De Nieuwe Taalgids. Jaargang 43

Uit de tijdschriften.
(Januari - Februari.)

De Gids. Jan. In een Toneelkroniek huldigt Emmy van Lokhorst Van Dalsum bij gelegenheid van zijn jubileum, en bespreekt zij de oorspronkelijke toneelstukken van Maurits Dekker.

Febr. Paul Dibon publiceert Een onuitgegeven brief van Descartes aan Huygens. - Manuel van Loggem geeft een beschouwing over Toneel en Werkelijkheid, een omwerking van een voordracht bij het Symposium bij de herdenking van het 75-jarig bestaan van de Toneelschool. - L. van den Ham beoordeelt Daidalos van de Vlaamse dichter Herwig Hensen.

Critisch Bulletin. Winter 1949. Dit ‘bijzondere nummer’ (Op de punt van de pen) is geheel gewijd aan een overzicht van de buitenlandse letterkunde sedert 1945. Achtereenvolgens worden besproken de Engelse, Franse, Duitse, Scandinavische, Italiaanse, Russische, Nieuw-Griekse, Noord-Amerikaanse en Spaanse letteren na de oorlog.

Jan. Top Naeff publiceert de Herdenkingsrede van Herman Heijermans, uitgesproken in de Stadsschouwburg te Amsterdam. - C.J.E. Dinaux (En nu, Tschandala, vaarwel!) beoordeelt de romans van Maurits Dekker, in het biezonder Het Merkteken. - Onder het opschrift Problematiek der schrijvers van het tweede plan bespreekt F.P. Huygens de bundel verzamelde essays van P.H. Ritter Jr.: Vertoog en Ontboezeming. - Willem Diemer vraagt aandacht voor de Groningse regionale romankunst, naar aanleiding van De voltooide Groninger trilogie van Rein Brouwer, waarin hij goede gedeelten, maar ook veel tekortkomingen opmerkt.

Het Boek van Nu. Jan. Gerard van Eckeren (Een schuldvraag) bespreekt De Witte Veren van Jeanne van Schaik-Willing. - G. Stuiveling beoordeelt Een Eeuw Nederlands toneel van B. Hunningher. - G. Sötemann bepleit waardering voor de poëzie van Victor van Vriesland in de bundel Drievoudig Verweer (‘Spel aan de afgrond van den geest’).

Febr. Gerard van Eckeren beoordeelt de roman De Tranen der Acacia's van W.F. Hermans, onder het opschrift Gekwetst idealisme. Daarop volgt een gedachtenwisseling van Hendrik de Vries en Garmt Stuiveling over De zin van het ritme. - P.H. Ritter Jr. schrijft over De sociale positie van den kunstenaar. - G. Stuiveling beoordeelt Drie biografieën, namelijk J.A.N. Knuttel's Bredero, Arthur van Schendel door G.H. 's Gravesande, en Slauerhoff door F.C. Terborgh.

[p. 126]

Streven. Jan. Em. Janssen is pessimistisch gestemd in zijn beoordeling van Zuidnederlandse romans, Crisis en toekomst. De romankunst kwijnt: er zijn haast geen jongeren. ‘Er is geen werk dat zich opdringt, geen stem die men horen móet.’ Er is een klove tussen ‘linksen’ en rechtsen; meer religieus gerichte. Ter sprake komen o.a. De Pillecijn, Paul de Mont, Depauw en Demedts.

Wending. Dec. In de Kroniek der Poëzie bespreekt P. Minderaa bundels van Ida Gerhardt, Willem Hessels, Muus Jacobse, Bertus Aafjes, Bert Voeten en enige andere, jongeren.

Nieuw Vlaams Tijdschrift. Nov. G. Stuiveling gaat in een diepgaande studie Tempel noch Kruis de ontwikkeling van de dichter Marsman na, van zijn debuut in Verzen (1923), ‘het hoogtepunt van het litteraire expressionisme’, langs Paradise regained (1926), ‘een belijdenis van nederlaag na nederlaag’, tot de gedichten uit de ‘derde periode’ (1936-'37), het begin van een ‘wezenlijke ommekeer’. Het existentialisme gaat wijken voor moreel besef. Evenals bij Du Perron en Ter Braak is ten slotte ‘het individualisme gelouterd tot toekomst en tot ménselijkheid’.

Dec. G. Walschap (Guido Gezelle na vijftig jaar) tracht ‘een definitieve waardebepaling van Gezelle's werk op te stellen’. Ondanks zekere beperktheid zal hij ‘waarschijnlijk groot en in zich-zelf compleet genoemd worden’.

