Juist door dat onze sport in Nederland nog nieuw is, probeeren wij zoo spoedig mogelijk goede Nederlandsche woorden in te voeren, en vinden met de bovenstaande die taak niet gemakkelijk. Wilt U ons even helpen?

Kon. Ned. Ver. v. Luchtvaart
Commissie voor het Zweefvliegen.

Antwoord 8.

Ten eerste is het samengestelde werkwoord ‘zweefvliegen’ verkeerd gevormd. ‘Zeilvliegen’ zou kunnen, maar drukt de bedoelde werkelijkheid niet duidelijk genoeg uit. Maar ten tweede heeft het Nederl. stamwoord ‘vlieg-’ meestal een actiever beteekenis dan het Duitsche ‘Flug’, en daarom voelt bijna iedere Nederlander dat ‘zweefvliegen’ of ‘zeilvliegen’ eigenlijk geen vliegen is. Juist als wij een zwaluw hebben zien zweven, en hij de wieken weer rept, zeggen wij: ‘nu begint hij weer te vliegen’. Daarom is ‘zweven’ het eenige en het echte Nederlandsche woord, en zal ‘zweefvliegen’, als het maar niet meer officieel wordt voorgepraat, als een bovendien moeilijk uitspreekbaar en gemakkelijk te vermijden Germanisme spoedig verdwijnen.

De eenige moeilijkheid levert dan het reeds ingeburgerde ‘zweefvliegtuig’. Maar op den keper beschouwd is die moeilijkheid spoedig opgelost; want dit woord is niet samengesteld uit ‘zweefvliegen’ en ‘tuig’, maar uit ‘zweven’ en ‘vliegtuig’. En als zoodanig is het onberispelijk en niet te vervangen. Van al Uw voorbeeldparen kiezen wij dus telkens het tweede, ‘zweven, zweefsport, enz.’ Alleen ‘zweeftuig’ is een onnoodig purisme, want ‘zweef-vliegtuig’ (liefst mèt deelstreepje) is volkomen verantwoord, door de gelijkenis in constructie met de propeller-vliegtuigen.

J.v.G.

Vraag 9.

In de Inhoud van afl. 9 van ‘Onze Taaltuin’ staat ...door Prof. Dr. Jac. van Ginneken, m.i. moet dat zijn prof. dr. Jac. van Ginneken. Prof. en dr. zijn toch soortnamen en krijgen alleen een hoofdletter als ze een zin openen, na een punt. In de Mededeeling daaronder staat ...van het artikel van Prof. van Ginneken; m.i. moet dat zijn prof. Van Ginneken. Immers prof. is soortnaam. Van Ginneken zonder voorletter is eigennaam.

D.W. te Z.

Antwoord 9.

Ik zou hier verzachtende omstandigheden willen pleiten, verzachtende omstandigheden voor 't jonge geslacht, dat bezig is op 't punt van hoofd- en kleine letters geheel andere gewoontes te vormen dan ± 1870 door de Vries en te Winkel werden vastgelegd. 't Gaat in dit geval immers niet - zooals bij de spelling in 't algemeen wèl 't geval is - over een belangrijk stuk nationaal cultuurbezit, dat verloren zou gaan, indien de oude regels werden verwaarloosd, maar over zeer tijdelijke afspraken. Die van 't eind der 19de eeuw zijn trouwens nooit gemeengoed geworden in de consequenties die deze vraag bedoelt. Een zeer bekend uitgever in ons land annonceert ‘reclame-, artistiek- en modern drukwerk’. Het is mij bekend dat met dit laatste: zetsel zonder eenige hoofdletter wordt bedoeld! Moet dat allemaal nu ‘fout’ genoemd worden, onder een klaagzang over de vrijzinnigheid van onze jongere drukkers en uitgevers? In de taalwetenschap weet men hierover alleen: dat de tijden veranderen, en wij met hen.

J.W.