De Nieuwe Taalgids. Jaargang 55

Uit de tijdschriften

De Gids. Februari. In de rubriek Nieuwe Boeken o.a. een bespreking van J.A. Rispens, De geharnaste dromer, door C.A. Zaalberg.

Maart. Het nummer is voor een groot gedeelte gewijd In memoriam Achterberg: Piet Calis schrijft Bij de dood van Achterberg; De Getuigenissen bevatten herinneringen van o.a. Roel Houwink, A. Roland Holst, Victor van Vriesland, S. Vestdijk en P.J. Meertens.

[p. 188]

Het Boek van Nu. Februari. Garmt Stuiveling schrijft het In memoriam Gerrit Achterberg. Pierre H. Dubois heeft waardering gemengd met kritiek voor Jacoba van Velde, Een blad in de wind.

Maatstaf. Februari. S. Vestdijk geeft In memoriam Gerrit Achterberg een indringende karakteristiek van de dichter. - J.W. Schulte Nordholt schrijft over Albert Verwey, ter gelegenheid van diens 25e sterfdag, als dichterpersoonlijkheid: Een op de onsterfelijkheid gerichte wil. - W.A.P. Smit gedenkt Verwey als ‘onvergetelijke leermeester’ en legt nadruk op datgene wat de leerlingen het meest met hun leermeester verbindt, nl. ‘de houding van eerbied waartoe zij zich verplicht achten tegenover het literaire werk dat zij onderzoeken, en de “inlevende” benadering waarvan zij trachten uit te gaan’. - A. Marja handelt over Nijhoff als kriticus.

Maart. Pierre H. Dubois wijst op de invloed van Toergenjew op Emants in Marcellus Emants en Toergenjew, een fragment uit een in voorbereiding zijnde biografie over de schrijver.

Ontmoeting. Maart. M.G.J. Teerink handelt over Enkele motieven in de poëzie van M. Vasalis.

Streven. XV, Maart. M. Janssens laat in Naar een begrip ‘Literatuur’ verschillende representatieve theorieën van de laatste vijftig jaar de revue passeren, o.m. die van T.S. Eliot, Croce, Ingarden en de zgn. ‘doctrinairen’.

Nova et Vetera. XXXIX, Nr. 2. H. Vroom geeft Een Gezelle-trits in Latijnse vertaling. - In de rubriek Lessen en Methode bespreekt J. Noë s.j. Heer Halewijn in het licht van H.O. Nygards boek The ballad of Heer Halewijn. Its forms and variations in Western Europe, waarin erop gewezen wordt dat de vlaamse overlevering de meest oorspronkelijke is.

Levende Talen. Februari. Na het jubileumnummer, dat in onze vorige aflevering, blz. 118, is aangekondigd, neemt het vijftigjarig jubileum van de Vereniging van Leraren in Levende Talen een groot deel van het februarinummer in beslag. Verscheiden foto's buiten de tekst, door de hele aflevering verspreid, herinneren eraan. In het verslag van Het grote feest van 3 en 4 januari 1962, blz. 4-22, is opgenomen de rede waarmee Staatssecretaris Stubenrouch de tweedaagse bijeenkomst heeft geopend, alsook de daarop gevolgde herdenkingsrede van de voorzitter C.A. Zaalberg en het welkomstwoord van de amsterdamse wethouder G. van 't Hull bij een door de gemeente Amsterdam aangeboden receptie. Voorts zijn o.a. afgedrukt: de lezing van J. Bartels, lid van de Directie Nederland van de Unilever, over Het gebruik van de moedertaal in het tegenwoordig bedrijfsleven; voordrachten in de secties gehouden, met als algemeen onderwerp ‘De hedendaagse literaire kritiek’, door H.A. Gomperts, H.A. Kanters en Gonzalo Sobejano, onderscheidenlijk in het Nederlands, Frans en Spaans; een resumé van de lezing van H.M.J. Oldewelt over De ideële betekenis van de levende-talen-studie. - Niet met het feest houdt verband de bijdrage van C.A. Zaalberg, De terzinevorm van Potgieters ‘Florence’, gewijd Aan de nagedachtenis van Albert Verwey, overleden 8 maart 1937, waarin statistisch wordt vastgesteld dat Potgieter bij voorkeur het eind van een strofe met het eind van een zin laat samenvallen. - Boekbeoordelingen o.a.: Petrus Leupenius, Aanmerkingen op de Neederduitsche

