Taal en Tongval. Jaargang 26

[p. t.o. 1]

Inna Sjkoenaieva-Gimpelson

[p. 1]

Inna Dimitrievna Sjkoenaieva-Gimpelson
Moskou, 12-1-1923 - 12-8-1971

In de eerste aflevering van de eenentwintigste jaargang van dit tijdschrift heb ik enkele bladzijden gewijd aan de Russische nederlandist en frisist Jevgenij Sergejvitsj Sjoebin uit Leningrad, die ons veel te jong ontviel.

Drie jaar later, op een paar dagen na, overleed te Moskou, eveneens op jeugdige leeftijd en helemaal onverwacht een van de beste kenners van de Belgische literatuur, Franse en Nederlandse, en een onvermoeibare ijveraarster voor de Vlaamse letteren in de Sovjetunie: Inna Sjkoenaïeva.

Ik heb nooit in mijn vrij lange loopbaan iemand ontmoet - ook niet in eigen land - die een zo grote belangstelling voelde voor de gehele Belgische literatuur. Zij sprak trouwens, van huize uit, voortreffelijk Frans en beheerste daarenboven nog Engels en Duits, las Spaans en Italiaans. Hoewel zij uitstekend Nederlands verstond en las sprak zij het nooit in mijn aanwezigheid, waarschijnlijk uit overdreven bescheidenheid. Toen ik haar daar eens mee plaagde, zei ze mij dat zij eens een jaar bij mij te Gent college zou lopen, maar daar is helaas niets van in huis gekomen.

Zij had ook een biezondere belangstelling voor onze dramatische literatuur en kende zelfs onze jongste toneelauteurs.

Ik ontmoette haar voor het eerst in de eerste helft van de jaren zestig. Evgenia Makarova, de tolk Nederlands die mij tijdens mijn verblijf aldaar ter zijde stond en beter mijn dagindeling kende dan ikzelf, zei mij op zekere dag dat een Russische docente die een grote belangstelling had voor de Belgische literatuur mij wenste te ontmoeten en dat indien ik het daarmee eens was, wij nog diezelfde avond, na het diner, bij haar verwacht werden. Een paar uren later belden wij aan en werden zeer hartelijk ontvangen in het Frans en in het Russisch door Inna Sjkoenaïeva. Het werd een geanimeerde en prettige avond, waarvan de Vlaamse letteren het hoofdtema bleven. Wij hadden het ook wel over Maeterlinck, Verhaeren, De Coster, Eekhoud, Lemonnier en andere Frans schrijvende Belgen, maar toch vooral over Buysse, Streuvels, Teirlinck, Elsschot, Walschap, Marnix Gijsen en de jongeren van toen.

[p. 2]

Zo herinner ik mij dat ik ook over het werk van Libera Carlier sprak en haar beloofde enkele van zijn werken te laten zenden. Wat dan ook gebeurde.

Het jaar daarop zag zij de mogelijkheid met een toeristengroep het land te leren kennen waarvan de literatuur haar zo vertrouwd was. Zij bezocht er verscheidene steden en bracht natuurlijk ook enkele dagen te Brussel door. Zo had ik de gelegenheid gedurende enkele uren met haar door onze hoofdstad te wandelen en haar de belangrijkste gebouwen en de schilderachtigste hoeken van de lage stad te doen kennen.

