Taal en Tongval. Jaargang 28

[p. 2]

Afscheid van de redactieleden W.J.H. Caron, J. Leenen, J.L. Pauwels en Willem Pée

De wijziging in de redactie, die voor het Zuiden vooral een verjonging betekent, houdt voor het Noorden meer een verschuiving in. Omdat het tijdschrift het officiële orgaan is, o.a., van de afdeling Dialectologie van het Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde te Amsterdam, spreekt het vanzelf dat een van de medewerkers daarvan het secretariaat voor het Noorden op zich neemt. Zo verschoof de tweede ondergetekende van de plaats van secretaris naar die van gewoon lid, en door zijn uittreden maakte Caron plaats voor de nieuwe secretaris.

Caron werd lid van de redactie in 1957, gelijk met Heeroma. De financiële positie van het tijdschrift had het nodig gemaakt ook in Nederland financiële steun te zoeken, die met ingang van 1957 werd verleend door de Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek. En dit bracht mee dat het aantal redacteuren uit Nederland werd gelijk gemaakt aan dat uit België; aan de twee Nederlandse leden, Meertens en Weijnen, werden Caron en Heeroma toegevoegd.

Caron was en is geen dialectoloog, maar de Dialectencommissie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen had de betekenis van zijn werk - gedegen interpretatie van de 16e en 17e-eeuws grammatici - voor de historische en synchrone dialectologie erkend door Caron in 1955 tot haar medelid te benoemen; het was vanzelfsprekend hem, bijna een witte raaf in deze specialiteit, hierom ook in de redactie op te nemen.

De inhoud van de artikelen die Caron in de loop der jaren in het tijdschrift publiceerde, toont zijn trouw aan en voortdurende belangstelling voor onderwerpen van de historische dialectologie. Het eerste artikel handelt over het bekende oudnederlandse zinnetje, een onderwerp dat hij later, in 1963 nog eens zou behandelen onder de titel Het taalspel van de probatio pennae, een artikel verschenen in het Leidse tijdschrift in 1963. Het artikel in Taal en Tongval van 1954 maakt, in vergelijking met het tweede, de indruk van een voorstudie. Is het eerste voorzichtig tastend, in het tweede speelt hij met de stof als een ervaren meester.

Het werk van een redacteur bestaat echter niet in de eerste plaats uit het schrijven van artikelen voor het eigen tijdschrift, maar vooral uit het werk achter de schermen, het beoordelen van artikelen van anderen. Het is niet mogelijk daarin zijn werk te scheiden van dat van de andere redacteuren, het zou ook niet juist zijn, omdat niet elk van de redacteu-

[p. 3]

ren afzonderlijk, maar de redactie verantwoordelijk is voor de inhoud van een tijdschrift. Van de drie Nederlandse redacteuren was Caron wel degene die zijn taak het snelst afwerkte, en niet door het oordeel van zijn medeleden alleen te onderschrijven, maar vele malen ondanks het feit dat hij zijn oordeel of zijn kritiek uitvoerig motiveerde.

Toen de eerste jaargang van Taal en Tongval in 1949 verscheen, behoorden J. Leenen, J.L. Pauwels en Willem Pée al tot de redactie. Nu zij om gezondheidsredenen de redactie verlaten, wensen wij uit dankbaarheid de grote verdiensten van deze drie leden van de redactie even in het licht te stellen. Buiten ons tijdschrift hebben zij alle drie door hun wetenschappelijk werk en J.L. Pauwels en Willem Pée ook door hun stimulerend universitair onderwijs hun stempel gedrukt op het dialectonderzoek vooral in Zuid-Nederland.

Veel van de wetenschappelijke bedrijvigheid van de Limburger J. Leenen houdt verband met taalkundige verschijnselen in het Limburgs. Dat blijkt ook uit artikelen die van zijn hand verschenen zijn in ons tijdschrift, o.m. De intervokalische d in een Oostlimburgs dialect (1953), Stoottonen en apo- of syncope (1964), Klankrijkdom van de Limburgse tongval (1975).