Dietsche Warande en Belfort. Dec. Na een groet van de Redactie aan Mevrouw Roland Holst levert J. Noë S.J. een uitvoerige bijdrage over Het thema van den dood bij Henriëtte Roland Holst. - In de Kroniek uit Noord-Nederland beoordeelt Karel Meeuwesse Jonge katholieke dichtkunst, namelijk een bundel van Mattheus Verdaasdonk (Cantuale ad usum fratrum minorum) en een van Nico Verhoeven (Voorbijgang). In De laatste ronde geeft de oude komponist Remi Ghesquiere zijn Herinneringen aan Gezelle.

Jan. W.A.P. Smit geeft een uitvoerige analyse met grote waardering van Schmidt Degeners ‘De Poort van Ishtar’. - Pieter G. Buckinx onderzocht De huidige stand der Vlaamse poëzie. Na een terugblik konstateert hij als zwakke punten ‘enerzijds een dor formalisme, anderzijds overdreven pathetiek’, maar hij ziet hoopvolle tekenen van nieuwe opgang. - A. Westerlinck bespreekt Koren en ook wat kaf uit Nederland, o.a. vrij ongunstig, de bundel Religieuze Poëzie van Dirk Coster en Anton Deering.

De Vlaamse Gids. Jan. Jan Schepens houdt algemene beschouwingen over de positie en de taak van de Moderne Vlaamse letterkunde. - J. Greshoff (Kanttekeningen bij mijn dagelijkse lektuur) beoordeelt o.a. Gabriel Smit's In het land van den dichter, over ontstaan en wezen van het dichterschap, het boekje Standpunten in de Literatuur, met vier opstellen, van Reimond Herreman, Richard Minne, Hubert Lampo en Rik de Vos; W.L.M.E. van Leeuwen's Lezende onder de Lamp en P.H. Ritter's bundel Vertoog en Ontboezeming.

Febr. Jan Schepens (Uit Nederlands ‘Hoge Noorden’) vestigt de aandacht op de jonge Friese letterkunde, naar aanleiding van het eerste lustrum van het tijdschrift ‘De Tsjerne’, en op letterkunde in de volkstaal van Drente en Groningen, die hij vergelijkt met partikularistische verschijnselen in Vlaanderen. - W.L.M.E. van Leeuwen levert een studie over De para-

[p. 127]

dijs-mythe bij Bertus Aafjes, vol bewondering voor het gedicht In den beginne van deze auteur. - In de Kroniek van de Poëzie schrijft M. Rutten uitvoerig over A. Roland Holst en de zang der sirenen. Hij gaat de ontwikkeling van deze ‘sirenische’ dichter na en de invloed die Gorter uitoefende. Als symbolen van ‘de éne kern en het tweevoudig leven’ wijst hij op kristal en spiegel, en vervolgt dan: Zowel in zijn proza - dit beschouwend en verhelderend complement van zijn poëzie - als in zijn dichtkunst wordt meer dan eens de zinnebeeldige betekenis van beide symbolen nader omschreven. - Bij enkele aspecten van Daisne's toneeloeuvre betreurt Rik Lanckrock, dat het werk van Johan Daisne, evenals dat van Herwig Hensen het beste van de jongere generatie, zo weinig waardering gevonden heeft. - W. van Eeghen (Multum in parvo) toont aan dat ‘also menigher stont’ in het lied Het daghet in den Oosten herhaaldelijk verkeerd begrepen is. Dat stont = keer is, blijkt ook uit een plaats in Der Minnen Loep: ‘meer dan dusent stont’.

Levende Talen. Febr. Van W.A.P. Smit's voordracht over De eerste liefde van Jacques Perk, mede in verband met zijn Mathilde-cyclus is slechts een ‘kort verslag’ opgenomen. Datzelfde geldt voor de inleiding van B.H. Erné over Spraakkunst op de Middelbare scholen, met discussie, in de Nederlandse sectie. - Flora Meyer wijst op Betjes Wolff's beoordeling van de brievenroman Sophiens Reise von Memel nach Sachsen van J.F. Hermes. - J.H. Molijn schrijft Iets over het begrip ‘technische term’, naar aanleiding van Technische Woordenboeken, die door T. Melder beknopt besproken zijn. - J. Swart bespreekt Phonetiek in onderwijs en wetenschap. - Uit de reeks Boekbeoordelingen vestigen wij de aandacht op Koenen - Endepols' Verklarend Handwoordenboek en de rede van C.C. Berg: Poëzie der herscheppende wetenschap, beide door C.F.P. Stutterheim; B. Hunningher's Een Eeuw Nederlands Toneel, door C.A.G. Planje, en Frieslands dichters van A. Wadman, door R. Wiarda.