[p. 189]

Taale en Naaberecht, uitg. W.J.H. Caron, door C.A. Z(aalberg); F. de Tollenaere, Alphabetische (spelling van de recensent; de auteur spelt Alfabetische) of ideologische lexicografie?, door J.B. Drewes, die uitvoerig ingaat op het ideologisch systeem van Hallig en Von Wartburg; G. Knuvelder, Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde, vierde deel, tweede druk, door P.v.d. Meulen.

Driemaandelijkse Bladen. XIV (1962), Afl. 1. B. van den Berg heeft gegevens Uit de geschiedenis van het dialekt van Kampen verkregen door studie te maken van de door Johanna A. Kossmann - Putto uitgegeven ‘Kamper Schepenacten 1316-1354’, onder voortdurende vergelijking van de taal van die akten met het Kampens zoals Gunnink dat in 1908 beschreven heeft. - S. van den Berg deelt het een en ander mede Over het Urks, o.a. over umlaut in verkleinwoorden, over naamgeving naar ouders en verdere voorzaten, over bijnamen, scheldwoorden en verwensingen. - K. Heeroma behandelt etymologisch drie Laagveennamen, te weten Kraggenburg en Creil, waarin hij een gemeenschappelijk element krag- ziet met een oorspronkelijke betekenis ‘sponzig, drassig stuk land’, en Bodelake (de oudere vorm van Beulake), aan het eerste lid waarvan hij een dergelijke grondbetekenis wil toekennen, die steunende met formeel en semantisch vergelijkbare woorden uit verschillende streken.

Onze Taal. XXXI, Nr. 2 (Februari). Een hoofdartikel van Jo Daan gaat over de waardering van en de verhouding tussen Het Nederlands en de streektalen, welke laatste term zij verkiest boven ‘dialecten’, omdat daarin voor sommigen iets geringschattends ligt. - Wie zich soms de twijfelmoedige vraag stelt: Vaktaal is wartaal?, wordt door het antwoord daarop van G. van Steenhoven enigermate gerustgesteld, als hij er genoegen mee wil nemen dat voor de vaktaal het ‘probleem is de woordkeus, niet de zinsconstructie’. - Over technische termen handelt ook een kortere bijdrage Woorden en dingen, waarvan de auteur zich als Van A. tekent. - Onder de titel Hij wordt en hij wort vindt men een groot aantal uiteenlopende uitingen van lezers over de ‘tragedie der werkwoordsvormen’; ook over andere spellingmoeilijkheden en eventuele opheffing of verlichting daarvan door vereenvoudiging.

Nr. 3 (Maart). In dit nummer is, onder de titel De moedertaal in het bedrijfsleven, een gedeelte opgenomen van de voordracht die Dr. J. Bartels gehouden heeft in de feestelijke vergadering van de Vereniging van Leraren in Levende Talen (zie onder Levende Talen in deze rubriek).

Forum der Letteren. III, Afl. 1 (Februari). C.F.P. Stutterheim demonstreert de moeilijkheden van een bevredigende fonische behandeling der nederlandse tweeklanken aan talrijke uiteenlopende pogingen daartoe van oude en jongere tot zeer recente datum: Eenheid, tweeheid en drieheid van tweeklanken. - E.M. Uhlenbeck maakt Enige kanttekeningen bij Lochers (in de vorige aflevering verschenen) artikel over Lévi-Strauss, en wel voornamelijk over de begripsinhoud van de termen ‘synchronisch’ en ‘diachronisch’ in de taalkunde, en over de verhouding tussen de twee met die termen aangeduide wijzen van taalonderzoek; een Reactie op Uhlenbecks kanttekeningen van G.W. Locher volgt erop.

