De Nieuwe Taalgids. Jaargang 61

Het W.N.T. en Klikspaan

In het maandblad Het Pennoen van april 1968 (jrg. 18, nr. 7) heeft Dr. F. de Tollenaere een onderhoudend artikeltje gepubliceerd, dat getiteld is ‘Van KUL naar NUL’. Dat KUL is de afkorting (een ‘letterwoord’ naar de terminologie van G. Jo Steenbergen NTg. lx, 42) van Katholieke Universiteit Leuven, en Dr. De Tollenaere verwondert er zich over, dat een woord dat zulke ongewenste associaties wekt, niettemin ingang heeft kunnen vinden. Hij wijst op zuidnederlandse uitdrukkingen als een zatte kul, een domme kul e.a., en ziet in dat kul terecht het oude woord voor ‘teelbal’; in de betekenis ‘flauwe vent, sul’ vertoont kul ‘dezelfde figuurlijke betekenisontwikkeling als het woord kloot zelf.’

Het artikel kul in het W.N.T., waarnaar De Tollenaere verwijst, vermeldt de betekenis ‘flauwe vent, sul’ als ‘in verschillende streken bekend’. Daaruit zou men besluiten dat de bewerker geen bewijsplaats uit literaire bronnen ter beschikking had. Dat mag bevreemdend heten, omdat in Klikspaans studentenschetsen passim voorbeelden te vinden zijn: o.a. J. Kneppelhout, Geschriften ii, 8, 161, 248 en iii, 207. Blijkbaar was kul in Klikspaans tijd in studentenkringen hèt woord voor de droevige figuur die tegenwoordig, ook buiten studentenkringen maar niet in salonsfeer, bedoeld wordt met het woord kloot, dat trouwens ook bij Klikspaan al een enkele maal is aan te treffen: ii, 243; vgl. A.J. Luyt, Klikspaans Studentenschetsen, 125.

In de bronnenlijst(en) van het W.N.T. komt de auteursnaam Klikspaan niet voor, zulks in tegenstelling met Hildebrand, Jonathan, Vlerk. De oorspronkelijke uitgaven van Studententypen (1839-1841) en Studentenleven (1840-1844) zijn dus, naar het schijnt, voor het Woordenboek niet geëxcerpeerd, maar alleen de ‘herziene’ herdrukken in de verzamelde Geschriften van Kneppelhout, die overigens, zoals uit het bovenstaande blijkt, ook wel bewijsplaatsen van kul ‘sul, vent die niet mee kan doen’ hadden kunnen leveren. Ook de door Jan ten Brink in 1895 bezorgde heruitgave van de onveranderde eerste drukken ontbreekt in de bronnenlijst.

C.B.v.H.