De Nieuwe Taalgids. Jaargang 54

[p. 284]

Uit de tijdschriften

De Gids. Mei, Juni, Juli. Dit nummer getiteld In de klem van de tijd. Beelden van morgen bevat artikelen van zeer uiteenlopende aard o.a. Fred. L. Polak, Het jaar 2000: op de drempel van luister of duister?; Sj. Groenman, Sociologische aspecten van het bevolkingsvraagstuk; B.J. Eyk, De toekomst der atoomenergie; W. Pompe, Het strafrecht van morgen; Helène Nolthenius, Toekomstmuziek; Hella S. Haasse, De huiskamer van de toekomst.

Het Boek van Nu. Juni. In Viermaal Da Costa vestigt G(armt) S(tuiveling) de aandacht op de vier, thans gepubliceerde, herdenkingslezingen Isaac da Costa, op 28 april 1960, honderd jaar na zijn overlijden herdacht.

Juli. Garmt Stuiveling herdenkt De Genestet na honderd jaar. - Pierre H. Dubois waardeert in Een protest tegen de tijd de laatste bundel van Nescio, Boven het dal en andere verhalen, vooral omdat de schrijver geen enkele concessie gedaan heeft aan het lezerspubliek of de litteraire modestromingen. - G(armt) S(tuiveling) is verheugd over de nieuwe editie van de Theophilus, bezorgd door Rob. Roemans en mej. H. van Assche.

Augustus. C.J.E. Dinaux oordeelt in Daisne als strofenverschalker gunstig over de dartele en ook weemoedige poëzie van Johan Daisne in De nacht komt gauw genoeg.

Roeping. Mei. Karel Reijnders heeft Een mooi boek betutteld, namelijk Van Tricht's boek over Couperus, dat naar het oordeel van de ‘betuttelaar’ vaak te apodictisch is in zijn verklaringen.

Ontmoeting. Juni. In de Kroniek van poëzie bespreekt C. Ouboter o.a. de bundels Gedichten van Guillaume van der Graft en De Hovenier van Ida G.M. Gerhardt.

Taal en Tongval. XIII, Afl. 1. De aflevering opent met een kort In Memoriam Albert Carnoy van J.L. Pauwels. - Jo Daan stelt in uitzicht dat de nu nog weinig omvangrijke ‘foneteek’ van het amsterdamse dialectenbureau zal worden uitgebreid door meer De geluidsopname in dienst van de taalkunde te stellen. - L. Goossens beantwoordt de vraag Moeten in de Zuidnederlandse hypothetische zin: een gallicisme? inzoverre bevestigend dat het onder invloed van het Frans is opgekomen, en dan steun vond in het oudere gebruik van moeten in andere bijzinnen, en eventueel in bestaand dialectisch gebruik. - Jan van Bakel bespreekt enige Dialectfossielen met velaire nasaal in het dialect van Nuenen; hij houdt het ervoor dat ze aan de invloed van de cultuurtaal zijn ontsnapt. - J. Peperstraete oppert een verklaring voor het laatste woord in ‘Mijn vlas staat reepsteerte’, dat in de westhoek van West-Vlaanderen ‘oneffen, ongelijk van groei’ betekent. - Th. Bakx maakt Enkele opmerkingen over de medeklinkers in het Steenbergs dialect. - A. Weijnen gaat na hoe De Meierijse niet-geronde vormen van de objectsvorm van het persoonlijk voornaamwoord van de tweede persoon meervoud, ellie, allie, en ij, kunnen zijn ontstaan. - J.L. Pauwels publiceert Een Aarschotse dialecttekst in dialoogvorm; links in populair-fonetische transcriptie, rechts in meer nederlandse vorm. - Boekbesprekingen: A.C. Crena de Iongh, Lichte Wigger en snappende Siitgen (Jo Daan); A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland II (A. Weijnen); K. Heeroma, Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden, afl. 1

[p. 285]

(J. Leenen). - Twee bladvullingen van Jo Daan, een van A. Weijnen. - Tijdschriftenschouw van Jo Daan.

