De Nieuwe Taalgids. Jaargang 19

Uit de tijdschriften. (Julie-Augustus).

De Gids. Julie. J. Huizinga wijdt een artikel aan Hugo de Groot en zijn eeuw. - E. Kluit-De Clercq vervolgt haar publicatie Uit de herinneringen van Adriaan Gildemeester. Dit tweede gedeelte heeft betrekking op Willem de Clercq.

Aug. Het derde gedeelte van bovengenoemde ‘herinneringen’ is getiteld Een Avondje bij Potgieter. - H.T. Colenbrander geeft een Aanteekening over Huet, naar aanleiding van Tielrooy's proefschrift en de Brieven aan E.J. Potgieter, gepubliceerd door Albert Verwey. Een hier gepubliceerde brief van Huet aan Groen van Prinsterer werpt een nieuw, maar allesbehalve gunstig licht op Huet's handelwijze in 1868. - In de rubriek Nederlandsche Poëzie bespreekt P.N. van Eyck uitvoerig de gedichten van Albert Besnard in Opstand en Wroeging.

Groot Nederland. Julie. H.P.L Wiessing geeft een beschouwing over Van Deyssel's Gedenkschriften.

Aug. Joannes Reddingius wijdt een opstel aan de dichteres Augusta Peaux. - Het onderwerp van Jan Walch's Achttiendeeeuwers IV is Justus van Effen: in tegenstelling met Zuydam is

[p. 268]

hij geneigd om aan te nemen dat Van Effen in zijn ‘Lettre d'un homme d'age’ zijn eigen innerlike levensgeschiedenis gegeven heeft. - Waldie van Eek schrijft Over den dichter H.W.J.M. Keuls.

De Nieuwe Gids. Julie. K.H. de Raaf herdenkt de dichter Jan Hendrik Leopold. - W. Kloos bestrijdt op hoge toon de onlangs opgetreden hoogleraar Dr. J. Wille, naar aanleiding van zijn inaugurele rede, waarin hij de Daad en Gedachte der Nieuwe-Gidsbeweging, volgens de schr., miskende.

De Beiaard. Julie. Wies Moens spreekt zijn verlangen uit naar Een katholiek-modern toneelrépertoire, en gaat in het buitenland en in Nederland na, in hoeverre zijn ideaal al verwezenlikt is.

Stemmen des Tijds. Julie. J. Petri besluit zijn beschouwing over het Godsdienstig verlangen in de nieuwe kunststroomingen.

Aug. In de Literaire Kroniek bespreekt C. Tazelaar o.a. de studie van Dr. K.F. Proost over Socialistische Kunst en de Verzen van H. Marsman naast de Verschijningen van Jan Prins.

Opgang. Julie. Met Een zoeker, die belijdt gevonden te hebben bedoelt M.J. Leendertse ‘De Roomsche Van Eeden’. - Theo Dijckman acht Droomkoninkje van Heyermans ‘en monumentaal werk’. - P.H.M. bespreekt de Geschiedenis der Nederl. Letterkunde door J. Greshoff en J. de Vries, en De Beweging van '80 door H. Middendorp.

Aug.-Sept. Onder het opschrift Een moderne Christofoor bespreekt J. Haantjes de bundel Vormen van M. Nijhoff. - W.A.P. Smit schrijft een opstel over Een spel van verheerlijking, nl. ‘Die sevenste bliscap van onser vrouwen’. - De Van Eedenfragmenten door M.J. Leendertse ontleden het drama Lioba van deze dichter. Dezelfde schr. vervolgt zijn beschouwing over Van Eeden's bekering. - G. van der Meulen geeft Iets over de Friesche Taalbeweging, nl. over ‘It Psalmboek’ yn Fryske biriming door A. Wybenga.

Vragen van den Dag. Julie. A. Hallema behandelt Het ontstaan en karakter van het Noordnederlandsche vagantendom der 16de eeuw, voornamelijk beschouwd uit het oogpunt van ‘zijn taal’.

Den Gulden Winekel. Julie. Pannekoek's interview is gericht tot de dichter Francois Pauwels. - G.A. van Klinkenberg schrijft

[p. 269]

Over moderne poëzie. - Gerard van Eckeren beoordeelt de roman Kleine Inez van R. van Genderen Stort; Jan de Vries de Vondel-biografie van A.J. Barnouw.

Aug. Pannekoek interviewde de dichter J.C. van Schagen, wiens verzen Narrenwijsheid door Joh. Huijts beoordeeld worden. - Reimond Herreman vertelt over leven en werken van zijn vriend, de Vlaamsche dichter Richard Minne. - Gerard van Eckeren beoordeelt de roman De Overgave van Elisabeth Zernike.- J. Greshoff kondigt de tweede druk aan van Coster's bloemlezing Nieuwe Geluiden; Jan de Vries de nieuwe uitgave van het Geuzenliedboek.