Toen zij in mei 1969 - ter gelegenheid van de ‘Tiendaagse’, ingericht door de Vereniging België-Sovjetunie - een bezoek bracht aan ons land, vroeg ze mij haar te Beersel het huis te tonen waar Herman Teirlinck, voor wie zij ook een grote verering had, had geleefd en was gestorven. Wij hebben het samen kunnen bezoeken. Zij luisterde met aandacht naar mijn uiteenzettingen en ik had de indruk dat dit bezoek voor haar een soort literaire bedevaart betekende? Dit is mij ten volle duidelijk geworden toen zij mij - nog geen jaar later - in april 1970, op een druilerige zondagmorgen aan mijn hotel kwam afhalen om wat door Moskou te wandelen. Het was helemaal geen lenteweer: de hemel was overtrokken en het motregende voortdurend. Ik dacht onwillekeurig aan mijn geboortestad Brugge, die er in dat seizoen ook soms zo troosteloos kan uitzien. Wij wandelden door oude wijken met vervallen, kleurloze, houten huizen te midden van een kleine tuin, die weldra de plaats zouden moeten ruimen voor moderne flatgebouwen. Inna wees mij de huizen waar grote Russische schrijvers hadden geleefd en bemind, waren geboren of gestorven. Zij wist alles over hun leven en hun werk en sprak er met zulk een piëteit over, dat ik er met ontroering naar luisterde en alles meeleefde. Die morgen zal mij steeds in het geheugen blijven geprent.

Na een wandeling die meer dan twee uren geduurd had, bracht ze mij naar het restaurant waar wij zouden lunchen. Daar zat Evgenia Makarova reeds op ons te wachten met drie gelijke boeken in de hand. Het waren de eerste exemplaren van de Russische vertaling van drie romans van mijn vriend Libera Carlier (Action Station Go, Duel met de Tanker en Het Kanaal), met een woord vooraf van tien bladzijden van haar hand. Het ene exemplaar was voor haar bestemd, het tweede zou ik in België aan Libera overhandigen, het derde gaf ze mij na er een vriendelijke opdracht te hebben ingeschreven.

Gedurende de lunch vertelde ze mij dat zij nog heel wat Vlaams werk op het getouw had: verscheidene romans van Willem Elsschot

[p. 3]

en van Gerard Walschap in Russische vertaling, met een ontleding van hun werk, en een grote studie met vertaalde fragmenten van een aantal Belgische toneelauteurs.

Een jaar na haar overlijden ontving ik door toedoen van haar zoon een lijvig boek van 458 bladzijden dat vijf geschriften van Willem Elsschot (Villa des roses; Lijmen; Kaas; Het Tankschip en Het dwaallicht) alsook een inleiding van twaalf bladzijden van haar bevat. Van het werk van Gerard Walschap heb ik totnogtoe niets kunnen vernemen.

Haar belangrijkste bijdrage tot de kennis en de verspreiding van de Belgische letteren in de Sovjetunie, verscheen pas vorig jaar onder de titel Belgiskaja Drama ot Meterlinka do nasjich dnej (Het Belgisch drama van Maeterlinck tot heden). Het is een zeer doorwrochte en gedegen studie van 446 bladzijden over de Belgische toneelliteratuur van Maurice Maeterlinck tot Tone Brulin, waarin achtereenvolgens Maurice Maeterinck, Emile Verhaeren, Fernand Crommelynck, Michel de Ghelderode, Herman Teirlinck, Hugo Claus, Paul Willems, Charles Berten en Tone Brulin grondig worden behandeld en kleine fragmenten van hun werk de tekst illustreren.

Inna Dimitrievna Sjkoenaïeva Gimpelson stamde uit een familie van geneesheren. Haar ouders waren beiden arts en haar moeder oefent nu nog, ondanks haar hoge leeftijd, haar ambt uit. Inna werd geboren te Moskou op 12 januari 1923 en genoot lager en middelbaar onderwijs in haar geboortestad, waar zij ook haar hoger onderwijs aanvatte aan het Instituut voor Wijsbegeerte, Geschiedenis en Letteren. Na één jaar moest zij echter haar studie staken en Moskou verlaten wegens de oorlogsomstandigheden. Zij vertrok met haar ouders naar Prenza, waar haar vader tot direkteur van het militair hospitaal was aangesteld en waar zij hem ter zijde stond. In 1942 keerde zij naar Moskou terug en werd er studente aan de Fakulteit der Letteren van de universiteit. In 1946 beëindigde zij haar studie en was van dat ogenblik tot 1963 werkzaam aan het Instituut voor Internationale Betrekkingen van Moskou, waar zij les gaf over de Franse en de westelijke literatuur.