Levende Talen. Juni. Corn. de Deugd handelt Over de termen rationeel en rationalistisch, waarvan de tweede vaak onnauwkeurig wordt gebruikt; scherp onderscheiden van de twee begrippen is z.i. noodzakelijk voor het vaststellen van Rationalistische elementen bij rationele klassicisten. - Een artikel van Jef Notermans, Winden waaien om de grotten van Sint Pietersberg, is gewijd aan de dichter Mathias Kemp, die op 31 december 1960 zeventig jaar werd. - De discussie tussen A.P. Cornet en F.C. Dominicus over de experimentele dichtkunst eindigt met een slotwoord van eerstgenoemde, die Geen vreugde over deze bekeerling gevoelt. - Is Levende taal minderwaardig?, vraagt G.J. Uitman, en verdedigt het gebruik van pronomina als we, ge, z'n in kanseltaal en bijbelse citaten. - Boekbesprekingen o.a.: A. Bosker, Het gebruik van het Imperfectum en het Perfectum in het Nederlands, het Duits, het Frans en het Engels (F.G. Droste); A. Weijnen, Het bewustzijn van dialectverschil (Jo Daan); Anton Reichling, Verzamelde studies, Koenen-Endepols-Naarding, Verklarend Handwoordenboek²⁵ en F.C. Dominicus, Schrijft U ook zulk Nederlands? (C.A.Z. = C.A. Zaalberg); Ida G.M. Gerhardt, De hovenier (Cath. Ypes); C.F.A. van Dam en H.Th. Oostendorp, Gramática Holandesa (A.J. Schneiders).

Onze Taal. XXX, Nr. 6 (Juni). Het nummer is gevuld met de tekst van de voordracht Nieuwe woorden, de groeikracht van het Nederlands, gehouden door J.J.M. Bakker voor de jaarvergadering van het genootschap ‘Onze Taal’ op 13 mei 1961.

Nr. 6-7 (staat op de voorpagina, maar bedoeld zal zijn:) 7-8 (Juli-Augustus). Een redactioneel artikel gaat in tegen de door sommigen hardnekkig gehandhaafde ‘regel’ voor het gebruik van de relativa Die en welke. - Verder verscheiden kleine stukjes, waaronder een van J.E. Schulte, die de chirurgische term ‘Kunstfout?’ (= ‘fout in de kunst’, d.i. ‘in de uitvoering’) wil vervangen door ‘praktijkfout’, een voorstel dat wel niet iedereen bevredigen zal.

Neophilologus. XLV, Afl. 3. Leonard Forster wijdt in zijn studie Fremdsprache und Muttersprache: zur Frage der polyglotten Dichtung in Renaissance und Barock bijzondere aandacht aan het gebruik van vreemde talen in poëzie van nederlandse Renaissancedichters als Van der Noot, Hooft, Huygens. - De inhoud van een artikel van J.C. Arens is in de titel als volgt samengevat: De Wre vander Doot: De hora fatali. Jan van den Dale nagevolgd door Jac. Sluperius; deze Sluperius, een Westvlaming, is met zijn latijnse navolging van 1563 ver beneden zijn nederlandse voorbeeld gebleven. - Onder de vrij talrijke boekbesprekingen is er een van Jan F. Vanderheyden, De Livius-vertaling van 1541, door H.H. Janssen.

Nieuw Vlaams Tijdschrift. XIV, Afl. 8. Leo Picard schrijft over Een ‘Vlaamse elite’, naar aanleiding van een artikel van Lode Claes in het Leuvense tijdschrift ‘De Maand’.

Afl. 9. Gerard Walschap beschrijft in De historische waarde van brieven en documenten de dramatische ontwikkelingsgang die hem tot een afscheid van de Katholieke Kerk en tot nieuw levensinzicht bracht. - R(aymond) H(erreman) en K(arel) J(onckheere) herdenken de auteur Joris Vriamont. - Herman Teir-

[p. 286]

linck wijdt een artikel aan Alfred Hegenscheidt en Camille Huysmans, die resp. 95 en 90 jaar werden (Marginaliën bij iemands leeftijd).

Afl. 10. De vlaamse dichter Hugues C. Pernath ontving De Arkprijs 1961 van het Nieuw Vlaams Tijdschrift. - Julien Kuypers herdenkt Een vergeten redenaar, Jan Pellering, 1817-1877. - Ward Ruyslinck beoordeelt Pieter Aerts: weinig geschreeuw en veel wol.