Nederland. Julie. Hulleman geeft zijn Herinneringen aan Heyermans.

De Vlaamsche Gids. Julie. In de Vlaamsche Kroniek bespreekt Lode Monteyne een reeks werken die bewijzen dat het doodverklaarde realisme in Vlaanderen springlevend blijft.

Aug. Robert Foncke wijdt een beschouwing aan Victor Alexis de la Montagne als mens, als dichter en als bibliofiel.

Dietsche Warande en Belfort. Julie. In het artikel Een vergissing van Pomerius? bestrijdt J. van Mierlo de mening, dat Pomerius de ketterin Bloemardinne met Hadewijch verward zou hebben.

Vlaamsche Arbeid. Julie-Aug. Paul van Ostayen houdt in de rubriek Vlaamsche Dichtkunst een beschouwing over de moderne verzen van Gaston Burssens: Piano, die uit een ‘algemeeneuropese zielsituatie’ voortkomen.

Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie. April. Karel de Flou wijst op De Migratie der Plaatsnamen, een toponymies verschijnsel ‘dat niet uit het oog verloren mag worden, wil men geen gevaar loopen tot verkeerde uitslagen te komen’. Evenals bij volksverhuizing of door loutere fantasie plaatsnamen naar een ander werelddeel overgaan, zal ook in kleine kring een naam zich kunnen verplaatsen. - Gustaaf Segers publiceert zijn voordracht over Dr. August Snieders 1825-1925. De Mensch en de Volksschrijver; Jules Persijn zijn Academie-rede tot huldiging van August Snieders.

[p. 270]

Mei. Leonard Willems behandelt Het fragment ‘Van den Bere Wisselauwe’ en de toespelingen op het gedicht. Die toespelingen o.a. in de Limborch en de Lorreinen brengen hem tot een poging om de inhoud van dit merkwaardige gedicht te rekonstrueren, afwijkende van de opvatting, door Jan de Vries verdedigd. - Een voordracht van Gustaaf Segers is getiteld: Schilderen, Schrijven, Onderwijzen. - Aloïs Walgrave geeft een studie over ‘Upnophanes’, d.i. Gustaf Delesluze, een der ‘Vlaamsche Koppen’ van Hugo Verriest.

Leuvensche Bijdragen XVII, afl. 2. H. Logeman voltooit zijn studie over The semasiology of some verbs of motion and the etymology of Dutch ‘langwerpig’. Hij toont aan dat bij werkwoorden van beweging de transitieve en intransitieve betekenis wisselt en dat het begrip ‘gaan’ vaak overgaat in ‘zijn’. Als ‘werpen’ oorspronkelik betekent ‘vallen, gaan’, dan kan ‘lang werpig’ heten wat lang is. - G. Panconcelli-Calzia schrijft Ueber experimentalphonetische Untersuchungen mit sinnlosen Reizen, aus demphonetischen Laboratorium der Universität Hamburg; Camille Digneffe over Twee verschillende zienswijzen in de phonetiek, namelik de uiteenlopende meningen van toongevende fonetici over de open en gesloten a.

Volkskunde XXIX afl. 4-6. Jan de Vries bespreekt zeer uitvoerig Het sprookje van Sterke Hans in Oost-Indië, voornamelik om te bewijzen ‘dat de Indonesische overleveringen bij een vergelijkend sprookjesonderzoek groote waarde kunnen hebben’. - Victor de Meijere vervolgt zijn Vlaamsche Sprookjes (No. XXVI- XXXV), met bijbehorende bibliografie.

XXX, afl. 1-2. Jan Gessler publiceert een aantal Tongersche Recepten en Tractaten uit de XVIde eeuw; Paul De Keyser een paar liedjes Uit het Repertorium van een Hollandschen Liedjeszanger uit de XVIIe eeuw; Jules Frère Oude Liederen, uit de volksmond opgetekend. - De Vlaamsche Sprookjes van Victor de Meijere lopen van XXXV tot XLI. Beide afleveringen bevatten een aantal boekbesprekingen op folkloristies gebied.

Neophilologus X, afl. 4. J. van Dam bespreekt de verschenen afleveringen van het Rheinisches Wörterbuch, dat hij als ‘eine Fundgrube reischster Belehrung’ ook aan Neerlandici warm aanbeveelt. Hij wijst o.a. op de grote overeenkomsten met

[p. 271]

Nederlands taaleigen, die niet alleen het gevolg zijn van van oud gemeenschappelik bezit, meer ongetwijfeld ook van ‘niederländischen Kulturimport’.

Mededelingen der Kon. Acad. van Wetenschappen. Afd. Letterkunde. Deel 59A No. 2. De voordracht van J. van Ginneken over De oorzaken der taalveranderingen tracht een antwoord te geven op de vraag: Hoe werken psychologie, sociologie, politiek en stylistiek samen in de lotgevallen der taalgeschiedenis?