Dietsche Warande en Belfort. Februari. Geen bewondering, maar wel ‘oprechte waardering’ kan Albert Westerlinck koesteren voor De Zuidnederlandse

[p. 190]

dichtkunst in de 19e eeuw. - In Woord en bezinning wijst Piet Thomas op de reeks kleine boekjes die onder auspiciën van Roeping verschijnen en bespreekt o.a. de in deze Roeping-reeks verschenen poëzie van Pierre Kemp (Au pays du tendre Mosan), van de debuterende Daaldreef (Vogelbrood) en van Julienne Huybrechts (Klein Spartaans theater). - De rubriek Kroniek bevat een beschouwing van Marcel Janssens over de Kritische opstellen van S. Vestdijk.

Maart. J. Van Ackere schrijft over Torquato Tasso of Renaissance's onrustig geweten. - Piet Thomas kondigt in de rubriek Nederlandse Poëzie de bundel essays 8 × Klein aan van Ben Klein, waarin de generatie 1955 verdedigd wordt. - In de Boekbesprekingen wijdt o.a. Alb. W(esterlinck) aandacht aan: L.C. Michels, Filologische Opstellen III. Stoffen uit Vondels werk; Luc Indestege, Een diets gebedenboek uit het begin der zestiende eeuw; A.P.L. Vermeersch, De taalschat van het laat-middelnederlandse Kuerbouc van Werveke; A. Deblaere, De mystieke schrijfster Maria Petyt; R.F. Lissens, Benamingen van onze letterkunde in Encyclopedieën en literaire Lexicons. - S. kondigt aan Willem De Vreese, Over handschriften en handschriftkunde, bijeengebracht, ingeleid en toegelicht door P.J.H. Vermeeren.

De Vlaamse Gids. Februari. André De Ridder vervolgt zijn Herinneringen aan toen (II). - In de Kanttekeningen bespreekt Paul De Wispelaere Soldatenbrieven van Hugues C. Pernath en Paul Snoek.

Maart. Karel De Clerck staaft met brieffragmenten de geringe ingenomenheid van Boutens met zijn zuiderburen in Boutens en België. - Paul De Wispelaere acht Remco Campert, Het leven is vurrukkulluk hoofdzakelijk van betekenis om de ‘taalinventie van de schrijver’.

April. Christine D'haen geeft Enkele principiële beschouwingen over de dichtkunst.

Nieuw Vlaams Tijdschrift. XV, No. 5. In de rubriek Zoek de mens haalt Karel Jonckheere herinneringen op aan het bezoek van de dichter Bloem aan Zuid-Afrika (Ik heb eens Jacques Bloem zien wuiven).

Spiegel der Letteren. V, Afl. 3. Gerard Knuvelder geeft een samenvattende beschouwing over Streuvels' werk in Stijn Streuvels negentig (Een noordnederlands perspectief). - Lieve Scheer, Louis Couperus en de psychoanalyse, toont de sterke eenzijdigheid en simplificering aan van H.W. van Tricht, Louis Couperus. Een verkenning. - De Kroniek bevat de voortzetting van Codicologie en Filologie door P.J.H. Vermeeren en W. Gs Hellinga. - N. Wijngaards wijst In Margine op het verband tussen Andreas Capellanus' De arte honeste amandi en de abele spelen; O. Dambre geeft Aanvullende bronnenopgave bij J. de Harduwijns Goddelicke Lof-Sanghen (1620). - De rubriek Boekbeoordelingen bevat recensies van J.J. Mak op H.H.J. de Leeuwe, Meiningen in Nederland. Proeve van vergelijkende toneelgeschiedenis; van Piet Oomes op Dirk Coster, Verzamelde werken; van R.F. Lissens op Lexikon der Weltliteratur im 20.Jahrhundert.