De Vlaamse Gids. Juli. Ger Schmook snijdt het probleem aan Brieven bewaren; brieven publiceren. - L. Elaut handelt over Het medisch proefschrift van Frederik van Eeden. -

Dietsche Warande en Belfort. Juni. Albert Westerlinck schrijft een In memoriam dr. Frans Van Cauwelaert. - Afscheid van Jozef Muls bevat de lijkrede uitgesproken door Albert Westerlinck bij de teraardebestelling van Muls op 26 april 1961. - Ondanks diepgaande stilistische bezwaren acht Albert Westerlinck in Over het proza van Karel van de Woestijne de studie van M. Rutten, Het proza van Karel van de Woestijne, een goede aanwinst voor de kritisch-wetenschappelijke literatuur. - Piet Thomas in Het beroep op de lezer bespreekt de dichtbundels Het masker man van Hugues C. Pernath, Anker en zon van Marcel Wauters en Grondbeeldig van Paul De Vree. - Albert Westerlinck behandelt onder Studie van de Letteren Ada Deprez, E. Du Perron, zijn leven en werk, dat hij verdienstelijk acht, hoewel wetenschappelijk onvolgroeid, en J.A. Rispens, De geharnaste dromer; Johannes Kinker als aestheticus en dichter, dat naar zijn mening van te weinig historische zin getuigt.

Leuvense Bijdragen, Bijblad. L, Afl. 2. Boekbesprekingen o.a.: A. Bosker, Het gebruik van het Imperfectum en het Perfectum in het Nederlands, het Duits, het Frans en het Engels (J.L. Pauwels); K. Heeroma, Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden, afl. 2 (F. Van Coetsem).

Tijdschrift voor Levende Talen. XXVII, Afl. 3. Door literaire analyse komt Gerard Vandenhaute tot een ontkennend antwoord op de vraag Paul van Ostaijens ‘Jong Landschap’, een gedicht dat farmacotoxische reminiscenties bevat?, daarmee opkomend tegen de mening van K. Van Acker dat in het oeuvre van de dichter ‘geïsoleerde toxicogeenaandoende elementen aangetroffen worden’. - Een kort artikel van Fr. Closset over De zeventigjarige dichter Werumeus Buning en de poëzie eindigt met een ‘poëtisch credo’ van W.B. zelf. - In de rubriek Varia o.a. het antwoord van J.F. op een vraag naar het gebruik van te vóor een infinitief na dan.

Afl. 4. Fr. Closset geeft in een beknopt, maar zaakrijk artikel enige biografische bijzonderheden omtrent Lode Zielens, die in juni 1961 zestig zou zijn geworden, met een karakteriserend overzicht van het oeuvre.

Wetenschappelijke Tijdingen. XXI, Nr. 5 (Juni). O. Van der Hallen stelt na zijn artikel van een half jaar geleden en de reacties daarop Nogmaals: De toekomst van het Nederlands in België aan de orde, en is daaromtrent niet optimistischer geworden. - J. Behets geeft een historisch overzicht van de Taalverhoudingen op Regeringsvlak in de Zuidelijke Nederlanden tot de Franse Revolutie. - Onder de titel Vossenjacht in Neder-Duitsland bespreekt Ludo Simons de studie van W. Foerste, ‘Von Reinaerts Historie zum Reinke de Vos’ (1960). - In de rubriek ‘Van nieuwe Uitgaven’ o.a. een (niet ondertekende) beoordeling van F. de Tollenaere, Alfabetische of ideologische lexiocografie?, en een vrij uitvoerige bespreking, door W. De Geest, van I. van de [lees: der]

[p. 287]

Velde, U.J. Boersma en A. Vermeulen, Grammatica op de Lagere School? en U.J. Boersma, De Syntaxis in het Moedertaalonderwijs op de Lagere School, onder de gezamenlijke titel Zoeklicht op het Spraakkunstonderwijs (I).