De dialectoloog Leenen interesseerde ook het probleem van de algemene cultuurtaal, gesproken en geschreven door Limburgers. Dat in die taal invloed uit het westen valt te bespeuren, waarbij Brabantse woorden Limburgse woorden verdreven hebben die dezelfde zijn als de algemeen Nederlandse, bewijst Leenen in de twee artikelen Ver(zuid)brabantsing van (Belgisch-)Limburgs Nederlands (1969 en 1970). Leenen heeft altijd taai en vasthoudend zijn opvattingen verdedigd. Dat gebeurde o.m. bij de op tie manier - controverse in Een Limburgse en Nederlandse uitspraalregel (1954) en vooral in De oorsprong van de ‘Limburgse en Nederlandse uitspraakregel’ (1955). Ook in de Kempisch - Kempen-discussie heeft J. Leenen streng geargumenteerd met Het historisch recht van ‘Kempens’ (1963). In het brede kader van de Nederlandse dialecten heeft het Limburgs in ons tijsschrift een ruime belangstelling gekregen. Daarin heeft Leenen zeker een niet te onderschatten rol gespeeld.

Vermoedelijk heeft geen dialectoloog alle taalkundige aspecten van zijn dialect zo grondig beschreven als J.L. Pauwels dat heeft gedaan voor het Aarschots. De weerslag daarvan vindt men ook in zijn artikelen in Taal en Tongval. In de lijn van de zich na de tweede wereldoorlog ontwikkellende nieuwe belangstelling voor syntactische verschijnselen in de dialecten publiceerde Pauwels in de eerste jaargangen de belangrijke artikelen: De lijdende vorm in het Aarschots dialect (1949) en De

[p. 4]

plaats van vervoegd hulpwerkwoord, verleden deelwoord en infinitief in de Aarschotse bijzin (1950), met fijnzinnige onderscheidingen die heel belangrijk zijn voor verder vergelijkend syntaxisonderzoek. In ons tijdschrift zijn de artikelen van J.L. Pauwels waarin een of ander semantisch onderdeel van het Aarschots beschreven wordt, vrij talrijk. Genuanceerd wordt daarin de betekenis van woorden en uirdrukkingen geanalyseerd. Het valt daarbij op hoe J.L. Pauwels in zijn semantische beschrijvingen ook oog heeft voor syntactische schakeringen. Als voorbeeld van zijn werkwijze die semantiek en syntaxis harmonisch verbindt, kunnen hier geciteerd worden: Uitdrukkingen met dik-dikte (1951), met het daarbij aansluitende Betekenis en gebruik van het woord dik in het dialect van Aarschot (1961), ook Beest (1954) en Klanknabootsende en bewegingschilderende tussenwerpsels en bijwoorden (1952), waarin Pauwels aantoont dat dialectstudie ook interessante karakteriseringen kan geven van verschijnselen die meestal niet zo vaak in de dialectologie worden beschreven. Overtuigend bewijst Pauwels in een van zijn in ons tijdschrift zeldzame artikelen over een fonetisch-fonologisch probleem in De stijgende diftongen in het Oosten van Zuid-Brabant (1950) dat in het gebied dat hij zo goed kent, de stijgende diftongen verkortingsproducten zijn van dalende diftongen. Uit menig Naschrift blijkt ook hoe sterk het redactielid Pauwels zich betrokken voelde bij wat in ons tijdschrift door de medewerkers werd gepubliceerd.