Tijdschrift voor Ned. Taal- en Letterkunde XLIV, afl. 2. S. Eringa besluit zijn Waleweinstudies. Deze roman ‘kunnen we ons opgebouwd denken uit folkloristiese, in 't biezonder Keltiese motieven, die van uit Ierland, Wales, Cornwallis en Bretagne hun weg hebben gevonden naar de landen van West-Europa en zich hebben verbonden met Oosterse en Christelike motieven’. De symboliese hoofgedachte van het verhaal heeft Jonckbloet niet begrepen: niet het schaakbord, maar Ysabele ‘is van meet af het doel van Waleweins tocht’: hij volgt slechts ‘de roepstem der ideale liefde’, waarvan het schaakbord het zinnebeeld is. Door een liefde ‘sterker dan hel en dood’ weet hij de geduchte belemmeringen te overwinnen. - G.S. Overdiep behandelt nogmaals in een studie, rijk aan materiaal en statistiese gegevens, Het Nederlandsche Participium Praesentis (Vgl. Ts. 36, 198-267), nl. die gevallen, waarin ‘het subject der handeling van het part. praes. niet tevens subject van den zin is’. Uitgaande van de moderne roman (Ina B oudier-B akker en Van Looy) gaat hij over de taal van de romantiek (Potgieter, Bosboom-Toussaint) terug tot het populaire en het renaissance-proza van de 16de en 17de eeuw. - M. Boas wijst, naar aanleiding van een gedicht van Roemer Visscher, op het feit dat Het Adunaton (het motief der onmogelikheid) in de renaissance-letteren teruggaat op de Oudheid. - G.J. Boekenoogen verklaart het duistere Mnl. woord eelmaker als zeemleerbereider.

Tijdschrift voor Taal en Letteren. Mei-Julie. Zeer uitvoerig schrijft Jul. Persijn over August Snieders; zijn dorp, zijn voorgeslacht, zijn thuis en zijn jeugd. - Gerlach Royen spoort de Genusterminologie na, sedert de Griekse oudheid, om ‘de herkomst, de waarde en de betekenis der genustermen’ vast te stellen. Zijn eindoordeel luidt, dat ‘de terminologie mannelik: vrouwelik

[p. 272]

voor het Indogermaans en voor andere talen minder aanbevelenswaardig is’, al ontkent hij geenszins ‘dat er bij de nominale klassificatie enig verband, of minstens een sekundaire associatie met de sekse bestaat’. ‘Elke taal zou voor de nominale klassifi-katie een eigen terminologie moeten krijgen, gebazeerd op de formele elementen of exponenten, waardoor de verschillende klassen zijn onderscheiden. Het Nederlands bijv. heeft een de-klasse - onderverdeeld in een hij- en een ze-klasse - en een het-klasse. Dergelike terminologie is niet alleen in overeenstemming met de objektieve taalwerkelikheid, maar vooral ze miszegt niets omtrent dieper wezen, oorsprong en histories verloop van enige nominale klassifikatie’. - L.W.R. van Deventer behandelt Arend Fokke Simons en zijn werken, gezien in het verband van hun tijd. Hij acht deze schrijver miskend, als men in hem slechts de ‘boertige boekenwurm’ ziet. Veeleer is hij ‘de vaderlandsche representant van twee internationale geestesstroomingen: de encyclopedische en de spectatoriale, zij het ook in een sterk nationale accentuatie’. Verschillende van zijn werken, o.a. Dorus, Het toekomende jaar 3000, Apollo sergeant verdienen ook nu nog onze aandacht. Ten slotte tracht de schrijver te betogen dat het Psycho-chemisch Geheim, van Okt. 1810, een satyre op Napoleon is, die de gevangenneming van de auteur door zijn vijanden zou kunnen verklaren.

Aug. In een goed gedokumenteerd artikel beschrijft Gerard Brom de Opkomst van de Middelnederlandse studie, voornamelik om aan te tonen hoe de afkeer van het Katholieke geloofsleven de waardering voor de Middeleeuwen bij Protestantse geleerden belette. - D.A. Stracke S.J. publiceert kleine fragmenten van Een ongekende Frankische Roman, waarschijnlik uit een bewerking van de Anseïs de Carthage, maar in een geheel andere redaktie dan de uitgegeven Oud-Franse tekst.

Museum. Julie. L. Knappert beoordeelt Boersema's proefschrift over Allard Pierson.

Germanisch-Romanische Monatsschrift. Heft 5-6. Deze aflevering bevat o.a. een artikel van M.T. Seleskovié over Natur-und Literaturwissenschaft, en een van Leo Spitzer over Wortkunst und Sprachwissenschaft.

C.d.V.