Nr. 6 (Juli-Augustus). De Noordnederlander S.S.H.M. Boelen wil voor De Nederlandse taal in Vlaanderen een aanzienlijke mate van particularisme toelaten. - De redactie herdenkt Jozef Muls. - Een overzicht van J. G(oossenaerts) van wat er in Vlaanderen over Volkstaal is gepubliceerd, loopt tot 1900.

Spieghel Historiael (van de Bond van Gentse Germanisten). III, Nr. 3. In de rubriek ‘Boekbespreking en -aankondiging’ korte aankondigingen door F.A.J. Dambre van enige neerlandistische publikaties, o.a.: R. Lievens, Jordanus van Quedlinburg in de Nederlanden, Jan F. Vanderheyden, De Liviusvertaling van 1541, Jozef Smeyers, Vlaams Taal- en Volksbewustzijn in het Zuidnederlands Geestesleven van de 18e eeuw, en een uitvoeriger referaat van Ada Deprez, E. du Perron.

Nu Nog. IX, Nr. 4. In een vergadering, gehouden op 11 juni 1961 ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal, heeft M. Galle een toespraak gehouden die in deze aflevering is opgenomen: Taalstrijd-Sociale strijd; V.B.O. in dienst van ons volk. - De rubriek Brievenbus-Taaladvies en de Spellingsplinters van J. L(eenen) geven antwoord op vragen van velerlei aard. - Als ‘ontvangen brochure’ wordt gerefereerd p. Bonte, Taalperikelen in de BRT (hierboven onder ‘Aankondigingen en Mededelingen’ vermeld).

Standpunte. XIV, Nr. 2 (Dec. 1960). In Die Slag van die Kaapse Vlakte bespreekt ‘Toeskouer’ de mislukking van de Nasionale Toneelorganisasie. - Op dit artikel volgt 'n Antwoord van G. Cronjé (Voorsitter N.T.O. Beheerraad). - In Laet-oes van Vyftig bespreekt R. Antonissen werk van Uys Krige (‘Ballade van die Groot Begeer en ander gedigte’), van Barend J. Toerien (‘Gedigte’), van Vincent van der Westhuizen (‘Man sonder Hande’), van Lionel Sheldon (‘Weeklaag van die Wese’), van S.V. Petersen (‘Die Kinders van Kain’), van D.J. Opperman (‘Astrak’) en van N.P. van Wyk Louw (‘Gedigte’).

Nr. 3 (Febr. 1961). In Wat vertel ‘Oom Gert vertel’? brengt hernieuwd onderzoek Merwe Scholtz tot een in verscheidene opzichten nieuwe kijk op Leipoldt's bekende bundel. - In De Wereld van Willem Elsschot plaatst J. Greshoff Willem Elsschot (1882-1960) naast zijn jeugdvriend Ary Delen (1883-1960). - H.W. Truter wijdt een beschouwing aan Geregtigheid en ‘Die Dieper Reg’, van N.P. van Wyk Louw. - In Kanttekening by 'n Kanttekening gaat J.L. Steyn in op M. Nienaber-Luitingh's ‘Kanttekeninge by Marais se Boesmangedigte’ (Standpunte, nuwe reeks, nr. 31). - Ernst van Heerden bespreekt Twee literatuurgeskiedenisse, nl. ‘Perspektief en Profiel - 'n Geskiedenis van die Afrikaanse Letterkunde’ door P.J. Nienaber (2e druk, 1960) en ‘Afrikaanse Literatuurgeskiedenis’ van G. Dekker (5e druk, 1960). - Andries Alberts schrijft over de Oorsprong van Siembamba.

Tydskrif vir Geesteswetenskappe (de nieuwe publikatie van de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns; zie NTg. LIV, 55). Jrg. I, Nr. 1 (Maart 1961). Daar is geen verskil tussen -tjie en -kie nie, meent M. de Villiers; woorden als rotjie en rokkie hebben beide /ci/, maar in rokkie is /c/ allofoon van /k/; het onderscheid ligt in de stam: [roci] tegenover [roici]. - R.M. Ruperti

[p. 288]

trekt 'n Vergelyking tussen die algemeenvormende sekondêre skooleindeksamens van Nederland en Suid-Afrika. - P.J. Nienaber geeft in deel IV D van de Bronnegids een bibliografie over 1960; in het Kritiese Bulletin zijn de publikaties vermeld die in Noord- en Zuid-Nederland in de tweede helft van dat jaar in boekvorm zijn verschenen op het gebied van de nederlandse taal- en letterkunde. - Boekbesprekingen: D.J. Opperman, 'n Keur uit sy gedigte en N.P. van Wyk Louw, 'n Keur uit sy gedigte (Ernst van Heerden); M. Rutten, Het proza van Karel van de Woestijne (Elize Botha).