Het is niet doenlijk Willem Pée aan de hand van zijn artikelen in Taal en Tongval te karakteriseren als een dialectoloog die zijn aandacht heeft geconcentreerd op één dialect of dialectgroep. Wel vindt men in de eerste jaargangen de weerslag van zijn globe-trotterschap terug in artikelen in verband met de taal in Suriname. Later publiceerde hij belangrijke dialectgeografische studies, vaak in samenwerking, waarvan we hier speciaal wensen te vermelden: Westvlaams maarte en Hagelands maat (1959) en Nog eens de Intervocalische Tenuisverschuiving in Vlaanderen (1970). Het is altijd het ideaal van Willem Pée geweest dialectgeografie te beoefenen over de taalgrenzen heen. Een geslaagd voorbeeld van dergelijke studie is zeker De benamingen van de doodkist in Noord- en Zuid-Nederland, Wallonië en de aangrenzende gebieden (1957). Als uitgever van de RND heeft Willem Pée met Blanquaerts reeks Nederlandse dialektatlassen. Een dringende toelichting (1971) terecht gewaarschuwd voor te ver reikende verwachtingen die sommigen lijken te hebben bij het interpreteren van de gegevens van de RND. Met Blanquaert ziet hij de atlas niet als een eindpunt, wel als vertrekpunt voor verder diepgaand onderzoek. Willem Pée heeft steeds een combatief karakter gehad. Dat weet elk die hem uit de gewone omgang kent, maar dat

[p. 5]

blijkt ook soms uit vrij uitgebreide artikelen waarin hij verkeerde voorstellingen van feiten recht probeert te zetten. Als dialectoloog maar ook als ijveraar voor een algemeen Nederlandse cultuurtaal in Vlaams-België heeft Willem Pée vaak ook in Taal en Tongval geschreven over de verhouding dialect-algemeen Nederlands. Met zijn kennis van verschillende dialecten in Zuid-Nederland heeft hij meer dan eens overtuigende verklaringen kunnen geven. Vaak zijn verklaringen van een of ander dialectisch misverstand op een luimig-onderhoudende toon verteld. De kleine bladvullingen van zijn hand hebben zeker menig lezer een plezierig moment bezorgd. Hoe wijd vertakt de vriendenrelaties van Willem Pée zijn, blijkt uit de vele bijdragen van zijn hand, geschreven naar aanleiding van een verjaardag of van een overlijden. Daardoor is Taal en Tongval een tijdschrift voor dialectstudie met een rijke verzameling van zeer gedokumenteerde levensberichten geworden. Opvallend is daarbij dat Willem Pée, met zijn zin voor rechtvaardigheid, bewust het licht heeft laten vallen op verdienstelijke geleerden die naar zijn oordeel te weinig bekend waren in de kring van de dialectologen: Dr. Jozef Van den Heuvel (1976) en Dr. René Victor van Sint-Jan (1972).

Het werk van leden van een redactie kan niet gekarakteriseerd worden door hun publicaties in hun tijdschrift. Veel van wat ze presteren komt slechts zelden rechtstreeks aan de oppervlakte. Sedert 1965 heeft de eerste ondergetekende, zelf lid van de Zuidnederlandse tak van de redactie, het werk van de andere leden van de redactie leren appreciëren. J. Leenen en J.L. Pauwels zijn meestal vrij strenge beoordelaars van de ingezonden artikelen geweest. Hun oordeel was altijd duidelijk geformuleerd en met overtuigende argumenten gesteund. Gelukkig kwamen de oordelen van de verschillende leden van de redactie meestal overeen. Alleen insiders kunnen weten hoe zwaar de taak soms is geweest voor Willem Pée om de definitieve redactie van die afleveringen tot een goed einde te brengen. Op zijn alarmroep om kopij heeft hij meer dan eens zelf het antwoord moeten geven. Buiten de redactionele beslommeringen heeft Willem Pée ook de drukkende last van de administratie, met vaak niet rooskleurige financiële vooruitzichten, gedragen, zevenentwintig jaar lang. De wereld van dialectologen is de afscheid nemende redactieleden W.J.H. Caron, J. Leenen, J.L. Pauwels en Willem Pée zeer veel dank verschuldigd voor de toewijding waarmee zij hun taak in de redactie hebben vervuld. Wij hopen dat het hun moge gegund zijn nog vele jaren de verdere ontwikkeling van Taal en Tongval te volgen.

V.F. Vanacker

Jo Daan.