In 1963 werd zij benoemd tot hoofd van de leerstoel Vreemde Literatuur bij het Instituut voor vreemde Talen te Moskou en is dat gebleven tot aan haar dood. Zij was gehuwd met Vladimir G. Sjkoenaïev, een historicus voor moderne geschiedenis en haar enige zoon Serge heeft zich in de Keltische kultuur gespecialiseerd.

Inna Sjkoenaïeva promoveerde in 1956 tot kandidate in de Letteren met een proefschrift over ‘Henri Barbusse comme publiciste’. Naar men mij in de Sovjetunie verzekerde zou deze graad veel hoger liggen dan

[p. 4]

de onze en gelijk staan met onze doctorstitel. Zij werkte nu aan een doctoraat, wat zou overeenkomen met onze aggregatie hoger onderwijs.

Ondanks een zware leeropdracht heeft deze entoeziaste vrouw toch heel wat gepubliceerd tijdens haar betrekkelijk kort bestaan en haar belangstelling voor onze letteren groeide met de dag. Haar laatste brief is gedagtekend 21 april 1971, een viertal maanden dus voor haar dood. In die brief deelt zij mij mee dat de vertalingen van Elsschot klaar zijn, dat het een lijvig boek zal worden en dat zij er een zeer gedetailleerde studie als inleiding voor geschreven heeft. De verschijning ervan heeft zij echter niet meer mogen beleven.

Inna Sjkoenaïeva was niet enkel een zeer ontwikkelde en geleerde vrouw, zij was daarenboven een lieve, zachte en minzame vrouw, die onmiddellijk iedereens hart won. Voor de haren, maar ook voor vrienden en bekenden is haar heengaan een enorm verlies. Niet enkel voor hen, ook voor de Vlaamse letteren die in haar een van haar meest bevoegde en entoeziaste verdedigers heeft verloren.

Wie haar heeft gekend zal ze piëteitsvol met grote liefde blijven gedenken!

Willem Pée.

Beknopte bibliografie

In boekvorm:

1.	Sovremjennaia frantsoezskaja literatoera (De hedendaagse Franse literatuur), Moskou, Isdatelstvo I M O, 1961.
2.	Belgiskaia drama ot Meterlinka do nasjich dnej (Het Belgisch drama van Maeterlinck tot heden), Moskou, Isdatelstvo ‘Iskoestvo’, 1973.

Tijdschriftartikels en inleidingen:

1.	Fransoaza Sagan, Cecilj i Dominica (Françoise Sagan, Cécile en Dominique), Molodaia Gvardia, 1957, Nr. 4.
2.	Solntse i cholodaia voda (De zon en het koude water), Inostrannaia literatoera, 1972, Nr. 2.
3.	Noveisjaia aliteratoera (De jongste aliteratuur), Novi Mir, 1960, Nr. 3.
4.	Poslednië avantioeristi (De laatste avonturiers - over Lartéguy) Inostrannaia literatoera, 1962, Nr. 6.
5.	Inleiding voor D. Gillès, ‘L'état de grâce’ (Pod senjoe blagodatji), Moskou Uitg., 1962.
6.	Inleiding voor Libera Carliers Action Station Go! - Duel met de Tanker - Het Kanaal (‘Forum’ vichodit v zfir), Moskou, Progress - uitg., 1969.
7.	Inleiding voor Willem Elschots Villa des roses - Lijmen - Kaas - Het Tankschip - Het Dwaallicht (Villa roz - Silki - Sir - Tanker - Bloezjdaioesjtsjai Ogohek), Moskou, Progress - uitg., 1972.
8.	Inleiding voor A. Maurois' bloemlezing Fialki po sredam (Iedere woensdag viooltjes), Moskou, Mir-uitg., 1964.
9.	Reaksia pod maskom morali (De reaktie onder het masker van de moraal - over Céline), Voprosi literatoeri, 1958, Nr. 11.