Tydskrif vir Letterkunde. XI, Nr. 2 (Juni 1961). Cor Ria Leeman staat stil bij het heuglijk feit, dat dank zij de toewijding van de vertaler Hermanowski al Honderd Vlaamse Boeken in Duitsland konden worden uitgegeven. - B. le Roux demonstreert Die toepassing van die Dimensie-teorie op enkele van W.A. de Klerk se Dramas. - P.D. van der Walt beleeft 'n Herontmoeting met 'n Vlaamse Klassiek, nl. ‘De Leeuw van Vlaanderen’.

Neerlands Volksleven. XI, Afl. 3. De aflevering, bedoeld als ‘eregeschrift’ voor K. ter Laan, opent met een berijmde gelukwens van Wilhelmine Siefkes, K. ter Laan to sien negentigste!, en een overzicht door P.J. Meertens van leven en werk van Ter Laan, de jeudige negentigjarige. - Van de jubilaris zelf zijn er drie bijdragen, een over Geesten en vreemde gedaanten, een bladvulling over een zeelt als schoonhouder van de waterput in de omgeving van Sluis, en onder de titel Sint-Maarten op het toneel een fragment van een vergroningsing van Mudder Mews, een treurspel van de Nederduitser Fritz Stavenhagen, over wie Reinhold Möller, in aansluiting bij het dramatisch fragment, een en ander mededeelt. - K. Heeroma beschrijft de werkzaamheid van Johannes Onnekes, Groninger folklorist 1844-1885, en gaat na welk gebruik Boekenoogen voor zijn folkloristische verzameling gemaakt heeft van gegevens van Onnekes. - ‘Spaanje’ in kinderrijmen geeft J. Naarding aanleiding tot een etymologisch artikel over woorden met het stamelement span-. - J. de Graaf laat een grootvader in dialect vertellen over feesten in zijn Jeugd in Fivelgo. - Tj. W.R. de Haan doet enige grepen uit hem door J. Strobosch verstrekte liedjes, Van ‘Kip-kap-kogel’ tot ‘De verlegen vrijer’, en behandelt vooral het laatste motief uitvoeriger naar oorsprong en geschiedenis. - Van A.W. Herckenrath is opgenomen de inleiding die hij gehouden heeft op de tweede conferentie voor volkszang, 18 april 1961, Volksliedverbreiding in onze tijd, waarbij onder ‘verbreiding’ te verstaan is ‘bevordering’. - Arne Doornbosch publiceert Twee volksballaden uit Groningerland, die niet in het ‘Grunneger Zangbouk’ voorkomen. - B.W.E. Veurman trof ‘De Griekse Jager’ in bont gezelschap; een Westfries handschrift van 1834; hij geeft van de gevarieerde inhoud van het handschrift een overzicht met proeven, en aan het slot een vrij uitvoerige behandeling van de in de titel genoemde ballade. - Willem van Warmelo doet mededelingen over het voortleven van Nederlandse liederen bij de Kaapse Maleiers. - De 86-jarige J. Vader beschrijft hoe het bij Het koolzaaddorsen op Walcheren in zijn jeugd toeging. - A.J. Bernet Kempers geeft beschouwingen over Volkskundige beeldvorming door het Openluchtmuseum uit het oogpunt van de museumdirecteur en van de bezoeker. - S.J. van der Molen behandelt Het Groninger boerenhuis, gezien in wijder historisch verband; hij bepaalt zijn positie tegenover vroegere onderzoekers, inzonderheid Gallée, maakt gebruik van oude kaarten en archivalia, verwerkt de opgravingen bij Ezinge, en vergelijkt boerderijtypen langs de Noordzeekust buiten Nederland. - Verder een aantal korte bijdragen als bladvulling.