De Nieuwe Taalgids. Jaargang 1

[p. 120]

Een 16^de eeuwsche markt-vertooning.

In het Rijksmuseum te Amsterdam is sinds een paar maanden een schilderij aanwezig, dat om zijn onderwerp (een boerenkermis) en om zijn compositie (een ietwat van boven gezien druk bevolkt dorpsplein, met op den achtergrond de kerk en aan weerszijden boerenhuizen en schuren) terstond doet denken aan den ouden Pieter Bruegel (± 1530-1569); evenwel is het onlangs, op onvaste gegevens, gezet ten name van Peter Custodis, gez. Peter Balten, een navolger van den grooten boerenschilder en phantast.

Behalve door de gezellige drukte en de menigte van vroolijke tafereelen, trekt dit tamelijk groot schilderstuk onmiddellijk onze aandacht door een uiterst simpele tooneel-vertooning, die op het midden van de markt plaats heeft, en waarvan ik hier den lezer een vluchtig krabbeltje aanbied. Het tooneel is op vaten opgeslagen, van drie zijden zichtbaar en aan de vierde afgesloten door een vierkant, geheel door roode gordijnen onzichtbaar gemaakt kabinetje, waar zich de

[p. 121]

niet-optredende spelers verbergen en verkleeden. Op het gordijn aan de tooneel-zijde hangt een ruit-vormig bordje met de vage aanduiding eener plant, wellicht het embleem eener bescheiden dorps-rederijkerskamer. Om het hoekje van dit gordijn is een kop zichtbaar, die op een papiertje tuurt; ongetwijfeld is dit de souffleur. Een ander manneke reikt aan een der omstanders een drie-pootig krukje; terwijl een derde uit het kleedkamertje op een ladder zijn kop vertoont. Door de menigte belangstellende toeschouwers is van het onderstel des tooneels slechts één ton zichtbaar.

Het merkwaardige dezer authentieke afbeelding eener zestiend'- eeuwsche markt-voorstelling is bovendien, dat het onderwerp der vertoonde klucht ons zoo welbekend is: men herkent immers terstond de cluyte van Playerwater, en wel het moment, dat Werrenbracht, die door zijn vrouw om wonderwater was uitgezonden, door een hem bevrienden hoenderkoopman in diens korf wordt thuisgebracht, en daar zijn vrouw snapt, met den pater aan den gedekten disch in al te zoete vreugde zittend.

Het spreekt van zelf, dat men uit deze enkele afbeelding eener zeer eenvoudige dorps-vertooning geen algemeene conclusies kan trekken voor ‘middeleeuwsche’ tooneel-voorstellingen. Daarom ook niet, maar enkel om den belangstellenden lezer op deze levendige afbeelding eener bekende sotternie opmerkzaam te maken, is er hier een kort woord over gezegd.

v.M.