Taal en Tongval. Jaargang 37

[p. 1]

In memoriam dr. Otto Kieser
1891-1985

Bijna vierennegentig jaar oud overleed op tweede Paasdag in zijn laatste woonplaats Bad Homburg v.d. Höhe, Dr. Otto Kieser. Tot in de laatste maanden van zijn leven was hij aktief bezig met wetenschappelijk onderzoek. Door zijn hoge leeftijd en door het feit dat hij ver van een wetenschappelijk centrum woonde, was hij gedwongen er een uitvoerige correspondentie op na te houden. Tal van vakgenoten in Duitsland en in Nederland hadden een geregeld schriftelijk contact met Dr. Kieser. Iedereen was graag bereid te antwoorden op zijn vragen. Men wist, hier is een serieus onderzoeker bezig; de moeite die men voor hem deed was nooit verspild.

Bij gelegenheid van zijn negentigste verjaardag viel hem een huldiging ten deel in het Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik (50, 194 vv.). Prof. Dr. Rainer Hildebrandt karakteriseert hem daar als een man die duidelijk heeft getoond hoe het leraarschap en gedegen wetenschappelijk onderzoek harmonisch kunnen samengaan. Otto Kieser was iemand die de dialectologie beschouwde als een wetenschap van mensen voor mensen.

Hij studeerde te Halle/Saale bij Otto Bremer en te Marburg bij Ferdinand Wrede. Zijn leven lang is hij een man van de praktijk gebleven: leraar aan het gymnasium en dialectoloog. Zijn leraarschap was voor hem nooit een excuus om werk van mindere kwaliteit te leveren.

Zijn wetenschappelijke belangstelling ging uit naar de verstrengeling van taal en geschiedenis en naar resten van Nederlands als gevolg van de ‘Ostkolonisation’ in de middeleeuwen. In een aantal zelfstandige publikaties, maar vooral in talrijke artikelen legde hij van deze voorliefde getuigenis af. In zijn Wortgrenzen van 1938 zegt hij het zo: ‘Meine Untersuchung befasst sich mit dem besonderen Gebiet der Wortgeographie. Sie legt Wortgrenzen fest, betrachtet deren Beziehungen zueinander und versucht ihren jeweiligen Verlauf zu begründen’ (Kieser, 1938, 7).

Een hoogtepunt in de loopbaan van Otto Kieser was de verschijning van zijn Diatopik in de reeks ‘Deutsche Wortforschung in europäischen

[p. 2]

Bezügen’ (Band 6) in 1972. Deze publikatie en zijn vele artikelen waren voor de Philipps-Universität te Marburg aanleiding hem het eredoctoraat te verlenen. Otto Kieser behoort met Theodor Frings en Hermann Teuchert tot de oudere generatie taalgeografen die zeer systematisch en op heel knappe wijze de invloeden van het Nederlands hebben bestudeerd. De studies van Kieser blijven van belang voor de externe geschiedenis van het Nederlands en ook voor het woordgeografisch onderzoek en het woordhistorisch onderzoek, al was het alleen maar om de relatieve ouderdom van een belangrijk deel van de Nederlandse (landbouw)woordenschat te kunnen bepalen.

J.B. Berns

Voor een recente bibliografie van Otto Kieser verwijs ik naar ZDL 50 (1983), 195-202, samengesteld door zijn zoon.

Kieser 1938	Otto Kieser, Wortgrenzen in der Dübener Heide. Ein Beitrag zur Mundartforschung im Gau Halle-Merseburg. Halle/Saale.
Diatopik	Otto Kieser, Diatopik eines Wortschatzes nach Sachgruppen. Dialektuntersuchung des Kreises Liebenwerda. Giessen 1972. (Deutsche Wortforschung in europäischen Bezügen. 6.1 en 6.2.)