Leuvense Bijdragen. LI (1962), Afl. 1. R. Lievens beschrijft De mystieke Inhoud van het Handschrift Dr. P.S. Everts, waarin o.a. stukken uit Tauler en Eckhart voorkomen; gedeelten die hij niet kan thuisbrengen, drukt hij af, op drie gemotiveerde uitzonderingen na. - P. Maximilianus, o.f.m. cap., gaat de Nederlandse vertalingen van het Stabat Mater van af de Romantiek na

[p. 191]

in hun waarde en gehalte en onderlinge verhouding, met zeer uitvoerige bibliografie; het artikel zal worden vervolgd. - R. Van de Velde heeft gegevens verzameld over De studie van het Gotisch in de eerste decenniën van de zeventiende eeuw in de Nederlanden. - W. Jungandreas, die in jrg. XLVIII een artikel plaatste over Niederländer im mittelalterlichen Moselland, wijst opnieuw, onder dezelfde titel, op de betrekkingen, hoofdzakelijk van religieuze aard, tussen de Nederlanden en het Moezelgebied in de middeleeuwen. - G.J. Steenbergen heeft het over de behandeling van het woord ‘Frank’ als naam van onze munt in de woordenboeken, naar vorm, uitspraak en meervoudsvorming.

Tijdschrift voor Levende Talen. XXVIII, Afl. 1. Fr. Closset overziet en typeert het oeuvre van Menno ter Braak, waarin hij steeds de ‘zelfbevrijding’ herkent. - L. Gillet wijdt een waarderend artikel aan Jan van Nijlen: dichter van de eenvoudige menselijkheid. - In een studie over Het Dorp van Paul van Ostaijen doet Gerard Vandenhaute een Poging tot analyse, die hem brengt tot Beschouwingen over experimentele interpretaties, nl. die van Walravens en Van Ruysbeek, waarmee hij niet instemt. - R. Galderoux pleit voor L'intéret de la grammaire raisonnée, functioneel analyserend grammatica-onderwijs aan de hand van in ingewikkeldheid opklimmende teksten. - In de ‘Varia’ geeft C(losset) een duidelijk antwoord op de vraag: Waarom noemt men soms Ter Braak en E. du Perron de ‘politici zonder partij’?.

Afl. 2. M. Rutten, Neerlandica aan de Rijksuniversiteit te Luik, behandelt Johannes Kinker als hoogleraar aldaar, de moeilijkheden en tegenwerking die hij er ondervond, maar ook het succes van het, uit avondlessen voortgekomen, verlichte letterkundig gezelschap ‘Tandem’, omtrent de werkzaamheden waarvan heel wat gegevens, geput uit teruggevonden notulen, in het artikel zijn verwerkt. - Fr. Closset eert De dichter J.C. Bloem naar aanleiding van diens vijfenzeventigste verjaardag op 10 mei. - Eveneens van Fr. Closset, onder ‘Nederlandse Letteren’, gunstige beoordelingen van Bordewijk, Tijding van Ver, Louis P. Boon, De zoon van Jan de Lichte en Herman Teirlinck, Versmoorde Goden, een vrij gunstige van Frans van Isacker, De reis naar Ispahan en het dichtbundeltje Omgekeerde Volgorde van Clara Haesaert; weinig goeds daarentegen heeft de recensent over voor Simon Vestdijk, Een Alpenroman.

Wetenschappelijke Tijdingen. XX, Nr. 2 (Februari). J. Goossenaerts wil Geen tweede taal in het Lager Onderwijs, maar alleen de moedertaal. - J. Loenen werpt de vraag op: Bestaat er, naast Becket's Rheinlied, ook Nederlandse invloed op het ontstaan van de ‘Vlaamse Leeuw’?, en hij denkt daarbij aan Da Costa's ‘Zij zullen het niet hebben’. - In de rubriek ‘Van nieuwe uitgaven’ o.a. een vrij uitvoerige, niet onverdeeld gunstige, bespreking van M. De Vroede, De Vlaamse Beweging in 1855-1586, door J. Behets, en een korte, waarderende aankondiging van A. Deblaere, De mystieke schrijfster Maria Petyt (1623-1677), door A.H.

Nr. 3 (Maart). Gabriele Schieb geeft een indruk van de werkwijze die zij en Th. Frings volgen bij het reconstrueren van De Maaslandse Eneide van Henric van Veldeken uit de middel- en opperduitse handschriftelijke overlevering van het gedicht.