Tijdschrift voor Ned. Taal- en Letterkunde. LXVII, afl. 2. In een bijdrage Vondel's Lucifer en de Franciscaanse school gaat Maximilianus O.F.M. na, of Vondel zich bij zijn bronnenstudie meer aansluit bij St. Thomas of bij de Minderbroeder Duns Scot. Zijn conclusie is, dat naar de hoofdbron vergeefs gezocht zal worden ‘omdat Vondel een paar hoofdgedachten uit het scotistisch wereldplan en dan nog slechts naar de kern benut heeft en daaromheen vrij heeft gefantaseerd; hij schreef een drama en geen leerdicht’. - F. de Tollenaere behandelt zeer uitvoerig De etymologie van varken. - J.J. Mak geeft een nauwkeurige afdruk van Twee Meiliederen. - Henri A. Ett publiceert Huydecoper's correspondentie over de rijmkronieken van Melis Stoke en Jan van Heelu. - L.C. Michels bespreekt de betekenis van Orgaan. - A.A. van Rijnbach beoordeelt de facsimile-uitgave van Esmoreit door Al. de Maeyer en Rob. Roemans.

Taal en Tongval I, afl. 3-4. P.J. Meertens bewerkte dialektgeografisch de Vogelnamen. - H.J.E. Endepols bespreekt De n na ‘toonloze’ vocaal in het Maastrichts, verbindings-n of n rediviva? - Fr. Vanacker vervolgt zijn bijdrage Over enkele meervoudsvormen van voegwoorden. - A. Weijnen bracht De namen van de kruisbes in Noord-Brabant in kaart. - M. Gysseling publiceert Dialectisch getinte teksten uit de 16e eeuw. - Uitvoerig bestudeerde A. Stevens Pronominale isomorfen in Belgisch-Limburg. - B. van den Berg onderzocht lokale onderscheiding bij De plaats van het

[p. 128]

hulpwerkwoord in de voltooide tijden in de Nederlandse bijzin. - Jo Daan schrijft Over sk en sch. - K. Kooiman maakt Enige opmerkingen over het verleden deelwoord. - H.J.E. Endepols bespreekt De genus-n in het Maastrichts.

Driemaandelijkse Bladen Jaarg. II, No. 1. H.J. Moerman deelt een en ander mee Uit de oude ‘boerschap’. - W.H. Dingeldein verzamelde Spreekwoorden en zegswijzen uit Denekamp en naaste omgeving. - A.P. de Bont bespreekt Nogmaals: hes als lokroep, terwijl Pierik als toponiem besproken wordt door W.H. Dingeldein en Erich Nörrenberg. - K. Heeroma behandelt in grote trekken De taalgeschiedenis van het Oosten, waarbij hij vijf taallagen wil onderscheiden, en steun zoekt bij de mediaevist Slicher van Bath.

It Beaken. Jan. Chr. Stapelkamp bespreekt Het verbum grieme en zijn verwanten in 't Fries en andere Westgermaanse talen en dialekten, o.a. Mnl. begrimen (bezoedelen), begrimmelen, gremelen, grom.

Standpunte IV, No. 4. Maurits Uyldert schrijft over Albert Verwey en Zuid-Afrika om te wijzen op het meeleven met de vrijheidsstrijd en zijn grote belangstelling voor de opkomende jonge Afrikaanse letterkunde. - Gaston Burssens beschrijft de Standpunten van het expressionisme, waarbij hij een scheiding maakt tussen classicistisch en romantisch expressionisme, met voorbeelden toegelicht, en daarna als elementen van de expressionistische dichtkunst aanwijst: ‘de extase, of liever de extatische Verrukking, en de Verrassing’. Uitgangspunt is daarbij de kunst en de theorie van Paul van Ostaijen. - Onder de Dokumente is overgenomen een gevoelig artikel van Maurice Roelants over De Dood van Karel van de Woestijne.

Ons Eie Boek. Des. Anna de Villiers bespreekt Sestig jaar belewing van Dietse kultuur van G. Besselaar. - B. Kok beoordeelt Spore in die sand en ander verhale van Eugène Marais. - In een Kroniek Nederlandse letteren geeft J. Greshoff Algemene Beskouwinge oor Kritiek, waarbij hij onderscheidt: dogmatiese, lyriese tegniese kritiek, en kritiek die optreedt als cicerone of gids. Ook poësie eis vakkennis betoogt hij. Verder beoordeelt hij drie deeltjes van Schrijvers van Heden, J. Elema's Poëtica, met veel lof en Uyldert's De jeugd van een dichter (Alb. Verwey) met grote ingenomenheid. - Ernst van Heerden beoordeelt Thanatos aan banden van S. Vestdijk.

Museum. Sept.-Okt. Fr. van Coetsem beoordeelt de bundel opstellen van A. Weijnen: Wezen en Waarde van het Dialekt.

Archiv für das Studium der neueren Sprachen. Jahrg. CI. Wilhelm Horn geeft een beschouwing over Schwächung und Stärkung des Sprachkörpers. De versterking acht hij van affektieve aard; de daarop volgende verzwakking is toe te schrijven aan het streven naar doelmatigheid.

Acta linguistica V fasc. 1. C. Borgström behandelt The technique of linguistic descriptions; J. Kurylowicz: La nature des procès dits ‘analogiques’.

C.d.V.