De oorspronkelijkheid van Multatuli
(vgl. N.Tg. XLVIII 27).
1. De uitdrukking ‘het hof maken aan het gemeen’ blijkt van de populaire blijspeldichter Scribe te komen en wel uit Les Indépendants. Hetzelfde stuk heeft Ibsen het beslissend toneel van Hedda Gabler ingegeven, namelijk de verleiding van de genezen drinker om weer te drinken (Oeuvres Complètes 1840 I 291; Hedda Gabler II 9). René Doumic opent zijn boek De Scribe à Ibsen (1903) met de stelling, dat er van Scribe niets is overgebleven, en sluit het met een ontleding van Hedda Gabler. Juist dit drama bewijst met dat al de nawerking van de Franse schrijver, van wie de Noor trouwens bekende zoveel voor de techniek van het toneel geleerd te hebben.
2. Een geliefde paradox van Multatuli gaat op Bilderdijk terug, die schreef: ‘Gelukkig Holland, zoo men nooit gegraven en zelfs nooit gedijkt had!’ (Geschiedenis des Vaderlands I 24 v.; vgl. S.J. Fockema Andreae: Wat er aan de droogmaking van de Haarlemmermeer voorafging 1955 bl. 38). De Kalvinist voelde huiver voor menselijk ingrijpen in de schepping, bij de liberaal gold een optimistisch vertrouwen in de natuur; beiden volgden, achteraf gezien, een romantische ideologie.
3. De aardigheid om een reeks hoofdstukken in Minnebrieven en Specialiteiten opzettelijk over te slaan is een truc, die Sterne in Tristram Shandy had vertoond, door ch. 199, 297 en 298 blank te laten.
G.B.
Auteursrechtelijk beschermd