Nu Nog. X, Nr. 2. In deze aflevering, die het verslag bevat van de A.B.N.-week 1962, geopend te Aalst en gesloten te Mechelen, zijn opgenomen de Begroetingsrede waarmee de schepen van onderwijs, A. Van Hoorick, te Aalst

[p. 192]

de aanwezigen heeft verwelkomd, alsmede de voordracht van W. Penninckx, Het taalgebruik van de Vlamingen in Europees verband, een aangelegenheid van belang bij de Europese Gemeenschappen, waar het Nederlands een van de officiële talen is. - Eveneens is afgedrukt een circulaire die de antwerpse (vrouwelijke) schepen van onderwijs heeft doen uitgaan aan de stedelijke onderwijsinrichtingen over een op haar initiatief tot stand gekomen Adviescommissie voor nauwkeurig taalgebruik te Antwerpen. - Verder de gewone rubriek Brievenbus - Taaladvies en zakelijke mededelingen.

Spieghel Historiael van de Bond van Gentse Germanisten. IV, Nr. 1. In dit nummer o.a. een boekbespreking van Jozef Smeyers, Vlaams taal- en volksbewustzijn in het Zuidnederlands geestesleven van de 18de eeuw, door W. Gobbers.

Ons Erfdeel. V, Nr. 3 (Maart 1962). Luc Verbeke zet zijn historisch overzicht voort van Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen. - Een waarderend artikel van Raymond Herreman over De dichter Jan van Nijlen wordt gevolgd door enkele van diens gedichten met franse vertaling ernaast van André Piot. - J.E. van den Driessche geeft, na een onderbreking van ruim een jaar, het 6e stuk van zijn Quarante ans au service de la Flandre. - Het Penselengezang van Pierre Kemp staat naast een franse vertaling ervan door André Piot. - Silvio van Rooy volgt Het beeld van de Nederlanden in het Duits taalgebied van de middeleeuwen af tot in de achttiende eeuw; het slot komt in het volgend nummer. - In de rand is de titel van een kort artikel van André Demedts, waarin hij pleit voor onderwijs in Nederlands, buiten de gewone schooluren, in Frans-Vlaanderen. - Willy Spillebeen heeft grote bewondering voor de Nederlandse poëzie in Franse vertaling, de bloemlezing van middelnederlandse teksten van de 12e tot de 14e eeuw die Liliane Wouters in haar ‘Les belles heures de Flandre’ in het Frans vertaald heeft. - Ward Corsmit maant opnieuw: Ontdek Frans-Vlaanderen, ditmaal met biezonderheden over de betrekkingen tussen Gezelle en Frans-Vlaanderen. - F.P. vertelt over geslaagde experimenten met Nederlands toneel in Frans-Vlaanderen, en wel, wegens het bezwaar van de cultuurtaal aldaar, in dialectische omwerking. - Verder een uitgebreide Kulturele Kroniek, een rubriek Tijdschriften en Boeken en Aantekeningen en Verslagen, met bijdragen van velerlei hand, en aan het slot het Programma van de VIIe Fransvlaamse Kultuurdag, te houden op 13 mei 1962 te Breda.

Tydskrif vir Geesteswetenskappe. I, Nr. 4 (December 1961). H.W. Truter beoordeelt in Werk en waarde zes gedichten van N.P. van Wyk Louw naar niet alleen zuiver artistieke, maar ook levensbeschouwelijke en sociale maatstaven. - Het ‘Kritiese Bulletin’ bevat een overzicht van Publikasies in Noord- en Suid-Nederland op die gebied van die Nederlandse taalkúnde en die studie van Nederlandse letterkunde in de eerste helft van 1961, volgens opgave van het utrechtse Instituut De Vooys. - Onder de ‘Boekbesprekings’ een zeer lovende van Gerard Walschap, De ongelooflijke avonturen van Tilman Amenaas, door Elize Botha.

Etudes Germaniques. XVII, Nr. 1 (Januari-Maart 1962). In de ‘Bibliographie critique’ komt een korte aankondiging voor, door G. Zink, van de utrechtse Miscellanea Litteraria, die NTg. LII, 279 vermeld zijn.